„Manipulowanie” znakami językowymi – rozumienie wyrażeń metaforycznych przez studentów z uszkodzonym słuchem

• Authors: Dzięcioł-Chlibiuk Ewa

Title variants

EN

„Manipulation” of language signs - comprehension of metaphorical expressions by impaired hearing students

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

We wstępie artykułu krótko scharakteryzowano trudności językowe osób z uszkodzonym słuchem. Następnie zwrócono uwagę, że niektóre wydarzenia, sytuacje można przedstawić na wiele sposobów – bezpośrednio lub za pomocą metaforycznych wyrażeń czy zwrotów. Służą temu między innymi metafory potoczne, związki frazeologiczne, a także przysłowia, które zaliczane są do form języka figuratywnego. Z perspektywy zaś językoznawstwa kognitywnego „metafora” nie jest już jedynie tropem stylistycznym czy retorycznym, a jednym z najważniejszych składników codziennych interakcji międzyludzkich. W dalszej części podjęto próbę przedstawienia rozwoju umiejętności posługiwania się wyrażeniami metaforycznymi, które są nierozerwalne z nabywaniem języka (w jego codziennym osłuchaniu się) oraz zdobywaniem doświadczenia kulturowego. W literaturze przedmiotu podaje się, że osoby z niepełnosprawnością słuchową przejawiają problemy w opanowaniu i zrozumieniu słownictwa literackiego, specjalistycznego, archaicznego oraz abstrakcyjnego. W dalszej części artykułu przedstawiono i omówiono wyniki badań własnych nad rozumieniem form przenośnych (potocznych metafor, związków frazeologicznych i przysłów) przez osoby z uszkodzonym słuchem. W próbach badawczych wzięły udział dwie grupy studentów z niepełnosprawnością słuchową (łącznie 44 osoby) z Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach. Na podstawie zgromadzonego materiału stwierdzono, że metaforyczne formy językowe sprawiają studentom z uszkodzonym słuchem ogromne trudności na wielu płaszczyznach: rozumienia, użycia, wyjaśnienia oraz zobrazowania przykładami.

EN

This article begins with a brief outline of language difficulties people with hearing impairment experience. The following part explains that some events and situations can be presented in either literary way or using metaphorical expressions or phrases. The figurative approach may well use various colloquial metaphors, phrasal verbs and also proverbs. Interestingly, the cognitive linguistics no longer consider „metaphor” a simple stylistic or rhetorical feature. It is one of the most important components of everyday interpersonal interactions. Hence the process of gaining the ability to use metaphorical expressions, as it is presented in the next part of the article, is clearly inseparable from both language acquisition (i.e. what we listen to everyday) and cultural experience. In short, the literature pertaining to this subject suggests that people with hearing disabilities exhibit problems in mastering and understanding belletristic, specialist, archaic and abstract vocabulary. The article, then focuses on presentation and analysis of author’s research on how hearing impaired people understand figures of speech i.e. colloquial metaphors, phrasal verbs and proverbs. The research comprised two groups of students with hearing disabilities (a total of 44 people) from the University of Natural Sciences and Humanities in Siedlce. The key finding emerging from collected material is that hearing impaired students experience numerous problems of comprehension, usage, explanation and depicting nature with the metaphorical forms abundance in the language.

Keywords

PL

osoby z wadą słuchu; rozumienie wyrażeń metaforycznych; związki frazeologiczne; metafory potoczne; przysłowia

EN

hearing impaired; comprehension of metaphorical expressions; phrasal verbs; colloquial metaphors; proverbs

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2019
• Volume: 48
• Issue: 2
• Pages: 111-131

Dates

published

2021-01-26

Contributors

author

Dzięcioł-Chlibiuk Ewa

• Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach Wydział Nauk Humanistycznych, Instytut Językoznawstwa i Literaturoznawstwa

References

• Bartmiński J., 2006, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin.
• Cieszyńska J., 2001, Od słowa przeczytanego do wypowiedzianego. Droga nabywania systemu językowego przez dzieci niesłyszące w wieku poniemowlęcym i przedszkolnym, Kraków.
• Dobrzyńska T., 1984 Metafora, Wrocław.
• Dzięcioł E., 2012, Kto pyta, nie błądzi – przysłowia a sprawność językowa osób niedosłyszących, [w:] Verba docent, red. E. Koriakowcewa, V. Machnicka, R. Mnich, K. Wojtczuk, t. 1, Siedlce, s. 61–73.
• Dzięcioł E., 2011, Metafory a kompetencja komunikacyjna osób niesłyszących, „Conversatoria Linguistica”, IV/2010, s. 13–21.
• Dzięcioł E., 2011, Związki frazeologiczne a sprawność językowa osób z uszkodzonym słuchem, [w:] Między znakami – między słowami, red. A. Maciejewska, Siedlce, s. 139–152.
• Emiluta-Rozya D., 1994, Wymowa dzieci niesłyszących, [w:] Głuchota a język, red. S. Grabias, Lublin, s. 177–182.
• Filipczak S., 2015, Rozumienie metafor w zespole psychoorganicznym czołowym, [w:] Rozumienie – diagnoza i terapia, red. M. Błasiak-Tytuła, M. Korendo, A. Siudak, Kraków, s. 219–237.
• Grabias S., 2007 Język, poznanie, interakcja, [w:] Język, interakcja, zaburzenia mowy. Metodologia badań, red. T. Woźniak, A. Domagała, Lublin, s. 355–377.
• Grabias S., 2002, Język w zachowaniach społecznych, Lublin.
• Góralówna M., 1994, Czynniki decydujące o rozwoju języka słownego w kształtowaniu osób z wadami słuchu, [w:] Głuchota a język, red. S. Grabias, Lublin, s. 59–62.
• Hebenstreit A., 2000, Rozumienie metafor językowych przez osoby o cechach neurotycznych i potencjalnych twórców, „Przegląd Psychologiczny”, t. 43, nr 4, s. 513–524.
• Herzyk A., 2005, Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej, Warszawa.
• Jęczeń U., 2018, Metafory dziecięce inspiracją do zmiany myślenia o rozwoju poznawczym i terapii logopedycznej, „Logopedia” , 48–1, s. 183–200.
• Lakoff G., Johnosn M., 2010, Metafory w naszym życiu, przeł. i wstępem opatrzył Tomasz P. Krzeszowski, Warszawa.
• Karabanowicz E., 2012, Zdolność przetwarzania treści metaforycznych u chorych na schizofrenię paranoidalną i osób z zaburzeniami nerwicowymi, [w:] Młoda psychologia, red. E. Drop, M. Maćkiewicz, Warszawa, t. 1, s. 59–80.
• Kielar M., 1973, Rozwój umiejętności posługiwania się związkami frazeologicznymi przez dzieci i młodzież, „Przegląd Pedagogiczny”, nr 1–2, s. 53–63.
• Korendo M., 2007, Przykłady tekstów pisanych, czyli jak teoria językoznawcza przystaje do rzeczywistości niesłyszących, [w]: Zaburzenia komunikacji językowej w czytaniu i pisaniu, red. A. Maciejewska, Siedlce, s. 87–97.
• Krakowiak K.,2012, Dar języka. Podręcznik metodyki wychowania językowego dzieci i młodzieży z uszkodzeniami narządów słuchu, Lublin.
• Krakowiak K., 2015, Typologia zaburzeń mowy u osób z uszkodzonym słuchem, [w:] Surdologopedia. Teoria i praktyka, red. E. Muzyka-Furtak, Gdańsk, s. 114–133.
• Krzeszowski T.P., 2010, Wstęp, [w]: G. Lakoff, M. Johnosn, Metafory w naszym życiu, przeł. T.P. Krzeszowski, Warszawa.
• Krzyżanowski J., 1960, Mądrej głowie dość dwie słowie, t. 1, Warszawa.
• Kulawik A., 1994, Poetyka, Kraków.
• Kurkowski Z.M., 2015, Konsekwencje jednostronnych uszkodzeń narządu słuchu, [w:] Surdologopedia. Teoria i praktyka, red. E. Muzyka-Furtak, Gdańsk, s. 65–73.
• Kurkowski Z.M., 1996, Mowa dzieci sześcioletnich z uszkodzonym narządem słuchu, Lublin.
• Maciejewska A., 2015, Analogia w języku i umyśle. Teoria „grup proporcjonalnych relacji” w badaniach nad kompetencją językową uczniów i studentów, Siedlce.
• Maciejewska A., 2013, Analogia w metodologii badań logopedycznych, [w:] Metodologia badań logopedycznych. Z perspektywy teorii i praktyki, red. S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray, Gdańsk, s. 95–111.
• Maciejewska A., 2011, Istnieć w kulturze – istnieć obok kultury. Dom w językowym obrazie świata studentów niedosłyszących, [w:] Między znakami – między słowami, red. A. Maciejewska, Siedlce, s. 11–26.
• Maciejewska A., 2011, Świat ukryty między słowami – interpretacja treści zagadek przez studentów z uszkodzonym słuchem, [w:] Między znakami – między słowami, red. A. Maciejewska, Siedlce, s. 37–70.
• Majerová R., 2011, Odbiór metafor przez pacjentów z anartrią wrodzoną, tłum. A. Wysztygiel, [w:] Odkrywanie znaczeń w języku, red. A. Mikołajczuk, K. Waszakowa, Warszawa, s. 256–259.
• Marmuszewski S., 1999, Jana Piageta koncepcja rozwoju psychiki dziecka, [w:] Rodzaje wiedzy o świecie, red. P. Madajewski, M. Sikora, Wrocław, s. 79–90.
• Muzyka-Furtak E., 2010, Konstrukcje słowotwórcze w świadomości językowej dzieci niesłyszących, Lublin.
• Nowakowska A, Tomczak L., 2007, Nazwiska jako składniki syntaktyczne przysłów, „LingVaria”, nr 1 (3), s. 135–143.
• Obuchowski K., 1970, Kody orientacji i struktura procesów emocjonalnych, Warszawa.
• Ożóg K., 2010/2011, Kilka uwag o językowym obrazie świata, „Język polski w Szkole IV-VI” nr 1, 2, R. XII, s. 28–31.
• Piaget J., 1966, Narodziny inteligencji dziecka, Warszawa.
• Przetacznikowa M., 1966, Słowo wstępne, [w:] J. Piaget, Narodziny inteligencji dziecka, Warszawa.
• Rakowska A., 1992, Rozwój systemu gramatycznego u dzieci głuchych, Kraków.
• Siudak A., 2010, Konceptualizacja świata poprzez metaforę. Analiza wypowiedzi niesłyszącego chłopca, [w]: Zagadnienia mowy i myślenia, red. M. Michalik, A. Siudak, Kraków, s. 185–208.
• Soroko E., 2006, Dlaczego metafora działa? Pytanie o skuteczność terapeutyczną w świetle wiedzy o metaforze, „Czasopismo Gestalt” nr 2 (64), s. 41–60.
• Stachyra J., 2001, Zdolności poznawcze i możliwości umysłowe uczniów z uszkodzonym słuchem, Lublin.
• Szpila G., 2003, Krótko o przysłowiu, Kraków.
• Tokarski R., Nowak P., 1999, Językowy obraz świata a perswazyjna funkcja tekstów (o poszukiwaniu wspólnoty kulturowej), [w:] Język. Teoria – dydaktyka, red. B. Greszczuk, Rzeszów, s. 207–215.
• Trochymiuk A., 2008, Wymowa dzieci niesłyszących. Analiza audytywna i akustyczna, Lublin.
• Ulatowska H.K., Sadowska M., Kądzielawa D., Kordys J., 2000, Badanie sprawności językowo-poznawczych na materiale przysłów: Zagadnienia metodologiczne, „Przegląd Psychologiczny” 43, nr 2, s. 191–203.
• Uziębło A., 2007, Trudności w porozumiewaniu się językiem polskim studentów niedosłyszących, [w]: Zaburzenia komunikacji językowej w czytaniu i pisaniu, red. Alina Maciejewska, Siedlce, s. 107–118.
• Wiejak K., 2011, Poznawcze aspekty interpretacji przysłów, Lublin.
• Wittgenstein L., 1995, Uwagi o religii i etyce, tłum. W. Sady, Kraków 1995.

Identifiers

DOI

10.24335/a4ta-qe45