Społeczne ujęcie sportu. (Trudne) definiowanie zjawiska i jego dyskurs

• Authors: Przemysław Nosal

Title variants

EN

Social Perspective of Sport. (Difficulties With) Defining the Issue and Its Discourse

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Jednym z kluczowych aspektów społecznego fenomenu sportu pozostaje paradygmatyczność dyskursu z nim związanego. Kategorie w nim używane stosuje się bowiem często do opisu również innych sfer życia społecznego. Sport dostarcza reguł rywalizacji, proponuje określone sposoby poznawczego porządkowania świata (rankingi, rekordy, pomiary), podkreśla centralność ciała w rzeczywistości społecznej czy kładzie nacisk na społeczną potrzebę transgresji. Pomimo takiego dyskursywnego usytuowania pozostaje on zjawiskiem trudnym do zdefiniowania przez nauki społeczne. Celem niniejszego tekstu jest więc próba wypracowania definicji sportu, która uwzględniałaby specyfikę fenomenu i zarazem dostarczałaby narzędzi do teoretycznej i empirycznej refleksji nad sportem. Składa się on ze wstępu i trzech części merytorycznych. W części pierwszej zarysowana została społeczna specyfika sportu, która wiąże się z procesem jego definiowania. Następnie – w drugiej części – przedstawiono dwa skrajne podejścia do wytyczania ram zjawiska: atrybucyjne i kontekstualne. W ostatnim fragmencie zaprezentowane zaś zostało ujęcie, które można określić mianem ustrukturyzowanego kontekstualizmu, czyli definiowania sportu jako zespołu praktyk społecznych, które zbiorowości określają mianem sportu, ale które również mają pewną utrwaloną i uniwersalną strukturę, rozumianą w danej zbiorowości jako grupa fundamentalnych cech wspólnych i koniecznych, by analizowaną praktykę określać mianem sportu.

EN

The main aspect of social popularity of sport is its specific discourse. Sport terms are used to describe many phenomena from other social fields. It is easy to find many examples—“showing red card,” “penalty,” “faster—higher—stronger,” “fair play.” Sport delivers the rules of rivalry, offers particular ways for cognitive structuring of the world (rankings, records, measurements), emphasizes the role of corporality, and underlines the need for transgression. Nevertheless, notwithstanding its discursive embedment, it remains a phenomenon difficult to define within the context of social sciences. This text represents an attempt to elaborate this kind of perspective. The definition at hand is supposed to consider the internal diversity of sport. On the other hand, it should provide the researchers with empirical research tools. The paper consists of introduction and three parts. Firstly, the social specificity of sport is described. Secondly, two different ways of defining sport are introduced—attributive and contextual. Finally, the third way of defining sport is suggested—structured contextualism.

Keywords

PL

definicje sportu; atrybucyjność; kontekstualizm; socjologia sportu; dyskurs sportowy

EN

Sport Definitions; Attributivity; Contextualism; Sociology of Sport; Sport Discourse

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2015
• Volume: 11
• Issue: 2
• Pages: 16-38

Contributors

author

Przemysław Nosal

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

References

• Bausiger Hermann (2005) Małe święta na co dzień: piłka nożna [w:] Agata Chałupnik, Wojciech Dudzik, Mateusz Kanabrodzki, Leszek Kolankiewicz, red., Antropologia widowisk. Wybór tekstów. Przełożył Wojciech Dudzik. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 271-274.
• Beamish Rob, Ritchie Ian (2006) Fastest, Highest, Strongest: A Critique of High-Performance Sport. New York, London: Routledge.
• Bell Bower (1987) To Play the Game. An Analysis of Sport. New Jersey: Transaction.
• Bourdieu Pierre (1988 ) Program for a Sociology of Sport. “Sociology of Sport Journal”, vol. 5., s. 153-161.
• Caillois Roger (1973) Żywioł i ład. Przełożyła Anna Tatarkiewicz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Coakley Jay (2007) Sports in Society. New York: McGraw-Hill Companies.
• Demel Maciej (1974) Pojęcie kultury fizycznej [w:] Zbigniew Krawczyk, red., Filozofia i socjologia kultury fizycznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 215-218.
• Drozdowski Rafał (2011) Sport – podwójny agent [w:] Łukasz Rogowski, Radosław Skrobacki, red., Społeczne zmagania ze sportem. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM, s. 13-20
• Elias Norbert, Dunning Eric (1993) Quest for Excitement. Sport and Leisure in the Civilizing Process. Oxford: Blackwell.
• Geertz Clifford (2005) Interpretacja kultur. Wybrane eseje. Przełożyła Maria Piechaczek. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Giddens Anthony (2003) Stanowienie społeczeństwa. Zarys teorii strukturacji. Przełożył Stefan Amsterdamski. Poznań: Wydawnictwo Zysk i Spółka.
• Girard Rene (1993) Sacrum i przemoc. Przełożyli Maria i Jacek Plecińscy. Poznań: Brama ‒ Książnica Włóczęgów i Uczonych.
• Guttmann Allen (1978) From Ritual to Record. The Nature of Modern Sport. New York: Columbia University Press.
• Heinemann Klaus (1990) Wprowadzenie do socjologii sportu. Przełożył Mirosław Skwieciński. Warszawa: COM SNP.
• Holt Richard (1989) Sport and the British. Oxford: Clarendon Press.
• Horne John, Tomlinson Alan, Whannel Garry (2005) Understanding Sport. An Introduction to the Sociological and Cultural Analysis of Sport. London, New York: Spon Press.
• Huizinga Johan (1985) Homo ludens. Zabawa jako źródło kultury. Przełożyli Maria Kurecka i Witold Wirpsza. Warszawa: Czytelnik.
• Jackson Steve, Andrews David, Scherer Jay (2004) The Introduction. The Contemporary Landscape of Sport [w:] Steve Jackson, David Andrews, eds., Sports, Culture, and Advertising: Identities, Commodities, and the Politics of Representation. London, New York: Routledge, s. 1-23.
• Jarvie Grant (2006) Sport, Culture, and Society. London, New York: Routledge.
• Jawłowski Albert (2007) Święty ład. Rytuał i mit mundialu. Warszawa: Wydawnictwo Profesjonalne i Akademickie.
• Krajewski Marek (2011) Sztuka jako sport [w:] Łukasz Rogowski, Radosław Skrobacki, red., Społeczne zmagania ze sportem. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM, s. 35-50
• Krawczyk Zbigniew (1974) Kultura fizyczna – rozumienie i funkcje społeczne [w:] Zbigniew Krawczyk, red., Filozofia i socjologia kultury fizycznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 211-214
• Laker Anthony (2002) The Sociology of Sport and Physical Education. London, New York: Routledge.
• Mangan John A. (2005) Militarism, Sport, Europe. War Without the Weapon. London: Frank Cass Publisher.
• McLuhan Marshall (2004) Zrozumieć media. Przedłużenia człowieka. Przełożyła Natalia Szczucka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowo-Techniczne.
• McNamee Mike (2008) Sports, Virtues, and Vices. Morality Plays. London, New York: Routledge.
• Roderick Martin (2006) The Work of Professional Football. A Labour of Love? London, New York: Routledge.
• Rousseau Jean-Jacob (1955) Emil, czyli o wychowaniu. Przełożył Wacław Husarski. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich.
• Rowe David (2004) Sport, Culture, and the Media. Maidenhead: Open University Press.
• Schechner Richard (2006) Performatyka. Wstęp. Przełożył Tomasz Kubikowski. Wrocław: Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych.
• Scrambler Graham (2005) Sport and Society. History, Power, and Culture. Maidenhead: Open University Press.
• Spencer Herbert (1960) O wychowaniu umysłowym, moralnym i fizycznym. Przełożył Antoni Peretiatkowicz. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich.
• Sztumski Wiesław (1981) Rewolucja naukowo-technologiczna a postęp techniczny [w:] Lech Zacher, red., Nauka – Technika – Społeczeństwo. Wrocław: Wydawnictwo Ossolińskich, s. 55-.78.
• Wanat Stanisław (1984) Kultura fizyczna klasy robotniczej. Warszawa: Wydawnictwo AWF.
• Wohl Andrzej (1961) Społeczno-historyczne podłoże sportu. Warszawa: Wydawnictwo „Sport i Turystyka”.
• Wohl Andrzej (1974) Kultura fizyczna i jej specyfika [w:] Zbigniew Krawczyk, red., Filozofia i socjologia kultury fizycznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 219-221.
• Wolańska Teresa (1974) Pojęcie i zakres rekreacji fizycznej [w:] Zbigniew Krawczyk, red., Filozofia i socjologia kultury fizycznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 227-229
• Znaniecki Florian (1973) Socjologia wychowania, tom 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.