Dunaj w polskim folklorze

• Authors: Bartmiński Jerzy , Majer-Baranowska Urszula

Title variants

EN

The Danube in Polish folklore

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autorzy przedstawiają projekt hasła Dunaj do Słownika stereotypów i symboli ludowych. Jako wyraz pospolity dunaj jest w polszczyźnie ludowej poetyzmem o podstawowym znaczeniu ‘wielkiej, głębokiej wody’; w przysłowiach i pieśniach przybiera bogate znaczenia symboliczne: swobody, młodości, miłości oraz początku i końca granicy przestrzennej i życiowej; w pieśniach weselnych także drogi, która łączy bliskich ludzi, oraz miejsce skupienia mocy życiodajnej i sakralnej. Językowy obraz dunaju jest kwintesencją stereotypów wody i rzeki utrwalonych w polskim folklorze. W okolicach Biłgoraja dunaj oznacza kolędy życzące dla dziewczyny i chłopca z motywem zamążpójścia/ożenku – zwane inaczej pieśniami dunajowymi.

EN

The authors present a proposition of an entry for the word Dunaj [the Danube] in the Dictionary of Folk Stereotypes and Symbols. The word dunaj in the Polish folk language, used as a common noun, is a poeticism denoting ‘great, deep water’; in proverbs and songs it takes on a wealth of symbolic meanings, e.g. freedom, youth, or love. It also marks the beginning and end of life, or spatial borders. In wedding songs, the word also denotes a route that connects people close to one another, and the concentration point of the lifegiving and sacral force. The linguistic view of dunaj is quintessential of the stereotypes of woda [water] and rzeka [river] fossilised in Polish folklore. In the Biłgoraj area, the word dunaj is associated with well-wishing carols for a girl or a boy with the theme of marriage – these carols are also referred to as pieśni dunajowe [lit. songs of the Danube River].

Keywords

PL

dunaj; Słownik stereotypów i symboli ludowych; poetyzm; znaczenia symboliczne; językowy obraz dunaju; stereotyp wody; stereotyp rzeki; kolędy życzące (pieśni dunajowe)

EN

the Danube [Dunaj]; the Dictionary of Stereotypes and Folk Symbols [Słownik stereotypów i symboli ludowych]; poetism; symbolic meanings; the linguistic worldview of the Danube; the stereotype of water [woda]; the stereotype of a river [rzeka]; wishing carols [kolędy życzące] (songs of the Danube [pieśni dunajowe])

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 1996
• Volume: 8
• Pages: 167–184

Contributors

author

Bartmiński Jerzy

author

Majer-Baranowska Urszula

References

• Adamowski J., O uogólnianiu znaczeń wyrazów w pieśni ludowej, [w:] Literatura popularna —folklor —język, t. 1, Katowice 1981, s. 204-212.
• Bartmiński J., O języku folkloru, Wrocław 1973.
• Bartmiński J., Kosyl C., O bystrej wodzie w jeziorze i nazwie rzeki Bystrzycy, „Język Polski” 1972 (R. 52), z. 2, s. 112-118.
• Giergijew W., Dunaj, dunaw, dunâre, [w:] Studia Linguistica in Honorem Thaddaei Lehr-Spławiński, Warszawa 1963, s. 87-90.
• Ivanov V. V., Toporov V. N., Dunaj, [w:] Mifologičeskij slovar’. Red. E. M. Meletinskij, Moskva 1990, s. 197-198; [przedruk w:] Ènciklopedičeskij slovar’. Slavjanskaja mifologija. Red. V. J. Petruhin, T. A. Agapkina, L. N. Vinogradova, S. M. Tolstaja, Moskva 1995, s. 171-173.
• Lehr-Spławiński T., Kilka uwag o słowiańskiej nazwie Dunaju, [w:] Sprawozdania z Prac Naukowych Wydziału Nauk Społecznych, Warszawa 1959, z. 3-4, s. 74-77.
• Moszyński K.. Kultura ludowa Słowian, t. 2, z. 2, Kraków 1939.
• Moszyński K., Pierwotny zasięg języka prasłowiańskiego, Wrocław–Kraków 1957.
• Rozwadowski J., Studia nad nazwami wód słowiańskich, Kraków 1948.
• Słownik prasłowiański, oprac. przez zespól Zakładu Słowianoznawstwa PAN, pod red. F. Stawskiego, t. 5, Wrocław 1984, s. 92-94.
• Vasmer M., Ètimologičeskij slovar’ russkogo jazyka, Moskva 1986.