Dom w opozycji do buszu i świata. Perspektywa kulturowa pojęcia gida w języku hausa

• Authors: Pawlak Nina

Title variants

EN

HOME in opposition to THE BUSH and THE WORLD. The cultural aspect of gida in Hausa

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest próba rekonstrukcji treści kulturowych stojących za słowem gida `dom’ w afrykańskim języku hausa. Leksem ten, podobnie jak w języku polskim, przyjmuje znaczenia fizyczne ‘miejsce zamieszkania’ i społeczne `wspólnota rodzinna, domownicy’. Analiza danych językowych (gramatycznych, leksykalnych, związków frazeologicznych) ujawnia zmiany sposobów konceptualizacji domu pod wpływem zmieniających się warunków bytowych i doświadczeń w relacjach z otaczającym światem. Przyjęcie islamu nie zmieniło radykalnie konceptualizacji domu jako miejsca bezpiecznego, wydzielonego dla rodziny, lecz sprawiło, że dom zaczął być postrzegany jako twierdza odgradzająca domowników od reszty świata. Granice domu jako miejsca własnego, bliskiego, kojarzonego z najbliższą rodziną, bywają w języku hausa traktowane też szerzej -- jako `kraj’, `ojczyzna’ i odnoszone do wspólnoty niepowiązanej więzami krwi. Takie pojmowanie domu ujawniło się dopiero w nowych warunkach historycznych i to zwłaszcza w języku mediów.

EN

The article aims to reconstruct the cultural content of the word gida in the African language of Hausa. The word, similarly to the Polish dom, means ‘dwelling place’ and, in the social context, ‘family, household’. An analysis of linguistic (grammatical, lexical, phraseological) data reveals changes in the conceptualization of home under the influence of the changing conditions of living and experience of the surrounding world. The adoption of Islam has not radically influenced the concept of home as a safe haven, reserved for the family. However, home began to be viewed as a stronghold separating the family from the rest of the world. The boundaries of home as one’s own, familiar and close place, associated with the closest relatives, may also be understood in Hausa in a wider sense: as one’s country, homeland and community unrelated by blood. This new understanding of home has emerged only in the current new historical conditions, especially in the media.

Keywords

PL

językowy obraz świata; rekonstrukcja treści kulturowych; gida ‘dom’; konceptualizacja domu; język hausa; dane słownikowe; język mediów

EN

linguistic worldview; reconstruction of cultural content; gida ‘home’; conceptualization of home; Hausa; lexicographic data; language of the media

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 2010
• Volume: 22
• Pages: 129-144

Contributors

author

Pawlak Nina

• Katedra Języków i Kultur Afryki, Wydział Orientalistyczny Uniwersytetu Warszawskiego

References

• Abraham R. Clive, 1962, Dictionary of the Hausa Language, London: University of London Press.
• Baldi Sergio (red.), 1997, Langues et Contacts de Langues en Zone Sahelo-Saharienne: 3e Table Ronde du Réseau Diffusion Lexicale, Napoli: Istituto Universitario Orientale.
• Bargery G. P., 1934, A Hausa-English Dictionary and English-Hausa Vocabulary, London: Oxford University Press.
• Balewicz Izabela, 2007, Znaczenie pojęcia bao w jezyku i kulturze Hausa, praca magisterska, Zakład Języków i Kultur Afryki Uniwersytetu Warszawskiego.
• Bartmiński Jerzy, 2006, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Bartmiński Jerzy, 2006a, Dom i świat – opozycja i komplementarność, [w:] Językowe podstawy obrazu świata, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 167--177.
• Croft William, Cruse Alan D., 2004, Cognitive Linguistics, Cambridge: University Press.
• Dalby David, 1964, The Noun garii in Hausa, ,,Journal of African Languages'' 3:3, s. 273--305.
• Dandali – Hausa Proverbs (http://www.dandali.com/cgi-bin/proverbs/proverbs.php).
• Ehret Christopher, 2001, A Comparative Historical Reconstruction of Proto-Nilo-Saharan, Cologne: Rüdiger Köppe Verlag,
• Ehret Christopher, 1995, Reconstructing Proto-Afroasiatic (Proto-Afrasian): Vowels, Tone, Consonants, and Vocabulary, Berkeley, Los Angeles: University of California Press.
• Imam Abubakar, 1939, Magana Jari Ce, Zaria: Gaskiya Corporation.
• Jungraithmayr Herrmann, Ibriszimow Dymitr, 1994, Chadic Lexical Roots, Berlin: Reimer.
• Mukarovsky Hans, 1987, Mande-Chadic Common Stock: A study of phonological and lexical Evidence, Wien: Afro-Pub.
• n.n. ,1966, Karin Magana, Zaria: Northern Nigeria Publishing Company.
• Newman Paul, 1977, Chadic Classification and Rekonstructions, “Afroasiatic Linguistics” 5, 1, s.1--42.
• Pawlak Nina, 2009, Kognitywny obraz ‘matki’ i ‘ojca’ w języku i kulturze Hausa, [w:] Afryka na progu XXI wieku. Kultura i społeczeństwo, red. Jacek Jan Pawlik, Małgorzata Szupejko, Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR (Polskie Towarzystwo Afrykanistyczne), s. 237--247.
• Piłaszewicz Stanisław, 1995, Egzotyczny świat sawanny. Kultura i cywilizacja ludu Hausa, Warszawa: Dialog.
• Taylor John R., 1995, Linguistic Categorization. Prototypes In Linguistic Theory, przekład polski: Kategoryzacja w języku (tłum. Anna Skucińska), Kraków 2001: Universitas.