Przydatność zbioru dat radiowęglowych do rekonstrukcji zmian w środowisku schyłku vistulianu Polski Środkowej

• Authors: Dzieduszyńska Danuta

Title variants

EN

Usefulness of a set of radiocarbon dates for the reconstruction of changes in the environment of the Vistulian decline in Central Poland

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule zaprezentowano wykorzystanie zbioru dat radiowęglowych w celu identyfikowania tempa zmian w paleośrodowisku przyrodniczym regionu łódzkiego (Polska Środkowa). Na podstawie 175 datowań z przedziału czasu około 18–11,5 ka cal BP skonstruowana została krzywa rozkładu gęstości prawdopodobieństwa, której fluktuacje odpowiadają chronologii procesów morfogenetycznych. Wydzielono trzy zasadnicze etapy rozwoju w późnovistuliańskiej historii regionu łódzkiego i ustalono wiek ich granic. Potwierdzono początek ocieplenia postglacjalnego na około 18 ka cal BP. Zaproponowany podział chronostratygraficzny został porównany z niezależnymi danymi środowiskowymi – stratygrafią opartą na grenlandzkich rdzeniach lodowych oraz na interdyscyplinarnych badaniach osadów jeziornych. Korelacja zapisów wskazuje na przydatność zastosowanej metody jako pomocniczego narzędzia w rekonstrukcjach paleogeograficznych.

EN

The article presents the use of a set of radiocarbon dates for the identification of the pace of changes in the natural palaeoenvironment of the Łódź region (Central Poland). Based on 175 dates covering a time interval between 18–11.5 ka cal BP, the probability density function was constructed, the fluctuations of which correspond to the chronology of morphogenetic processes. Three stages in the Late Vistulian history of the Łódź region were distinguished and the age of their boundaries was established. The onset of postglacial warming at ca. 18 ka cal BP has been confirmed. The proposed chronostratigraphic division was compared with independent environmental data – stratigraphy based on Greenland ice cores and interdisciplinary studies of lake sediments. The correlation of records indicates the usefulness of the method as a supplementary tool in palaeogeographical reconstructions.

Keywords

PL

geochronometria; paleośrodowisko; późny glacjał; chronostratygrafia; region łódzki

EN

geochronometry; palaeoenvironment; Late Glacial; chronostratigraphy; Łódź region

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Acta Geographica Lodziensia
• Year: 2017
• Volume: 106
• Pages: 117-127

Dates

published

2017

Contributors

author

Dzieduszyńska Danuta

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geomorfologii i Paleogeografii

References

• Alley R.B. 2000. The Younger Dryas cold interval as viewed from central Greenland. Quaternary Science Reviews 19: 213-226.
• Brauer A., Hajdas I., Blockley S.P.E., Bronk Ramsey Ch., Christl M., Ivy-Ochs S., Moseley G.E., Nowaczyk N.N., Rasmussen S.O., Roberts H.M., Spötl Ch., Staff R.A., Svensson A. 2014. The importance of independent chronology in integrating records of past climate change for the 60-8 ka INTIMATE time interval. Quaternary Science Reviews 106: 47-66.
• Bronk Ramsey C. 2009. Bayesian analysis of radiocarbon dates. Radiocarbon 51,1: 337-360.
• Cichosz-Kostecka A., Mycielska-Dowgiałło E., Manikowska B. 1991. Late Glacial aeolian processes in the light of sediment analysis from Kamion profile near Wyszogród. Zeitschrift für Geomorphologie, Suppl.-Bd. 90: 45-50.
• de Klerk P. 2004. Confusing concepts in Lateglacial stratigraphy and geochronology: origin, consequences, conclusions (with special emphasis on the type locality Bøllingsø). Review of Palaeobotany and Palynology 129(4): 265-298.
• Dylikowa A. 1967. Wydmy śródlądowe i ich znaczenie dla stratygrafii schyłkowego plejstocenu. W: R. Galon, J. Dylik (red.) Czwartorzęd Polski. PWN, Warszawa: 353-371.
• Dzieduszyńska D. 2011. Ochłodzenie młodszego dryasu i jego efekty morfogenetyczne w regionie łódzkim. Acta Geographica Lodziensia 98: 1-104.
• Dzieduszyńska D. 2013. Stan wiedzy o późnym vistulianie w regionie łódzkim. Acta Geographica Lodziensia 101: 25-36.
• Dzieduszyńska D.A. w druku. Timing of environmental changes of the Weichselian decline (18.0-11.5 ka cal BP) using frequency distribution of 14C dates for the Łódź region, Central Poland. Quaternary International (2017), http://dx.doi.org/10.1016/j.quaint.2017.08.012.
• Dzieduszyńska D., Forysiak J. 2013. Sygnały zmian klimatycznych późnego vistulianu w archiwach biogenicznych region łódzkiego. Acta Geographica Lodziensia 101: 37-48.
• Dzieduszyńska D., Forysiak J. 2015. Late Glacial organic sediments in palaeogeographical reconstructions (cases from the Łódź region). Bulletin of Geography. Physical Geography Series 8: 47-57.
• Dzieduszyńska D.A., Kittel P., Petera-Zganiacz J., Brooks S.J., Korzeń K., Krąpiec M., Paw¬łowski D., Płaza D.K., Płóciennik M., Sta¬chowicz-Rybka R., Twardy J. 2014. Environmental influence on forest development and decline in the Warta River valley (Central Poland) during the Late Weichselian. Quaternary International 324: 99-114.
• Forysiak J. 2012. Zapis zmian środowiska przyrodniczego późnego vistulianu i holocenu w osadach torfowisk regionu łódzkiego. Acta Geographica Lodziensia 99: 1-164.
• Geyh M.A. 1980. Holocene sea-level history: case study of the statistical evaluation of 14C dates. Radiocarbon 22,3: 695-704.
• Gębica P., Michczyńska D.J., Starkel L. 2015. Fluvial history of the Sub-Carpatian Basins (Poland) during the last cold stage (60-8 ka cal BP). Quaternary International 388: 119-141.
• Goździk J. 1995. A permafrost evolution and its impact on some depositional conditions between 20 and 10 ka in Poland. Biuletyn Peryglacjalny 34: 53-72.
• Goździk J., Pazdur M.F. 1987. Frequency distribution of 14C dates from Poland in the time interval 12-15 kyr BP and its paleogeographical implications. Geochronometria 1: 27-42.
• Klatkowa H. 1984. Osady depozycji naśnieżnej późnego vistulianu. Acta Geographica Lodziensia 50: 51-72.
• Klatkowa H. 1989. Postwarciańskie kształtowanie górnych odcinków dolin. Przykłady z Wyżyny Łódzkiej. Acta Geographica Lodziensia 59: 61-74.
• Litt T., Brauer A., Goslar T., Merkt J., Bałaga K., Müller H., Ralska-Jasiewiczowa M., Stebich M., Nagendank J.F.W. 2001 Correlation and synchronisation of Lateglacial continental sequences in northern central Europe based on annually laminated lacustrine sediments. Quaternary Science Review 20: 1233-1249.
• Lotter A.F., Birks H.J.B., Eicher U., Hofmann W., Schwander J., Wick L. 2000. Younger Dryas and Allerød summer temperatures at Gerzensee (Switzerland) inferred from fossil pollen and cladoceran assemblages. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 159: 349-361.
• Manikowska B. 1985. O glebach kopalnych, stratygrafii i litologii wydm Polski środkowej. Acta Geographica Lodziensia 52: 1-137.
• Manikowska B. 1995. Aeolian differentiation in the area of Poland during the period 20-8 BP. Biuletyn Peryglacjalny 34: 125-164.
• Michczyńska D.J., Pazdur A. 2004. A shape analysis of cumulative probability density function of radiocarbon dates set in the study of climate change in Late Glacial and Holocene. Radiocarbon 46,2: 733-744.
• Michczyńska D.J., Michczyński A., Pazdur A., Rotnicki K. 2004. Statistical analysis of radiocarbon dates as a tool for reconstruction of the environmental changes. Polish Geological Institute Special Papers 11: 109-112.
• Michczyńska D.J., Michczyński A., Pazdur A., Starkel L. 2008a. Możliwości rekonstrukcji zdarzeń ekstremalnych na podstawie dużych zbiorów dat 14C. Landform Analysis 8: 53-55.
• Michczyńska D.J., Michczyński A., Pazdur A., Starkel L. 2008b. Kalendarzowe wartości granic chronostratygraficznych dla terenu Polski oszacowane na podstawie dużych zbiorów dat 14C. Prace Komisji Paleogeografii Czwartorzędu PAU, VI: 163-171.
• Michczyński A., Michczyńska D.J. 2006. The effect of pds peaks’ height increase during calibration of radiocarbon date sets. Geochronometria 25: 1-4.
• Neugebauer I., Brauer A., Dräger N., Dulski P., Wulf S., Plessen B., Mingram J., Herzschuh U., Brande A. 2012. A Younger Dryas varve chronology from the Rehwiese palaeolake record in NE-Germany. Quaternary Science Reviews 39: 91-102.
• Pazdur A., Pazdur M.F. 1986. Radiocarbon chronology of the Late Glacial period in Poland. Acta Interdisciplinaria Archaeologica IV: 61-71.
• Petera-Zganiacz J., Dzieduszyńska D.A. 2017. Palaeoenvironmental Proxies for Permafrost Pre¬sence During the Younger Dryas, Central Poland. Permafrost and Periglacial Processes, 28: 726-740.
• Petera-Zganiacz J., Dzieduszyńska D.A., Twardy J., Pawłowski D., Płóciennik M., Lutyńska M., Kittel P. 2015. Younger Dryas flood events. A case study from the middle Warta River Valley (Central Poland). Quaternary International 386: 55-69.
• Płóciennik M., Self A., Birks H.J.B., Brooks S.J. 2011. Chironomidae (Insecta: Diptera) succession in Żabieniec bog and its palaeo-lake (central Poland) through the Late Weichselian and Holocene. Palaeogeography, Palaeoclimatlogy, Palaeoecology 307: 150-167.
• Ralska-Jasiewiczowa M., Goslar T., Madeyska T., Starkel L. (red.) 1998. Lake Gościaż, Central Poland. A Monographic Study. Part 1. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Science, Kraków: 1-340.
• Rasmussen S.O., Bigler M., Blockey S.P., Blunier T., Buchardt S.L., Clausen H.B., Cvijanovic I., Dahl-Jensen D., Johnsen S.J., Fischer H., Gkinis V., Guillevic M., Hoek W., Lowe J.J., Pedro J.B., Popp T., Seierstad I.K., Steffensen J.P., Svensson A.M., Vallelonga P., Vinther B., Walker M.J., Wheatley J.J., Winstrup M. 2014. A stratigraphic framework for abrupt climatic changes during the Last Glacial period based on three synchronized Greenland ice-core records: refining and extending the INTIMATE event stratigraphy. Quaternary Science Reviews 106: 14-28.
• Reimer P.J., Bard E., Bayliss A., Beck W.J., Blackwell P.G., Bronk Ramsey Ch., Buck C.E., Cheng H., Edwards R.L., Friedrich M., Grootes P.M., Guilderson T.P., Haflidason H., Hajdas I., Hatté Ch., Heaton T.J., Hoffmann D.L., Hogg A.G., Hughen K.A., Kaiser K.F., Kromer B., Manning S.W., Niu M., Reimer R.W., Richards D.A., Scott E.M., Southon J.R., Staff R.A., Turney Ch.S.M., van der Plicht J. 2013. IntCal13 and Marine13 Radiocarbon Age Calibration Curves 0–50,000 Years cal BP. Radiocarbon 55,4: 1869-1887.
• Rinterknecht V.R., Clark P.U., Raisbeck G.M., Yiou F., Bitinas A., Brook E.J., Marks L., Zelcs V., Lunka J.P., Pavlowskaya I.E., Piotrowski J.A., Raukas A. 2006. The last deglaciation of the southern sector of the Scandinavian ice sheet. Science 311: 1449-1452.
• Roman M., Dzieduszyńska D., Petera-Zganiacz J. 2014. Łódź Region and its northern vicinity under Vistulian Glaciation conditions. Quaestiones Geographicae 54: 55-68.
• Słowiński M., Zawiska I., Ott F., Noryśkiewicz A.M., Plessen B., Apolinarska K., Rzodkiewicz M., Michczyńska D.J., Wulf S., Skubała P., Kordowski J., Błaszkiweicz M., Brauer A. 2017. Differential proxy responses to late Allerød and early Younger Dryas climatic change recorded in varved sediments of the Trzechow¬skie palaeolake in Northern Poland. Quaternary Science Reviews 158: 94-106.
• Starkel L., Michczyńska D.J., Krąpiec M., Margielewski W., Nalepka D., Pazdur A. 2013. Progress in the Holocene chrono-clima¬to¬stratigraphy of Polish territory. Geochronometria 40(1): 1-21.
• Stolk A., Törnqvist T.E., Hekhuis K.P.V., Berendsen H.J.A., van der Plich J. 1994. Calibration of 14C histograms: a comparison of methods. Radiocarbon 36,1: 1-10.
• Turkowska K. 1988. Rozwój dolin rzecznych na Wyżynie Łódzkiej w późnym czwartorzędzie. Acta Geographica Lodziensia 57: 1-157.
• Turkowska K. 1995. Recognition of valley evolution during the Pleistocene-Holocene transition in non-glaciated regions of the Polish Lowland. Biuletyn Peryglacjalny 34: 209-227.
• Turkowska K. 2006. Geomorfologia regionu łódzkiego. Wydawnictwo UŁ, Łódź: 1-238.
• Turkowska K., Dzieduszyńska D. 2011. Local evidence of landform evolution vs. global changes – a case of Younger Dryas study in the upper Ner valley system, Central Poland. Geographia Polonica 88: 147-162.
• Turkowska K., Forysiak J., Petera J., Miotk-Szpiganowicz G. 2004. A Warta River system during the Younger Dryas in the Koło Basin (Middle Poland). Quaestiones Geographicae 23: 83-107.
• van Raden U.J,, Colombaroli D., Gilli A., Schwander J., Bernasconi S.M., van Leeuwen J., Leuenberger M., Eicher U. 2013. High-resolution late-glacial chronology for the Gerzensee lake record (Switzerland): δ18O correlation between a Gerzensee-stack and NGRIP. Palaeogeo¬graphy, Palaeoclimatology, Palaeoecology 391: 13-24.
• Walanus A., Nalepka D. 2010. Calibration of Mangerud’s boundaries. Radiocarbon 52: 1639-1644.
• Wasylikowa K. 1964. Roślinność i klimat późnego glacjału w środkowej Polsce na podstawie badań w Witowie koło Łęczycy. Biuletyn Peryglacjalny 13: 261-417.
• Wasylikowa K. 1999. Przemiany roślinności jako odbicie procesów wydmotwórczych i osadniczych w młodszym dryasie i holocenie na stanowisku archeologicznym w Witowie koło Łęczycy. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Archeologia 41: 43-80.
• Wieczorek D., Michczyńska D.J., Michczyński A., Krzyszkowski D., Wachecka-Kotkowska L. 2017. Fazy akumulacji i erozji w okresie 10-50 ka cal BP zapisane w osadach formacji Piaski na podstawie analizy rozkładu gęstości prawdopodobieństwa dat radiowęglowych. XXVI Konferencja Naukowo-Szkoleniowa Stratygrafia plejstocenu Polski „Czwartorzęd pogranicza niżu i wyżyn w Polsce Środkowej”, 4-8 września 2017 r. Wawrzkowizna k/Bełchatowa: 36-39.

Identifiers

ISSN

0065-1249