Czynniki ryzyka sprzyjające niedostosowaniu społecznemu i przestępczości nieletnich

• Authors: Ewa Kiliszek

Title variants

EN

Risk Factors Fostering Social Maladaptation and Delinquency Among Minors

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Niniejszy artykuł stawia sobie za cel dokonanie przeglądu badań polskich—wcześniejszych i obecnych—pod kątem wyodrębnienia czynników ryzyka ważnych dla pracy resocjalizacyjnej zarówno z osobami nieletnimi jak i dorosłymi. Wspomniane też będą procedury i narzędzia zaproponowane podczas warsztatów probacyjnych na Malcie do stosowania przez służby probacji. Stanowią one propozycję pracy dotyczącej osób skazanych. Posiadanie dokładnej wiedzy na temat stopnia nasilenia problemów i ich charakteru ma na celu wdrożenia wobec nich adekwatnych i skutecznych oddziaływań. Takie porównaniemiędzykulturowe wskaże znaczące podobieństwa co do zasadniczych problemów, jakie napotkają teoretycy i praktycy zajmujący się probacją i resocjalizacją.

EN

This article aims at reviewing the state of Polish research, both previous and current, in terms of social factors instrumental to the social rehabilitation work with minors and adults. It also discusses procedures and tools used during probation workshops in Malta and proposed for probation services. They are suggested as solutions to be used while working with convicts. Detailed knowledge on the escalation of such risk factors will help implement adequate and efficient counter-measures. The cross-cultural comparison shows significant similarities in terms of fundamental issues faced by theoreticians and practitioners involved in probation and social rehabilitation.

Keywords

PL

niedostosowanie społeczne; nieletni; przestępczość

• Publisher: Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji UW
• Journal: Profilaktyka Społeczna i Resocjalizacja
• Year: 2013
• Volume: 21
• Pages: 165-222

Contributors

author

Ewa Kiliszek

References

• Bałandynowicz, Andrzej (2007) Seksualność, kontrola, styl życia a skłonność kobiet do popełniania przestępstw [w:] Irena Pospiszyl, Renata Szczepanik, red., Zachowania dewiacyjne dziewcząt i kobiet. Łódź: Wydawnictwo WSH-E w Łodzi, s. 15-44.
• Batawia, Stanisław, Jadwiga Sochoń, Helena Kołakowska (współudział) (1958) Proces społecznego wykolejenia się nieletnich przestępców. Warszawa: PWN, INP PAN.
• Batawia, Stanisław, M. Klimczak, Helena Kołakowska (1963) Dzieci moralnie zaniedbane. „Państwo i Prawo” 12.
• Bauman, Zygmunt (1996a) Etyka ponowoczesna. Warszawa: PWN.
• Bauman, Zygmunt (1996b) Socjologia. Poznań: Wyd. Zyski i Ska.
• Bauman, Zygmunt (2006) Płynna nowoczesność. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Beck, Ulrich (2002) Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności. Warszawa: Wyd. Naukowe Scholar.
• Biela, Adam (1999) Ekonomiczna koncepcja źródeł stresu. [w:] Jan F. Terelak, red., Źródła stresu: teorie i badania. Warszawa: Wyd. ATK.
• Bielicki, Eugeniusz, Teresa Sołtysiak, red., (1994) Patologia społeczna w strukturze przeobrażeń ustrojowych Polski : materiały Ogólnopolskiej Konferencji zorg. przez Katedrę Pedagogiki Specjalnej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy w dniach 25-26 maja 1993 r. Bydgoszcz: WSP.
• Borkowski, Robert (2001a) Codzienność przemocy – przemoc codzienności (transgresje destruktywne). [w:] Robert Borkowski, red., Agresja i przemoc. Kraków: Oficyna Wydawnicza ABYS.
• Borkowski, Robert, red., (2001b) Konflikty współczesnego świata. Kraków: Wyd. AGH.
• Borkowski, Robert (2006) Terroryzm ponowoczesny. Studium z antropologii polityki. Toruń: Wyd. Adam Marszałek.
• Borowicz, Ryszard, Grażyna Krzyminiewska, Krystyna Szafraniec (1991) Młodzi dorośli. Paradoksy socjalizacji i rozwoju. Warszawa: IRWIR PAN.
• Borowicz, Ryszard (1993) Młodzi bezrobotni. „Kultura i Edukacja” 3.
• Cekiera, Czesław (1999) Relatywizm norm moralno-społecznych a rozwój patologii społecznej wśród młodzieży. [w:] Henryk Machel, Krzysztof Wszeborowski, red., Psychospołeczne uwarunkowania zjawisk dewiacyjnych wśród młodzieży w okresie transformacji ustrojowej w Polsce. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 1999, s. 53-60.
• Cushman, Philip (1992) Dlaczego Ja jest puste. „Nowiny psychologiczne” 3.
• Czerwińska-Jakimiuk, Ewa (2011) Przestępczość młodocianych. Interpretacja zjawiska w świetle ogólnej teorii napięcia Roberta Agnew. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
• Dzieduszyński, Piotr (2007) Nasilenie skłonności agresywnych i lęku oraz obraz własnej osoby u młodzieży z doświadczeniem przemocy w rodzinie. [w:] Irena Pospiszyl, Renata Szczepanik,red., Zachowania dewiacyjne dziewcząt i kobiet. Łódź: Wydawnictwo WSH-E w Łodzi, s. 99-113.
• Fidelus, Anna (2007) System wartości dziewcząt przestępczych i nieprzestępczych [w:] Irena Pospiszyl, Renata Szczepanik,red., Zachowania dewiacyjne dziewcząt i kobiet. Łódź: Wydawnictwo WSH-E w Łodzi, 2007, s. 79-97.
• Firkowska-Mankiewicz, Anna (1972) Czynniki biopsychiczne a przestępczość nieletnich. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Frączek, Adam (1986) Studia nad uwarunkowaniami i regulacją agresji interpersonalnej. Wrocław: ZN im Ossolińskich.
• Fromm, Erich (1993) Ucieczka od wolności. Warszawa: Czytelnik.
• Fromm, Erich (1998) Anatomia ludzkiej destrukcyjności. Poznań: Wyd. Rebis.
• Gaś, Zbigniew B. (1997) Profilaktyka w szkole. [w:] Bożenna Kamińskiej-Buśko, red., Zapobieganie uzależnieniom uczniów. Warszawa: CMPP-P MEN.
• Giddens, Anthony (2001) Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności. Warszawa: PWN.
• Grotowska-Leder, Jolanta, Krystyna Faliszek, red., (2005) Ekskluzja i inkluzja społeczna: diagnoza, uwarunkowania, kierunki działań. Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne "Akapit".
• Hoffman, Bruce (2001) Oblicza terroryzmu. Warszawa: Fakty – Grupa Wydawnicza Bertelsmamm Media.
• Hołyst, Brunon (2009) Kryminologia. Warszawa: Wyd. LeksisNeksis.
• Izdebski, Zbigniew, red., (1992) Wychowawcze, etyczne i społeczne problemy zachowań seksualnych młodzieży: Materiały z Konferencji zorganizowanej w październiku 1991 roku w Zielonej Górze. Zielona Góra: Wydawnictwo Towarzystwa Rozwoju Rodziny.
• Izdebski, Zbigniew, red., (2008) Zagrożenia okresu dorastania. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
• James, Richard K., Burl E. Gilliand (2008) Strategie interwencji kryzysowej. Warszawa: PARPA.
• Kawula, Stanisław (1996) Dysonans społeczny w wychowaniu. [w:] Krzysztof Piątek, red., Konflikty społeczne w procesie transformacji systemowej. Toruń: Wyd. UMK.
• Kawula, Stanisław (1999) Brutalizacja życia: człowiek z drugim człowiekiem, czy idziemy ubić klienta?. [w:] Jan Papież, Andrzej Płukis, red., Przemoc dzieci i młodzieży w perspektywie polskiej transformacji ustrojowej. Toruń: Wyd. A. Marszałek.
• Kępiński, Antoni (1973) Rytm życia. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Kodeks karny (Dz. U. 1997 nr 88 poz. 553).
• Kołakowska, Helena (1960) Nieletni recydywiści (wyniki badań 500 nieletnich recydywistów). „Archiwum Kryminologii” 1.
• Kossowska, Anna (1992) Funkcjonowanie kontroli społecznej. Analiza kryminologiczna. Warszawa: Agencja Scholar.
• Kossowska, Anna (2007) Obraz przestępczości współczesnej młodzieży. [w:] Krzysztof Krajewski, red., Nauki penalne wobec problemów współczesnej przestępczości: Księga jubileuszowa z okazji 70. Rocznicy urodzin profesora Andrzeja Gaberle. Warszawa: Oficyna Wolters Kulwer Business, s. 447-454.
• Kowalczyk-Jamnicka, Małgorzata, (1999) Psychospołeczne uwarunkowania prostytucji nieletnich dziewcząt. [w:] Henryk Machel, Krzysztof Wszeborowski, red., Psychospołeczne uwarunkowania zjawisk dewiacyjnych wśród młodzieży w okresie transformacji ustrojowej w Polsce. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 1999, s. 225-234.
• Kozielecki, Józef (1997) Transgresja i kultura. Warszawa: Wydawnictwo Żak.
• Kszysztofek, Kazimierz (2002) Kontekst kulturowy społeczeństwa informacyjnego. [w:] Polska w drodze do globalnego społeczeństwa informacyjnego. Raport Narodów Zjednoczonych do Spraw Rozwoju. Warszawa.
• Kulińska, Lucyna (2001) Konflikty i punkty zapalne w Europie. [w:] Robert Borkowski, red., Konflikty współczesnego świata. Kraków: Wyd. AGH.
• Kurzępa, Jacek (1998) Młodzież pogranicza – juma. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Naukowe.
• Laing, R. D. (1995) Podzielone „Ja”: Egzystencjalistyczne studium zdrowia i choroby psychicznej. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
• Łapa, Andrzej (2002) Społeczeństwo informacyjne i jego problemy – konotacje socjologiczne. [w:] Lesław H. Haber, red., Polskie doświadczenia w kształtowaniu społeczeństwa informacyjnego: Dylematy cywilizacyjno-kulturowe. Kraków: Wydział Nauk Społecznych AGH, s. 261-269.
• Łukaszewski, Wiesław (1989) Życie społeczne i typowe formy socjalizacji: społeczne zachowania ludzi. [w:] Materiały konferencyjne z I seminarium wychowania. Opole: Wyd. WSP.
• Mach, Bogdan W. (1998) Transformacja ustrojowa a mentalne dziedzictwo socjalizmu. Warszawa: ISP PAN.
• Machel, Henryk, Janina Skupieńska-Mówińska (1998) Od chaosu transformacji do chaotycznej socjalizacji młodzieży. [w:] Teresa Sołtysiak, Irena Łabuć-Kryska, red., Trudne problemy dorastającego pokolenia. Bydgoszcz: Wyd. WSP.
• Machel, Henryk, Krzysztof Wszeborowski, red., (1999) Psychospołeczne uwarunkowania zjawisk dewiacyjnych wśród młodzieży w okresie transformacji ustrojowej w Polsce. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Mejer, Olaf (1992) Psychologiczne aspekty zachowań seksualnych narkomanów. [w:] Zbigniew Izdebski, red., Wychowawcze, etyczne i społeczne problemy zachowań seksualnych młodzieży: Materiały z Konferencji zorganizowanej w październiku 1991 roku w Zielonej Górze. Zielona Góra: Wydawnictwo Towarzystwa Rozwoju Rodziny, s. 229-231.
• Miluska, Jolanta (2003) Społeczne wyznaczniki i konsekwencje sytuacji alienującej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe.
• Ostaszewski, Krzysztof, Anna Rustecka-Krawczyk, Magdalena Wójcik (2011) Czynniki chroniące i czynniki ryzyka związane z zachowaniami problemowymi warszawskich gimnazjalistów: klasy I-III. Raport dla szkół i władz oświatowych Warszawy z realizacji trzeciego etapu badań p. n. „Rola czynników ryzyka i czynników chroniących w rozwoju zachowań problemowych u młodzieży szkolnej. Badania warszawskich gimnazjalistów”. Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, Zakład Psychologii i Promocji Zdrowia Psychicznego, Pracownia Profilaktyki Młodzieżowej „Pro-M”.
• Ostrihanska, Zofia (1975) Prognozowanie kryminologiczne (wybrane zagadnienia). Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
• Ostrihanska, Zofia (1978) Problemy nieprzystosowania społecznego u dzieci i młodzieży.[w:] Jerzy Jasiński, red., Zagadnienia nieprzystosowania społecznego i przestępczości w Polsce. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Wydawnictwo PAN Zakład Ossolińskich.
• Ostrowska, Krystyna (1976) Zaburzenia procesu socjalizacji i ich psychologiczne uwarunkowania u młodocianych więźniów sprawców przestępstw o charakterze chuligańskim. Warszawa (nieopublikowana rozprawa doktorska).
• Ostrowska, Krystyna (1977) Ukierunkowanie osobowości młodocianych więźniów sprawców przestępstw o charakterze chuligańskim. „Studia Kryminologiczne, Kryminalistyczne i Penitencjarne” 6.
• Ostrowska, Krystyna (1981) Psychologiczne determinanty przestępczości młodocianych. Analiza kryminologiczna. Warszawa: PWN.
• Ostrowska, Krystyna (1998) Wokół rozwoju osobowości i systemu wartości. Warszawa: CMPP-P MEN.
• Ostrowska, Krystyna (2001) Kwestionariusz A-R. Podręcznik. Warszawa: CMPP-P MEN.
• Ostrowska, Krystyna (2008) Psychologia resocjalizacyjna. W kierunku nowej specjalności psychologii. Warszawa: Wydawnictwo Fraszka Edukacyjna.
• Pietruszewski, Kazimierz (2001) Bezsilność dorosłych – przemoc młodzieży. [w:] Robert Borkowski, red., Agresja i przemoc. Kraków: Oficyna Wydawnicza ABRYS Kraków, s. 63-74.
• Pospiszyl, Kazimierz (1978) Psychologiczna analiza wadliwych postaw społecznych młodzieży. Warszawa: PWN.
• Pytka, Lesław (2005) Psychologia resocjalizacyjna: Wybrane zagadnienia teoretyczne, diagnostyczne i metodyczne. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej/
• Rzeplińska, Irena (2007-2008), Sylwetki społeczne nieletnich – późniejszych dorosłych sprawców przestępstw. „Archiwum Kryminologii” 29-30.
• Selg, Herbert (1992) Skutki przemocy przedstawionej w środkach masowego przekazu ze szczególnym uwzględnieniem jej wpływu na dzieci i młodzież. [w:] Zbigniew Izdebski, red., Wychowawcze, etyczne i społeczne problemy zachowań seksualnych młodzieży: Materiały z Konferencji zorganizowanej w październiku 1991 roku w Zielonej Górze. Zielona Góra: Wydawnictwo Towarzystwa Rozwoju Rodziny.
• Stanik, Jan M. (1980) Asocjalność nieletnich przestępców jako przedmiot psychologicznej diagnozy klinicznej. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
• Surzykiewicz, Janusz (2000) Agresja i przemoc w szkole: Uwarunkowania socjoekonomiczne. Warszawa: CM PPP.
• Synak, Brunon (1999) Niektóre aspekty świadomościowe ustrojowej przebudowy w Polsce. [w:] Henryk Machel, Krzysztof Wszeborowski, red., Psychospołeczne uwarunkowania zjawisk dewiacyjnych wśród młodzieży w okresie transformacji ustrojowej w Polsce. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 1999, s. 19-26.
• Szafraniec, Krystyna (1991) Syndrom nienasycenia — antropologiczne aspekty socjalizacji pewnego pokolenia. [w:] Antoni Sułek,i Włodzimierz Wincławski, red., Przełom i wyzwanie. Pamiętnik VIII Ogólnopolskiego Zjazdu Socjologicznego 19–22.09.1990. Warszawa, Toruń: Wydawnictwo A. Marszałek.
• Szelhaus, Stanisław, Zofia Baucz-Straszewicz (1960) Młodociani recydywiści: wyniki badań 100 młodocianych recydywistów. „Archiwum Kryminologii” 1: 165-213.
• Sztompka, Piotr (2000) Trauma wielkiej zmiany. Społeczne koszty transformacji. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN.
• Szymanowska, Aleksandra (2003) Wpływ „czynników ryzyka” na przestępczość młodzieży. „Problemy Poradnictwa Psychologiczno-Pedagogicznego” 1 (17): 80-97.
• Śliwińska, Anna (1993) Degradacja małego miasta pod wpływem bezrobocia. Chełmża – „miasto bez przyszłości”. [w:] Ryszard Borowicz, Krystyna Łapińska-Tyszka, red., Syndrom bezrobocia. Warszawa:PAN, IRWiR.
• Śliwińska, Anna (1996) Rynek pracy i bezrobocie w województwie toruńskim. Główne tendencje. [w:] Marian Malikowski, Daniel Markowski, red., Struktura społeczna. Rynek pracy. Bezrobocie. Rzeszów: Wyd. WSP.
• Toffler, Alvin (1999) Trzecia fala. Warszawa: PIW.
• Urban, Bronisław (2000) Zaburzenia w zachowaniu i przestępczość młodzieży. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Urban, Bronisław, red., (2001) Dewiacje wśród młodzieży. Uwarunkowania i profilaktyka. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Ustawa z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz.U. 2011 nr 191 poz. 1134).
• Wnuk-Lipiński, Edmund (1996) Demokratyczna rekonstrukcja: z socjologii radykalnej zmiany społecznej. Warszawa: PWN.
• Woźniakowska-Fajst, Dagmara (2009) Przestępczość nieletnich dziewcząt w świetle wyników badań. „Prace Instytutu Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji” 14: 225-252.
• Żabczyńska, Ewa (1983) Przestępczość dzieci. Warszawa: PWN.