Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


2018 | LXVII (67) | 4 | 37-57

Article title

Przedwojnie i powojnie – podzielony świat w wizji modernizacji powojennej prasy codziennej (Łódź 1945–1948)

Authors

Content

Title variants

EN
Prewar and postwar. The divided world of modernisation visions in the daily press (Łódź 1945–1948)

Languages of publication

Abstracts

PL
Pierwsze lata powojenne to moment konstruowania świata na nowo. Moment umożliwiający redefinicję – nadanie znaczenia starym słowom. Przyglądając się wydawanej w Łodzi powojennej prasie codziennej, można stwierdzić, że jedną z zauważalnych cech dyskursu jest jego organizacja wokół dwóch przeciwstawnych kategorii: tego, co było przed wojną – czyli „Polski przedwrześniowej”, oraz chwili obecnej i projektowanej przyszłości, czyli tego, co nastąpiło po II wojnie światowej. Na przykładzie czterech dzienników publikowanych w latach 1945–1949 śledzę binaryzującą logikę kształtującego się dyskursu socjalistycznego. Rekonstruuję, jak definiowany był powojenny świat, w tym rola robotniczego miasta w odradzającej się Polsce. Jaki punkt odniesienia dla modernizacyjnych wizji przywoływała prasa? Jakie były płaszczyzny nadchodzącej zmiany? Czy warto było wrócić do poprzedniej rzeczywistości społecznej II Rzeczpospolitej lub odtworzyć jej elementy? W poniższej analizie proponuję także spojrzeć na powojenną prasę w nieco innym niż zazwyczaj świetle. Po pierwsze, dystansuję się wobec ujmowania powojennego języka prasy jako nowomowy. Po drugie, podkreślam nie tyle znaczenie politycznej mobilizacji przypisywanej powojennej prasie, ile politycznego wyciszenia i budowy jak najszerszej koalicji dla rekonstrukcji kraju pod przewodnictwem nowego rządu. Z tej perspektywy binaryzująca logika dyskursu staje się uniwersalną charakterystyką języka próbującego narzucić swoją hegemoniczną wizję świata, a jej celem jest nie tyle aktywizacja, ile inkluzja.
EN
The first years after WWII were a time to create the world anew. I t was a moment of redefinition and settling on a new meaning for old words. My examination of postwar press reveals its organisation around two opposite categories: the prewar and the postwar reality. A nalysing four dailies published in the Polish industrial centre of Łódź between 1945 and 1949, I trace a binary logic of discourse. I reconstruct how meanings were settled anew as was the role of the industrial city in postwar Poland. W hat was a reference point for the modernisation visions described by the press? W here were the described social changes taking place? W as there any reason to reconstruct elements of the prewar period? T his paper also examines the postwar press from a slightly different angle than is usually done. Firstly, it opposes the newspeak perspective. Secondly, it underlines not the political mobilisation but rather the cooling-down of political emotions and the coalition-building for the country’s reconstruction. From this perspective, the binary logic of discourse is just a universal feature of any hegemonic language and it aims at inclusion, not mobilisation.

Year

Volume

Issue

4

Pages

37-57

Physical description

Contributors

author
  • Uniwersytet Łódzki, Instytut Socjologii, Katedra Socjologii Wsi i Miasta

References

  • Alexander Jeffrey. 2006. The civil sphere. O xford; N owy J ork: O xford University Press.
  • Alexander Jeffrey, Philip Smith. 1993. “The discourse of A merican civil society: A new proposal for cultural studies”. Theory and Society 2: 151–208.
  • Biernacka Maria. 1983. „Oświata a społeczno-kulturowe przeobrażenie wsi w latach ostatniej wojny i w okresie powojennym”. Etnografia Polska 27: 103–132.
  • Borejsza Jerzy. 1945. „Rewolucja łagodna”. Odrodzenie 1: 10–12.
  • Bourdieu Pierre. 2009. Language and symbolic power. Cambridge: Polity Press.
  • Bourdieu Pierre, Loic Wacquant. 2001. „Neoliberal newspeak: N otes on the new planetary vulgate”. Radical Philosophy 105: 1–6.
  • Brzostek Bartłomiej. 2004. „Prasa lat stalinowskich jako źródło do badania codzienności mieszkańców W arszawy (Ekspress Wieczorny i Stolica z lat 1949–1953)”. Polska 1944/45–1989 studia i materiały 6: 23–47.
  • Curry Jane L. 1990. Poland’s journalists: Professionalism and politics. Cambridge; N owy J ork: Cambridge University Press.
  • Czyżewski Marek. 2010. „«Język wrogości» oraz spór o I i I V R P w perspektywie analizy dyskursu publicznego. W ybrane rezultaty projektu badawczego oraz uwagi metodologiczne”. W: Język IV Rzeczypospolitej, M. Czerwinski (red.), 47–61. L ublin: W ydawnictwo UMCS.
  • Czyżewski Marek. 2013. T eorie dyskursu i dyskursy teorii. Kultura i Społeczeństwo 57: 2–25.
  • Czyżewski Marek, Kinga Dunin, Andrzej Piotrowski. 2010. Cudze problemy: o ważności tego, co nieważne: analiza dyskursu publicznego w Polsce. W arszawa: W ydawnictwa A kademickie i Profesjonalne.
  • Czyżewski Marek, Sergiusz Kowalski, Andrzej Piotrowski. 1997. Rytualny chaos: studium dyskursu publicznego. Kraków: Aureus.
  • Dijk Teun A. van. 2013. News As discourse. Londyn, Nowy Jork: Routledge.
  • Drygalski Jerzy, Jacek Kwaśniewski. 1992. (Nie)realny socjalizm. Warszawa: PWN.
  • Fairclough Norman. 2013. Language and power. Hoboken: Taylor and Francis.
  • Franczak Karol. 2004. „Populizm w społeczeństwie obywatelskim”. Przegląd Socjologiczny 2: 87–103.
  • Geyer Michael, Sheila Fitzpatrick. 2009. Beyond totalitarianism: Stalinism and nazism compared. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Głowiński Michał. 2009. Nowomowa i ciągi dalsze: szkice dawne i nowe. Warszawa: TAiWPN Universitas.
  • Goban-Klas Tomasz. 2004. Niepokorna orkiestra medialna: dyrygenci i wykonawcy polityki informacyjnej w Polsce po 1944 roku. Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.
  • Halfin Igal. 2004. Language and revolution: Making modern political identities. Londyn: Routledge. Kądzielski Jerzy. 1962. Czytelnictwo gazet, czasopism i książek wśród dorosłej ludności miasta. W: Łódź w latach 1945–1960, E. Rosset (red.), 419–426. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie,.
  • Marzec Wiktor. 2017. Rising subjects. Workers and the political during the 1905–1907 Revolution in the Kingdom of Poland (praca doktorska). Budapeszt: CEU.
  • Mazur Mariusz. 2003. Propagandowy obraz świata: polityczne kampanie prasowe w PRL 1956–1980: model analityczno-koncepcyjny. Warszawa: Trio.
  • Mikosz Joanna. 2006. „Narodziny prasy łódzkiej ze szczególnym uwzględnieniem Dziennika Łódzkiego”. Rocznik Historii Prasy Polskiej IX: 119–131.
  • Mnich Grzegorz. 2014. Łódzka prasa codzienna w okresie stalinowskim (1948–1956). Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy.
  • Myśliński Jerzy. 2012. „Lata 1944–48”. W: Czasopisma społeczno-kulturalne w okresie PRL, Urszula Jakubowska (red.), 13–62. Warszawa: IBL PAN.
  • Palska Hanna. 1994. Nowa inteligencja w Polsce Ludowej: świat przedstawień i elementy rzeczywistości. Warszawa: PAN.
  • Piskała Kamil, Agata Zysiak. 2018. The postwar: Social justice for proletarian city? W: From cotton and smoke (maszynopis). Łódź: WUŁ.
  • Samuś Paweł, 2005. „Rola socjalistów w edukacji politycznej społeczeństwa Królestwa Polskiego w latach rewolucji 1905–1907”. Przegląd Nauk Historycznych 2: 127–146.
  • Śmiechowski Kamil. 2014. Łódzka wizja postępu. Oblicze społeczno-ideowe „Gońca Łódzkiego”, „Kuriera Łódzkiego”, „Nowego Kuriera Łódzkiego” w latach 1898–1914. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy.
  • Wodak Ruth, Michał Krzyżanowski, Danuta Przepiórkowska (red.). 2011. Jakościowa analiza dyskursu w naukach społecznych. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Łośgraf.
  • Young John W. 1991. Totalitarian language: Orwell’s newspeak and its nazi and communist antecedents. Charlottesville: University of Virginia Press.
  • Zaremba Marcin. 2001. Komunizm jako system mobilizacyjny. Casus polski, W: Komunizm: ideologia, system, ludzie, T. Szarota (red.), 127–138. Warszawa: Neriton.
  • Zysiak Agata. 2014. „The desire for fullness. The fantasmatic logic of modernization discourses at the turn of the 19th and 20th century in Lodz”. Praktyka. Teoretyczna 3(13): 41–69.

Document Type

Publication order reference

Identifiers

YADDA identifier

bwmeta1.element.desklight-b45546dc-cbb3-45d8-847a-563144a7f80e
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.