Seefahrtschule auf der Lastadie in Stettin in der zweiten Hälfte des 18. Jahrhunderts.

• Authors: Radosław Gaziński

Title variants

PL

Szkoła żeglarska na Łasztowni w Szczecinie w drugiej połowie XVIII wieku

• Conference: This volume is dedicated to Professor Jerzy Trzoska on His seventieth birthday
• Languages of publication: DE

Abstracts

PL

Od czasów średniowiecza w naszej szerokości geograficznej kształcenie szyprów i sterników miało z jednej strony charakter indywidualny, z drugiej zaś stanowy. Najczęściej to doświadczony szyper lub sternik przekazywał swoje umiejętności synowi lub wybranemu uczniowi, co przypominało kształcenie wewnątrz cechów rzemieślniczych. Szyprowie i sternicy w średniowieczu i czasach nowożytnych byli w miastach portowych traktowani jako swoistego rodzaju rzemieślnicy dysponujący umiejętnościami niezbędnymi do prowadzenia statków. W ostatnich dziesięcioleciach XVIII wieku w Szczecinie zawód marynarza, sternika, szypra czy kapitana stawał się z wolna zawodem najemnym, co pociągnęło za sobą konieczność instytucjonalnego kształcenia ludzi morza. W tym celu pod koniec lat osiemdziesiątych XVIII wieku wybrano w Szczecinie szkołę na Łasztowni na pierwsze miejsce nauczania marynarzy. Oprócz klas, w których uczono podstawowych umiejętności typowych dla szkoły ludowej (pisania, czytania, liczenia), starano się tu kształcić przedstawicieli także różnych rzemiosł, w tym marynarzy. Klasa żeglarska w szkole na Łasztowni rozpoczęła oficjalnie naukę 1 listopada 1789 roku, a jej program nauczania był trzyletni. Od początku lat dziewięćdziesiątych XVIII wieku zajęcia klasy żeglarskiej przeniesiono do nowych zabudowań w Górnym Wiku. W pierwszym roku nauki program miał charakter wyłącznie teoretyczny. Między innymi uczono poprawnego wyładunku i załadunku towarów, trybu pracy na statku, obowiązujących komend czy też sposobów wiązania lin. Osobne zajęcia poświęcano pracy z mapą, obsłudze przyrządów nawigacyjnych, prostym obliczeniom czasu i miejsca położenia jednostki, wreszcie podstawom wiedzy astronomicznej. Na drugim roku kontynuowano naukę teoretyczną oraz zaczynano zajęcia praktyczne na posiadanej przez szkołę łodzi wiosłowo-żaglowej. Spuszczano i stawiano żagle, cumowano jednostkę, wykonywano zwroty, wreszcie żeglowano pod wiatr. Trzeci rok nauki to wyłącznie praktyczne ćwiczenia wykonywane samodzielnie przez uczniów pod okiem sternika. Trzyletnia nauka kończyła się egzaminem mającym część teoretyczną i praktyczną, który uprawniał do wykonywania zawodu marynarza. Szkoła na Łasztowni działała do czasu wkroczenia Francuzów do Szczecina (1806). Po odejściu wojsk francuskich dopiero w 1817 roku wznowiono kształcenie ludzi morza. W 1828 roku dotychczasowa szkoła żeglarska przekształciła się szkołę sterników.

Keywords

PL

Szczecin; Szkolnictwo morskie

• Publisher: Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Studia Maritima
• Year: 2011
• Volume: 24
• Pages: 115-126

Contributors

author

Radosław Gaziński

• Uniwersytet Szczeciński

translator

Małgorzata Osiewicz-Maternowska

References

• Archiwum Państwowe w Szczecinie [Staatsarchiv Stettin], Konsystorz Ewangelicki (Evangelisches Konsistorium)
• Archiwum Państwowe w Szczecinie [Staatsarchiv Stettin], Naczelny Prezydent Prowincji Pomorskiej [Oberpräsidium von Pommern]
• Archiwum Państwowe w Szczecinie. Przewodnik po zasobie archiwalnym. Akta do 1945 roku [Staatsarchiv Stettin. Wegweiser durch die Bestände bis zum Jahr 1945], bearb. v. R. Gaziński, P. Gut, M. Szukała, Warszawa–Szczecin 2002
• Berghaus H.: Landbuch des Herzogthums Pommern und des Fürstenthums Rügen, Th. II, Bd. IX: Geschichte der Stadt Stettin, Bd. II, Leipzig 1876
• Brüggemann L. W.: Beiträge zu der ausführlichen Beschreibung des Königl. Preußischen Herzogthums Vor- und Hinter-Pommern, Bd. 2, Stettin 1806
• Stettiner Inteligentz-Zettel“, Nr. 55, 9. Julius 1784
• Wustrack Ch. F.: Kurze historisch- geographischßstatistische Beschreibung von dem Königlich-preußischen Herzogthume Vor- und Hinter-Pommern, Stettin 1793
• Dzieje Szczecina [Geschichte Stettins], Bd. 3: 1806–1945, hg. v. B. Wachowiak, Szczecin 1994
• Fierek H.: Kierunki rozwoju kształcenia marynarzy w Europie [Richtungen in der Ausbildung von Seemänner in Europa], „Rocznik Koszaliński“ [Kösliner Jahrbuch], 9, 1973
• Fierek H.: Kształcenie nawigacyjne na Pomorzu Zachodnim na przełomie XVIII i XIX wieku [Navigationsausbildung in Westpommern um die Wende vom 18. zum 19. Jh.], „Rocznik Koszaliński“ [Kösliner Jahrbuch], 6, 1970
• Fierek H.: Statki szkolne jako instytucja kształcenia żeglarzy w krajach Europy Północnej [Schulschiffe als Institution zur Seglerausbildung in den Ländern Nordeuropas], „Rocznik Koszaliński“ [Kösliner Jahrbuch], 11, 1975
• Fierek H.: Z dziejów kształcenia nawigacyjnego na pobrzeżu koszalińskim w XIX wieku [Zur Geschichte der Navigationsausbildung im Kösliner Küstenland im 19. Jh.], „Rocznik Koszaliński“ [Kösliner Jahrbuch], 7, 1971
• Gaziński R.: Drogi wodne i szlaki lądowe na zapleczu i przedpolu Szczecina, Stargardu, Anklamu i Dymina w XIII–XV w. [Schifffahrtswege und Festlandstraßen im Hinterland und im Vorfeld Stettins, Landsbergs, Anklams und Demmins in 13.–15. Jh.], „Nautologia“ [Nautologie], 1997, 2
• Gaziński R.: Handel morski Szczecina w latach 1721–1805 [Stettins Seehandel in den Jahren 1721–1805], Szczecin 2000
• Gierszewski S.: Sztuka nawigacji w Gdańsku w II połowie XVIII i na początku XIX wieku [Navigationskunst in Danzig in der 2. Hälfte des 18. Jh. und am Anfang des 19. Jh.], „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki“ [Vierteljahrschrift für die Geschichte der Wissenschaft und Technik], 12, 1967, 3
• Jahrbuch der Provinz Pommern für 1821, von T. Salfeld, Stettin 1821, S. 183
• Krauß J.: Die Staatliche Seefahrtschule in Stettin, „Amtliches Nachrichtenblatt des Stettiner Verkehrsvereins“, 5, 1931, 11
• Kubik K.: Historia szkolnictwa morskiego w Polsce [Die Geschichte des Seebildungswesens in Polen], Gdańsk 1973
• Mokrzecki L.: Początki wiedzy o morzu w dawnej Rzeczpospolitej. Problematyka morska w nauce gdańskiej doby baroku i oświecenia [Anfänge des Seewissens in der früheren Republik Polen. Seeproblematik in der Danziger Wissenschaft im Barock und in der Aufklärung], Wrocław 1983
• Wachowiak B.: Szczecin w okresie przewagi państwa feudalnego 1478–1713 [Stettin während der Vorherrschaft des feudalen Staates 1478–1713], in: Dzieje Szczecina ... [Geschichte Stettins ...], Bd. 2
• Wehrmann M.: Geschichte der Stadt Stettin, Stettin 1911
• Wiśniewski J.: Początki układu kapitalistycznego 1713–1805 [Anfänge des Kapitalismus 1713–1805], in: Dzieje Szczecina [Geschichte Stettins], hg. v. G. Labuda, Bd. 2: Wiek X – 1805 [Vom 10. Jh. bis 1805], Warszawa–Poznań 1985