Znaczenie i funkcja motywu kaliny w warmińsko-mazurskich pieśniach ludowych

• Authors: Lechocka Ewelina

Title variants

EN

Meaning and function of viburnum motives in folk songs from Warmia and Masuria

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Artykuł prezentuje analizę motywu kaliny w antologiach warmińsko-mazurskich pieśni ludowych zebranych w XIX i XX wieku. Celem niniejszych badań było określenie funkcji słownictwa botanicznego w tekstach folklorystycznych oraz zestawienie poetyckiej reprezentacji motywu kaliny z jej rolą w życiu i kulturze mieszkańców Warmii i Mazur. Jak wynika z przeprowadzonej analizy, motyw kaliny wykorzystany jest w pieśniach w różnorodnych funkcjach: mimetycznej, przedmiotowej, symbolicznej i dekoracyjnej, co powoduje, że twórczość ludowa i funkcjonujące w niej wątki botaniczne stanowią niezwykle cenne źródło informacji o tożsamości ludności wiejskiej pochodzącej z terenów Warmii i Mazur. Wykorzystanie motywu kaliny w pieśniach charakteryzuje się bowiem znacznym podobieństwem do rzeczywistości empirycznej, w której roślina ta odgrywa dużą rolę zarówno w życiu codziennym, jak i w kulturze niematerialnej.

EN

This article is an analysis of viburnum motives, which occurred in collection of Warmian and Masurian folk songs elaborated in XIX and XX century. The purpose of this study was to define meaning and function botanic vocabulary mentioned in folkloristic texts and to compare poetic representation of viburnum motif with its role in every-day-life and culture of Warmia and Masuria’s inhabitants. As it was from maintained analysis, motives of viburnum is used in songs of various functions: mimetic, object, symbolic and decorative, which means that the folk output and botanic themes are a valuable source of information about identity of rural population from Warmia and Masuria territories. Utilization of viburnum motif in folksongs is characteristic for its strong resemblance to empiric reality, in which the plant plays a great role in every-day-life and in immaterial culture.

Keywords

PL

kalina; znaczenie motywu kaliny; funkcja motywu kaliny; Warmia; Mazury,; pieśni ludowe

EN

viburnum; meaning of viburnum motives; function of viburnum motives; Warmia; Masuria; folk songs

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2018
• Volume: 65
• Pages: 63-83

Contributors

author

Lechocka Ewelina

• Katedra Slawistyki, Wydział Filologiczny Uniwersytetu Gdańskiego

References

• Bagiński Stefan, Mowszowicz Jakub, 1963, Krajowe rośliny trujące, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Łódź.
• Basara Anna, 1987, Charakterystyka fonetyczna gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur według stanu z początku lat pięćdziesiątych, w: Z. Stamirowska, red., Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur. T. 1. A–Ć, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Wrocław, s. 24–31.
• Biolik Maria, 2014, Dialekt warmiński: fonetyka i fonologia, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn.
• Czikow Paweł, Łaptiew Jerzy, 1982, Rośliny lecznicze i bogate w witaminy, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
• Doroszewski Witold, red., 1964, Słownik języka polskiego, t. III, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Drabik Lidia, Sobol Elżbieta, red., 2007, Słownik języka polskiego PWN, t. II, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Dubisz Stanisław, 1977, Nazwy roślin w gwarach ostródzko-warmińsko-mazurskich, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Gąsiorowski Józef, 1976, Stoi lipa, lipuleczka. Pieśni mazurskie przez Józefa
• Gąsiorowskiego w 1884 roku zebrane, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
• Gębik Władysław, oprac., 1952, Pieśni ludowe Mazur i Warmii, Wydział Kultury Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej, Olsztyn.
• Gizewiusz Gustaw, 2000, Pieśni ludu znad Górnej Drwęcy w parafiach ostródzkiej i kraplewskiej zbierane od 1836 do 1840 roku, Instytut im. Oskara Kolberga, Poznań.
• Kętrzyński Wojciech, 1988, O Mazurach, Wydawnictwo Pojezierze, Olsztyn.
• Kolberg Oskar, 1966, Dzieła wszystkie, t. 40: Mazury Pruskie, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Wrocław.
• Krzyżaniak Barbara, Pawlak Aleksander, 2002, Warmia i Mazury, część I–V, Instytut Sztuki PAN, Warszawa.
• Maćkiewicz Jolanta, 1991, Czy istnieją językowe wyznaczniki kultury morskiej?, w: J. Anusiewicz, J. Bartmiński, red., Język a kultura. T. 1: Podstawowe pojęcia i problemy, Wiedza o Kulturze, Wrocław, s. 181–189.
• Niebrzegowska Stanisława, 2000, Przestrach od przestrachu: rośliny w ludowych przekazach ustnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Okęcka-Bromkowa Maria, 1966, Śpiewa wiatr od jezior, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
• Oracki Tadeusz, oprac., 1957, Poezja ludowa Warmii i Mazur, Pax, Warszawa.
• Podbielkowski Zbigniew, 1989, Słownik roślin użytkowych: polski, łaciński, angielski, francuski, niemiecki, rosyjski, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
• Robotycki Czesław, Babik Wiesław, red., 2005, Układ gniazdowy terminów i słownik słów kluczowych wybranych kategorii kultury. Medycyna ludowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Rogowska-Cybulska Ewa, 2005, Aktywność nominacyjna nazw roślin w gwarze wagowskiej, w: taż, Gwarowy obraz roślin w świetle aktywności nominacyjnej ich nazw (na podstawie gwary wsi Wagi w powiecie łomżyńskim), Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, s. 83–122.
• Rumińska Antonina, Ożarowski Aleksander, red., 1990, Leksykon roślin leczniczych, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
• Sobieski Marian, oprac., 1955, Pieśni ludowe Warmii i Mazur, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków.
• Steffen August, 1931, Zbiór polskich pieśni ludowych z Warmji, Towarzystwo Pomocy Dzieciom i Młodzieży Polskiej w Niemczech, Poznań.
• Stoff Andrzej, 1997, Problematyka teoretyczna funkcjonowania motywów roślinnych w utworach literackich, w: A. Martuszewska, red., Literacka symbolika roślin, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, s. 9–22.
• Szcześniak Krystyna, 2013, Świat roślin światem ludzi na pograniczu wschodniej i zachodniej słowiańszczyzny, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
• Szcześniak Krystyna, 2015, Kalina oczyma slawisty etnolingwisty, w: P. Stalmaszczyk, I. Jaros, red., Amor verborum nos unit. Studia poświęcone pamięci Profesora Sławomira Gali, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Trąba Czesława, Wolański Paweł, Rogut Krzysztof, 2014, Studium etnobotaniczne: znaczenie roślin w kulturze, tradycji i życiu człowieka, Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia Pro Carpathia, Rzeszów.
• Wełpa Agnieszka, 2014, Językowe komunikowanie uczuć w pieśniach ludowych z Warmii i Mazur, Wydawnictwo LIBRON – Filip Lohner, Kraków.
• Zientara-Malewska Maria, 1959, Warmio moja miła, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa.
• Ziółkowska Maria, 1983, Gawędy o drzewach, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.