„Największy z duchów Słowiańszczyzny”. Jeszcze o recepcji twórczości Henryka Sienkiewicza w Czechach w latach 1880–1938 (w perspektywie kulturowej)

• Authors: Gloger Maciej

Title variants

EN

“The Greatest of Slavonic Spirits”. More on Henryk Sienkiewicz’s Output Reception in 1880–1938 Bohemia (in Cultural Perspective)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia recepcję twórczości i działalności społeczno-politycznej Henryka Sienkiewicza widzianą oczami Czechów w latach 1880–1938. W tym czasie był to obok Lwa Tołstoja najbardziej poczytny tam i poważany pisarz europejski. Dotychczasowe ujęcia zagadnienia pomijały aspekt polityczno-kulturowy, przez co nie zauważano specyfiki i pozaliterackiego sposobu obecności Sienkiewicza w kulturze czeskiej. Recepcja nie przyniosła bowiem znaczących rezultatów w wymiarze artystycznym czy krytycznoliterackim. Natomiast w wymiarze społecznym i narodowym Sienkiewicz odegrał wielką rolę budzicielską, przyczyniając się do kształtowania oraz wzmacniania czeskiej nowoczesnej tożsamości narodowej. Czeski nacjonalizm miał bowiem podłoże filologiczne i literacko-naukowe, a dopiero potem polityczne. Stąd znaczenie słowiańskich inspiracji literackich i kulturowych, zwłaszcza rosyjskich i polskich, w kształtowaniu czeskiej tożsamości. Zaznacza się ten proces choćby w licznych tłumaczeniach, jak też w artykułach związanych z twórczością i aktywnością polskiego pisarza, pojawiających się na łamach najważniejszego dziennika czeskiego tamtych lat „Národní listy” (wydawanego w latach 1861–1941) oraz dziesiątków innych czeskich tytułów prasowych, zarówno lokalnych, jak ogólnokrajowych, podążających za wzorem „Národnich listów”. Twórczość autora „Krzyżaków” traktowano jako wielkie moralne wsparcie w walce z germanizacją i, często tendencyjnie, bez zwracania uwagi na polsko-rosyjski konflikt (rozbiór Polski, rusyfikacja), próbowano łączyć z ideami słowianofilskimi oraz koncepcjami wzajemności słowiańskiej o zabarwieniu utopijnym, które w czeskiej polityce nawet do 1948 roku spełniały kluczową rolę. Sienkiewicza określano jako Słowianina i traktowano częściej jako przedstawiciela całej Słowiańszczyzny niż jako pisarza z kraju uciemiężonego przez Rosję.

EN

The article presents the reception of Henryk Sienkiewicz’s output and that of his social-political activity in Bohemia in the years 1880–1938. At that time, Sienkiewicz along with Leo Tolstoy was most widely-read and respected European writer. Approaches to the problem to this day have neglected its political-cultural aspect, due to which the specificity and non-literary mode of functioning Sienkiewicz’s presence in Czech culture remained unnoticed. The aforementioned reception has thus failed to give tangible results in their artistic and literary-critical dimension, while in social and national dimension Sienkiewicz played a considerably prompting role, adding to the shaping and strengthening of modern Czech national identity. The Czech nationalism had, primarily, philological and literary-scientific basis, and was followed by political one. Hence the significance of Slavonic literary and cultural, especially Russian and Polish, inspirations in the shaping of Czech identity. The process is visible in translations as well as in articles connected with the Polish author’s output and activity published in the most important Czech daily of that time “Národní listy” (“The National Newspaper”) (issued 1861–1941), and in dozens of other Czech press titles, both local and national, following the path of “The National Newspaper.” Sienkiewicz’s creativity was regarded as a great moral support in the fight with Germanisation and, often in a biased way, paying no attention to Polish-Russian conflict (partition of Poland, Russification) was linked with Slavophilic ideals and concepts of Slavic reciprocity with utopian overtone which in the Czech policy played the key role even until the year 1948. Sienkiewicz was labelled as a Slav and more often treated as a representative of the entire Slavdom than as a writer from a country oppressed by Russia.

Keywords

EN

Henryk Sienkiewicz; Polish-Russian cultural relations; Slavophilism; Slavic reciprocity; modern national identity; nationalism

• Publisher: Instytut Badań Literackich PAN
• Journal: Pamiętnik Literacki
• Year: 2020
• Volume: 111
• Issue: 3
• Pages: 39-58

Dates

printed

2020-09-29

Contributors

author

Gloger Maciej

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz

Identifiers

DOI

10.18318/pl.2020.3.3

ISSN

0031-0514

EISSN

2719-5376