Wawrzyniec Bojer – szwedzki nauczyciel w polskich szkołach doby kontrreformacji

• Authors: Kochanowicz Jerzy Eugeniusz

Title variants

EN

Laurentius Boierus: A Swedish Teacher in Polish Schools during the Counter-Reformation

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wielu historyków wyraża przekonanie, że jednym z istotnych powodów załamania się ofensywy Reformacji w Polsce w XVI wieku była działalność oświatowa zakonu jezuitów. Celem artykułu jest prezentacja sylwetki Wawrzyńca Bojera, Szweda, który pracował jako nauczyciel w polskich szkołach jezuickich, a ponadto stał się znany jako poeta łaciński. Bojer był absolwentem, a następnie nauczycielem seminariów papieskich przygotowujących młodzież do działalności kontrreformacyjnej, jak również profesorem seminarium tłumaczy (Seminarium Interpretum) w Dorpacie, unikatowej placówce jezuickiej kształcącej tłumaczy dla misjonarzy katolickich oraz autorów przekładów literatury religijnej na języki bałtyckie. Autor artykułu uzupełnił biografię Bojera o nieznane w polskim piśmiennictwie fakty, wykorzystując źródła archiwalne oraz opracowania obcojęzyczne (głównie autorstwa norweskiego historyka Oskara Garsteina). Ukazał też sylwetkę Bojera – ważnego dla kultury polskiej humanisty i pisarza – na tle działalności placówek edukacyjnych, z którymi ten jezuita był związany.

EN

Many historians believe that the educational work of the Jesuits was one of the essential factors behind the failure of the Reformation movement in 16th century Poland. The article aims to depict and discuss Laurentius Bojer, a Swede who taught in Polish Jesuit schools and also garnered a considerable reputation as a Latin poet. Bojer graduated from and subsequently taught at Pontifical Seminaries which trained young people to engage in counter-reformatory work. He was also a professor at the Translators’ Seminary (Seminarium Interpretum) in Dorpat, a unique school that educated interpreters and translators who assisted Catholic missionaries and translated religious literature into Baltic languages. The portrayal of Bojer will include facts as yet unexamined in the Polish literature which the author has gleaned from archives and international studies (chiefly by the Norwegian historian Oskar Garstein). Bojer, a humanist and a writer relevant to Polish culture, will be addressed against the backdrop of the educational work of the schools he was involved with.

Keywords

PL

Kontrreformacja; Rzeczypospolita Obojga Narodów; historia szkół jezuickich w Polsce; jezuici skandynawscy w Polsce; seminarium papieskie; seminarium tłumaczy w Dorpacie

EN

Counter-Reformation; Polish-Lithuanian Commonwealth; history of Jesuit schools in Poland; Scandinavian Jesuits in Poland; Pontifical Seminary; Translators’ Seminary in Dorpat

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Studia Paedagogica Ignatiana
• Year: 2018
• Volume: 21
• Issue: 2
• Pages: 19-36

Contributors

author

Kochanowicz Jerzy Eugeniusz

References

• Bieńkowski T., „Bibliotheca selecta de ratione studiorum” Possevina jako teoretyczny fundament kontrreformacji, w: Wiek XVII – Kontrreformacja – Barok. Prace z historii kultury, red. J. Pelc, Zakład Narodowy im Ossolińskich, Wrocław 1970, s. 291–307.
• Bieś A.P., Grzebień L., Inglot M., Polonica w Archiwum Rzymskim Towarzystwa Jezusowego, t. 1: Polonia, Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum”, Wydawnictwo WAM, Kraków 2002.
• Biezais H., Saareste A., Tuntematon vironkielinen 1500-luvun teksti, Virittäjä 1954, t. 58, nr 1, s. 47–61.
• Eire C.M., Reformations: The Early Modern World, 1450–1650, Yale University Press, New Haven (CT) 2016.
• Epistolae et acta Patris Jacobi Lainii, t. 5: 1560–1561, Typis Gabrielis Lopez del Horno, Matriti 1915.
• Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, red. L. Grzebień, Wydawnictwo WAM, Kraków 1996.
• Garstein O., Boierus (Boienus, Boy) Laurentius, w: Diccionario histórico de la Compañía de Jesús, t. 1, red. Ch.E. O’Neill, J.M. Domínguez, Universidad Pontifica Comillas, Madrid 2001, s. 470–471.
• Garstein O., Rome and the Counter-Reformation in Scandinavia, t. 1–4, Universitetsforlaget, Oxford University Press, Oslo – New York 1963–1992.
• Garstein O., Rome and the Counter-Reformation in Scandinavia, t. 3: Jesuit Educational Strategy 1553–1622, E.J. Brill, Leiden – New York 1992.
• Grendler P., The Culture of the Jesuit Teacher 1548–1773, „Journal of Jesuit Studies” 2016, t. 3, nr 1, s. 17–41.
• Giacziauskas E., Prepodawanie matematiki w Wilnjusskom uniwersitete do 1650 goda, „Lietuvos Matematikos Rinkinys” 1972, nr 2, s. 194–195.
• Jensen A., Suecica in der polnischen Literatur, w: Le Monde Oriental, Akademiska Boktryckcriet Edv. Berling, Uppsala 1906–1907, s. 134–148.
• Koch L., Jesuiten-Lexikon, Verlag der Bibliothek SJ, Paderborn 1934.
• Królikowski P., Norvegus, w: Encyklopedia katolicka, t. 13, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2009, kol. 1409.
• Laurentius Nicolai Norvegus, w: Norsk biografisk leksikon, https://nbl.snl.no/Laurentius_Nicolai_Norvegus [dostęp: 13.12.2017].
• Nordisk Familjebok, t. 5, Nordisk familjeboks förlags aktiebolag, Stockholm 1906.
• O’Malley J., The Jesuits: A History from Ignatius to the Present, A Sheed
• & Ward Book, Lanham (MD) 2014.
• Obirek S., Antonio Possevino SJ i jego misja do Szwecji, „Nasza Przeszłość” 1997, nr 88, s. 91–108.
• Pettegree A., Europe in the Sixteenth Century, Blackwell Publishing, Oxford 2007.
• Piechnik L., Dzieje Akademii Wileńskiej: Rozkwit Akademii Wileńskiej w latach 1600-1655, Institutum Historicum Societatis Iesu, Rzym 1983.
• Ratio studiorum, czyli Ustawa szkolna Towarzystwa Jezusowego, oprac. K. Bartnicka, T. Bieńkowski, Ateneum, Warszawa 2001.
• Sinko T., Boierus, w: Polski słownik biograficzny, t. 2, PAU, Kraków 1936, s. 234–235.
• Tarvel E., Gymnasium Dorpatense 1583–1625, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 1990, t. 33, s. 17–26.
• Westerlund H., Laurentius Norvegus, w: Kardynał Stanisław Hozjusz (1504–1579). Osoba, myśl, dzieło, znaczenie, red. S. Archemczyk, J. Gusowski, J. Jezierski, Hosianum, Olsztyn 2005, s. 371–378.
• Zielonka R., Rola alumnatu papieskiego w Braniewie w próbach rekatolicyzacji Skandynawii w XVI i XVII wieku, „Rocznik Elbląski” 2016, t. 27, s. 87–124.
• Żak A., Bojer, w: Encyklopedia katolicka, t. 2, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1985, kol. 742.