Opozycja język ojczysty / język obcy w językach słowiańskich

• Authors: Nepop-Ajdaczić Lidia

Title variants

EN

The opposition “native/foreign language” in Slavic languages

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autorka przeprowadza analizę nazw języka ojczystego i języka obcego oraz ziemi ojczystej i ziemi obcej, używanych w 11 językach słowiańskich: ukraińskim, rosyjskim białoruskim, polskim, czeskim, słowackim, serbskim, chorwackim, bułgarskim, macedońskim i słoweńskim. Na podstawie tych nazw ustala, w jaki sposób w językach słowiańskich są rozumiane pojęcia swój i obcy w odniesieniu do języka oraz w odniesieniu do terytorium. Analiza nazw odpowiadających badanym pojęciom prowadzi do wyodrębnienia funkcjonujących w poszczególnych językach opozycji, które autorka przedstawia w postaci schematów. W końcowej części artykułu zestawia je wszystkie w postaci zbiorowej tabeli, uzyskując w ten sposób całościowy obraz opozycji funkcjonujących w językach słowiańskich. We wnioskach autorka stwierdza, że w obrębie nazw języka ojczystego i języka obcego najczęstsza jest opozycja `matka' : `cudzy, obcy', która funkcjonuje w pięciu językach słowiańskich (czeskim, słowackim, bułgarskim, macedońskim, słoweńskim). Natomiast w obrębie nazw ojczyzny i obczyzny najczęstsza jest opozycja `ojciec' : `cudzy, obcy', poświadczona w dziewięciu językach (ukraińskim, rosyjskim, białoruskim, polskim, czeskim, słowackim, serbskim, bułgarskim, macedońskim). Dwie opozycje (‘ojciec' : `cudzy, obcy'; `ród' : `cudzy, obcy') funkcjonują zarówno w obrębie nazw języka ojczystego i języka obcego, jak i w obrębie nazw ojczyzny i obczyzny. Przy tym obie częściej występują w drugim z wymienionych pól. Na podstawie przeprowadzonej analizy autorka stwierdza, że dla nosicieli języków słowiańskich pojęcie `swój' znaczy tyle, co: 1) właściwy ojcu; 2) właściwy matce; 3) właściwy domowi; 4) właściwy rodowi, natomiast `nie-swój' to: 1) cudzy, obcy; 2) inny i 3) właśnie nie-swój.

EN

The author analyzes the names of the native language and a foreign language (spoken in the speakers’ own country and abroad) in eleven Slavic languages: Ukrainian, Russian, Byelorussian, Polish, Czech, Slovak, Serbian, Croatian, Bulgarian, Macedonian and Slovene. On this basis she investigates in what way the concepts “native/our” and “foreign” are used in reference to a language and territory. Thus certain oppositions can be identified, which the author presents in the form of schemata. A final table juxtaposes them all in a holistic perspective on these oppositions in Slavic languages. A conclusion is drawn that in reference to tongues the most frequent (in Czech, Slovak, Bulgarian, Macedonian and Slovene, i.e. in five languages) is the opposition “mother” : “foreign”. But in reference to the land the most frequent is the opposition between “father” and “foreign” (in nine languages: Ukrainian, Russian, Byelorussian, Polish, Czech, Slovak, Serbian, Bulgarian and Macedonian). Two oppositions (“father” : “foreign” and “family line” : “foreign”) function in reference to both language and territory, but more frequently to the latter. The author also concludes that “our” in Slavic languages means 1) “of the father”; 2) “of the mother”; 3) “of the home”; 4) “of the family line”. “Not-ours” means 1) “foreign”; 2) “different” and 3) “not belonging to us”.

Keywords

PL

język ojczysty; język obcy; języki słowiańskie; ziemia ojczysta; ziemia obca; swój; obcy; opozycja

EN

native language; foreign language; Slavic languages; homeland; foreign land; us vs. them

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 2008
• Volume: 20
• Pages: 159-170

Contributors

author

Nepop-Ajdaczić Lidia

• Katedra Polonistyki Instytutu Filologii Narodowego Uniwersytetu im. Tarasa Szewczenki w Kijowie

References

• Atrachovič K. K. (Krapiva Kondrat) (red.), 1982, Russko-belorusskij slovar', t. 1--2, Minsk: Sovetskaja enciklopedija imeni Petrusja Brovki.
• Boryś Wiesław, 2005, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
• Čukalov S. K., 1981, Russko-bolgarskij slovar', Moskva: Russkij jazyk.
• Filkusova M., Kučerova E., Laparova B., Malikova O., Sekaninova E., 1960--1970, Bol'šoj russko-slovackij slovar', t. 1--5, Bratislava: Izdatel'stvo Slovackoj Akademii Nauk.
• Jurančič Janko, 1972, Srbskohrvatsko-slovenski slovar, 2. razširjena izdaja, Ljubljana: DZS.
• Mel'nyčuk Oleksandr S. (red.), Bilodid I. K., Kolomijec' V. T., Tkačenko O. B., 1982--2003, Etymologičnyj slovnyk ukrajins'koji movy, t. 1--4, Kyjiv: Naukova dumka.
• Milošev G., Gruik B., Korveziroski M., Blagoeski B., Dukeski A., 1989, Srpskohrvatskomakedonski rečnik, Skopje: Makedonska kniga.
• Stankovič B. (red.), 1988, Russko-serbskochorvatskij slovar', Moskva: Russkij jazyk; Nosi Sad: Matica Srpska.
• Vasmer Max, 1964--1973, Etimologičeskij slovar' russkogo jazyka. Perevod s nemeckogo i dopolnenija O. N. Trubačeva, t. 1--4, Moskva: Progress.
• Velký rusko-český slovník, 1953--1962, za vedení L. Kopeckégo, B. Havránka, K. Horálka, t. 1--5, Praha: Nakladatelství Československé Akademie Ved.