Analiza minerałów ciężkich jako metoda określania źródła osadów wodnolodowcowych w obszarze między Piotrkowem Trybunalskim, Radomskiem a Przedborzem

• Authors: Barczuk Andrzej , Wachecka-Kotkowska Lucyna

Title variants

EN

Analysis of heavy minerals as a method for determining the source of the glaciofluvial sedmients in the Piotrków Trybunalski, Radomsko and Przedbórz area

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedstawiono wyniki analizy minerałów frakcji ciężkiej wyseparowane z 39 próbek osadów wodnolodowcowych pobranych w 19 stanowiskach między Piotrkowem Trybunalskim, Radomskiem a Przedborzem. Analiza wykazała duże zróżnicowanie udziału minerałów nieprzezroczystych (14–82,5%) i przezroczystych (17,5–86%). W nawiązaniu do badań lessowych w okolicach Przedborza, minerały przezroczyste podzielono na 5 grup, przyjmując jako główne kryterium odporność na czynniki wietrzeniowe. Do klasyfikacji dodano grupę 6 – węglany i fosforany ze skał podłoża. Wszystkie próbki wskazały na przewagę źródła skandynawskiego materiału detrytycznego, przy czym stwierdzono pewne powiązanie między odpornością minerałów a odległością i dynamiką transportu osadów oraz ich wiekiem. Obecność tylko w nielicznych próbkach minerałów z utworów lokalnego podłoża dowodzi niewielkiej roli egzaracji w obszarze pogranicza Niżu i Wyżyn. Dochodzący nawet do 40% udział łyszczyków w osadach wodnolodowcowych zinterpretowano jako synsedymentacyjne domieszki eoliczne. Słowa kluczowe: skład mineralogiczny, osady wodnolodowcowe, lądolód warty, region łódzki, środkowa Polska

EN

Abstract. The paper presents results of the heavy minerals analysis separated of 39 fluvioglacial sediments samples collected at 19 sites in the Piotrków Trybunalski, Radomsko and Przedbórz area. A significant variability of transparent minerals (ca 14–82,5%) and opaque (ca 17,5–86%) have been shown in the set. Comparying to loess around Przedbórz area as to erosion resistance, transparent minerals were divided into five groups. Additionally, carbonates and phosphates as a local substratum index has been added to the classification of a group of 6. Spectra in all groups proved an advantage of Scandinavian detritic material, which was found some link between the resistance and the distance minerals and sediment transport dynamics and their age. Coming up to 40% of biotites and chlorites in glaciofluvial sediments interpreted as synsedimentary aeolian admixtures.

Keywords

PL

skład mineralogiczny; osady wodnolodowcowe; lądolód warty; region łódzki; środkowa Polska

EN

mineralogical composition glaciofluvial deposits; Wartanian ice-sheet; Łódź Region; central Poland

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Acta Geographica Lodziensia
• Year: 2015
• Volume: 103
• Pages: 9-24

Dates

published

2015

Contributors

author

Barczuk Andrzej

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii, Katedra Geochemii, Mineralogii i Petrologii

author

Wachecka-Kotkowska Lucyna

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geomorfologii i Paleogeografii

References

• Barczuk A., E. Mycielska-Dowgiałło. 2001. Znaczenie składu mineralnego osadów dla rozpoznawania obecności procesów eolicznych. W: Eolizacja osadów jako wskaźnik stratygraficzny czwartorzędu, 39-42. Warszawa: WGiSR UW.
• Barczuk A., K. Nejbert. 2007. Analiza minerałów nieprzezroczystych w badaniach skał okruchowych. W: Badania cech teksturalnych osadów czwartorzędowych i wybrane metody oznaczania ich wieku, 205-228. Warszawa: Wydawnictwo Szkoły Wyższej Przymierza Rodzin.
• Chlebowski R., L. Lindner. 1976. „Próba zastosowania analizy minerałów ciężkich w problematyce badawczej lessów na przykładzie lessów młodszych zachodniej części regionu świętokrzyskiego”. Biuletyn Instytutu Geologicznego 297, 18: 293-305.
• Chlebowski R., L. Lindner. 1992. „Źródła materiału i warunki akumulacji lessów młodszych Wyżyny Małopolskiej”. Biuletyn Geologiczny Uniwersytetu Warszawskiego 32: 13-50.
• Chlebowski R., L. Lindner. 2004. Aspekty mineralogiczne w metodyce badań lessów na przykładzie lessów polskich i ukraińskich. W Geneza, litologia i stratygrafia utworów czwartorzędowych, 17-36.Tom IV, seria Geografia 68. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Chlebowski R., P.P. Gozik, L. Lindner. 2002. „Graficzna prezentacja składu minerałów ciężkich lessów na wybranych przykładach z obszaru Polski i Ukrainy”. Przegląd Geologiczny 50, 6: 526-531.
• Grzybowski K., J. Kutek. 1968. Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Lubień (738). Warszawa: Inst. Geologiczny.
• Marcinkowski B., E. Mycielska-Dowgiałło. 2013. „Heavy-mineral analysis in Polish investigations of Quaternary deposits: a review”. Geologos 19, 4: 5-23.
• Marks L., A. Ber, W. Gogołek, K. Piotrowska. 2006. Mapa Geologiczna Polski w skali 1:500 000. War-szawa: Państwowy Instytut Geologiczny.
• Mycielska-Dowgiałło E. 1995. Wybrane cechy teksturalne osadów i ich wartość interpretacyjna. W Badania osadów czwartorzędowych. Wybrane metody i interpretacja wyników, 29-105.Warszawa: WGiSR UW.
• Racinowski R. 1995. Analiza minerałów ciężkich w badaniach osadów czwartorzędowych Polski. W Badania osadów czwartorzędowych. Wybrane metody i interpretacja wyników, 151-166. Warszawa: WGiSR UW.
• Racinowski R. 2002. „Badania minerałów ciężkich osadów pyłowych Naddniestrza halickiego”. Studia Geologica Polonica 119: 219-236.
• Racinowski R. 2008. „Znaczenie analizy minerałów ciężkich w badaniach osadów czwartorzędowych Polski”. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska B, 63: 7-44.
• Racinowski R. 2010. „Główne przezroczyste minerały ciężkie w osadach czwartorzędowych Polski”. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 438: 99-106.
• Racinowski R., J. Rzechowski. 1969. „Minerały ciężkie w glinach zwałowych Polski środkowej”. Kwar-talnik Geologiczny 13: 479-490.
• Roman M. 2012. Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 ark. Gostynin (481). Warsza-wa: Państwowy Instytut Geologiczny-Państwowy Instytut Badawczy.
• Różycki S.Z. 1972. Plejstocen Polski Środkowej na tle przeszłości w górnym trzeciorzędzie. Warszawa: PWN.
• Turkowska K. 2006. Geomorfologia regionu łódzkiego. Łódź: Wydawnictwo UŁ.
• Wachecka-Kotkowska L. 2004. „Ewolucja doliny Luciąży – uwarunkowania klimatyczne a lokalne”. Acta Geographica Lodziensia 86.
• Wachecka-Kotkowska L. 2015. Rozwój rzeźby obszaru między Piotrkowem Trybunalskim, Radom-skiem a Przedborzem w czwartorzędzie. Łódź: Wydawnictwo UŁ.

Identifiers

ISSN

0065-1249