O konieczności powrotu do subsydiarnej roli państwa w publicznej edukacji szkolnej dzieci i młodzieży

• Authors: Śliwerski Bogusław

Title variants

EN

The necessity to return to the state’s subsidiary role in the public school education of children and youths

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest analiza nowych funkcji szkoły w ponowoczesnym społeczeństwie, które rozwija się w demokracji i dla demokracji. Ta zaś jest możliwa tylko wówczas, kiedy ma miejsce detotalizacja polityki oświatowej władz centralistycznych, które kierują się w neoliberalnym państwie ideologią etatyzmu jako ukrytej formy demokracji autorytarnej zamiast wdrażania z udziałem procesów kształcenia i wychowania do demokracji partycypacyjnej i deliberatywnej. Przedstawiam zatem proces koniecznych zmian w polskim systemie szkolnym, które zostały wyrażone w ruchu solidarnościowej opozycji wobec reżimu Polski Ludowej, a na skutek konfliktów społecznych i politycznych w okresie transformacji ustrojowej zostały zaprzepaszczone przez postsolidarnościowe elity władzy. Uzasadniam zatem konieczność powrotu polskich polityków do subsydiarnej roli państwa w publicznej edukacji szkolnej dzieci i młodzieży oraz wskazuję na istniejące już rozwiązania prawne i pedagogiczne w tym zakresie.

EN

The analysis of new features of schools in postmodern society that develops within democracy and for democracy is the core of this article. Democracy is only possible when central government’s educational policy is free of totalitarianism and centralized authorities guided by neo-liberal ideology of state control as hidden form of authoritarian democracy. The processes of education and socialization should lean towards participant and deliberative democracy. Therefore, I draw a process of necessary changes that should take place in Polish system of education, that were initially expressed through solidarity opposition movement against Polish People Republic’s regime, but that were undermined and lost by post-solidarity ruling elites as a result of social and political conflicts during transition. Consequently I justify the need for Polish politicians to return to subsidiary role of state in public education of school children and youths, pointing at the existing legal and pedagogical solutions in this matter.

Keywords

PL

demokracja; uspołecznienie; totalitaryzm; neoliberalizm; partycypacja; subsydiarność; edukacja szkolna; polityka oświatowa; prawo oświatowe; siły społeczne; kapitał ludzki; kapitał społeczny; pozór

EN

democracy; socialization; totalitarianism; liberalism; participation; subsidiary; school education; education policy; social forces; human capital; social capital; simulation

• Publisher: Pedagogium Wyższa Szkoła Nauk Społecznych w Warszawie
• Journal: Pedagogika Społeczna
• Year: 2015 (R. XIV)
• Issue: 3(57)
• Pages: 17-51

Dates

published

2015-09-30

Contributors

author

Śliwerski Bogusław

• Uniwersytet Łódzki

References

• Arnstein S.R. (2012), Drabina partycypacji, przeł. Jakub Bożek, [w:] Partycypacja. Przewodnik Krytyki Politycznej, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
• Babiuch M. (2002), Jak wspołpracować z rodzicami „tych” uczniow?, WSiP, Warszawa.
• Banasiak M. (2013), Wspołpraca rodzicow ze szkołą w kontekście reformy edukacji w Polsce, WydawnictwoNaukowe UMK, Toruń.
• Botkin J.W., Elmandjra M., Malitza M. (1981), Uczyć się – bez granic. Raport Klubu Rzymskiego, przeł. Mariusz Kukliński, PWN, Warszawa.
• Buden B. 2013, Konec postkomunismu. Od společnosti bez nadĕje k nadĕji bez společnosti, Praha: Rybka Publishers.
• Bukowska G. (2015), Wpływ edukacji na demokrację i jakość rządzenia, [w:] Jakość rządzenia w Polsce. Racjonalność pedagogiczna polityki oświatowej w latach 1989–2014, A. Nowakowska-Siuta, B. Śliwerski (red.), Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków (w druku).
• Całek G. (2014a), Stowarzyszenie rodzicow. Tworzenie. Rozwoj. Wolontariat kompetencji, Instytut Inicjatyw Pozarządowych, Warszawa.
• Całek G. (2014b), Rada rodziców – 61 ważnych pytań, Instytut Inicjatyw Pozarządowych, Warszawa.
• Całek G., Poraj G. (2011), Rodzice w szkole, przedszkolu, na osiedlu, Instytut Inicjatyw Pozarządowych, Warszawa.
• Czaputowicz J. (2013), Suwerenność, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa.
• Historia wychowania. Wiek XX, 1984, Miąso J. (red.), t. 1–2, wyd. 3, PWN, Warszawa.
• Dobson J.C. (1993), Zasady nie są dla tchorzy, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa.
• Dudek M. (2014), Komunikowanie prawa w dobie pluralizmu kulturowego, Zakłąd Wydawniczy NOMOS, Kraków
• Dudzikowa M., Jaskulska S., Wawrzyniak-Beszterda R., Bochno E., Bochno I., Knasiecka-Falbierska K., Marciniak M. (2011), Kapitał społeczny w szkołach rożnego szczebla. Diagnoza i uwarunkowania, t. II, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
• Dudzikowa M., Knasiecka-Falbierska K. (red.) (2013), Sprawcy i/lub ofiary działań pozornych w edukacji szkolnej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
• Dzierzgowska I. (1999), Rodzice w szkole. Poradnik dla dyrektorow szkoł, nauczycieli i rodzicow, Wydawnictwo CODN, Warszawa.
• Falkowski J. (2013), Siła i słabość państwa w rozważaniach nowej ekonomii politycznej, [w:] Jakość rządzenia w Polsce. Jak ją badać, monitorować i poprawiać?, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Fromm E. (1996), Rewolucja nadziei. Ku uczłowieczonej technologii, przeł. Halina Adamska, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań.
• Gozdowska E., Uryga D. (2014), Rada szkoły – między ideą a społeczną praktyką, Wydawnictwo APS, Warszawa.
• Jawłowska A. (1975, Drogi kontrkultury, PIW, Warszawa.
• Kasikova H. (1997), Kooperativni uceni, kooperativni skola, Portal, Praha 1997.
• Kieżun W. (2013), Patologia transformacji, wyd. uzupełnione zawiera rozmowę Czesława Bieleckiego z Witoldem Kieżunem, Poltext sp. z o.o., Warszawa.
• Kontestacje pedagogiczne. Materiały III Sekcji Zjazdu Pedagogow (1993), red. i wstęp Bogusław Śliwerski, Warszawa 10–12.02.1993, Warszawa: ZG PTP, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Kozłowski P. (2001), Logika negatywnych zmian, [w:] Wizja przyszłości Polski. Studia i analizy, t. 1: Społeczeństwo i państwo, Społeczeństwo i państwo, Kleer J., Wierzbicki A.P., Kuźnicki L. (red.), Komitet Prognoz PAN, „Polska 2000 Plus”, Warszawa.
• Kropiwnicki J. (red.) (1999), Po co i jak tworzyć radę szkoły?, Wydawnictwo Nauczycielskie, Jelenia Góra.
• Kwieciński Z. (1982), Edukacja demokratyczna i humanistyczna jako ruch i dzieło społeczne pomiędzy sierpniem a grudniem, AUNC, Socjologia Wychowania IV, z. 135.
• Kwieciński Z. (red.) (1991), Tekstualizacja nieobecności. Wprowadzenie, [w:] Nieobecne dyskursy, cz. I, Studia Kulturowe i Edukacyjne, Wydawnictwo UMK, Toruń.
• Leder A. (2014), Prześniona rewolucja. Ćwiczenie z logiki historycznej, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
• Melosik Z. (2013), Kultura popularna i tożsamość młodzieży. W niewoli władzy i wolności, cz. 3, r. 3, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
• Mencel M. (2009), Rada szkoły, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
• Mendel M. (1998), Rodzice i szkoła. Jak wspołuczestniczyć w edukacji dzieci, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
• Mendel M. (2000), Partnerstwo rodziny, szkoły i gminy, Wydawnictwo Adam Marszałek Toruń
• Mendel M. (red.) (2000), Człowiek. Szkoła. Wspolnota. W kręgu edukacji społecznej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń
• Miller R. (1981), Socjalizacja, wychowanie, psychoterapia, PWN, Warszawa.
• Nowakowska-Siuta R. (red.) (2014), Edukacja alternatywna na rzecz demokratyzacji procesu kształcenia, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
• Pedagogika – Leksykon PWN (2000), Milerski B., Śliwerski B. (red.), WN PWN, Warszawa.
• Pełczyński Z. (2007), Polska droga od komunizmu. Refleksje nad historią i polityką 1956–2006, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Piotrowski P. (2012), W poszukiwaniu rozumu pedagogicznego. Wybrane zagadnienia metapedagogiki, Centrum Badań Społecznych UWM, Wydział Nauk Społecznych UWM Olsztyn.
• Radziewicz J. (1983), Działalność wychowawcza szkoły, WSiP, Warszawa.
• Radziewicz J. (1988), Samorządność przeciw samorządności, „Edukacja i Dialog” nr 7.
• Radziewicz J. (1989), O planowaniu pracy wychowawczej, WSiP, Warszawa.
• Reczek-Zymróz Ł. (2009), Wspołdziałanie pedagogiczne szkoły podstawowej ze środowiskiem lokalnym, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
• Regulski J. (2012), Rozwoj samorządności w Polsce. Proba przewidywań, [w:] Wizja przyszłości Polski. Studia i analizy, t. 3: Ekspertyzy. Galwas B., Kuźnicki L. (red.), PAN Komitet Prognoz PAN „Polska 2000 Plus”, Warszawa.
• Rosanvallon P. (2011), Kontrdemokracja. Polityka w dobie nieufności, przeł. A. Czarnecka, WN DSW, Wrocław.
• Rychard A. (2011), Demokracja i rynek w Polsce połowy stulecia: parę uwag o szansach konsolidacji i zakorzenienia, [w:] Wizja przyszłości Polski. Studia i analizy, t. 1: Społeczeństwo i państwo, Kleer J., Wierzbicki A.P., Kuźnicki L. (red.), Komitet Prognoz PAN, „Polska 2000 Plus”, Warszawa.
• Sławiński S. (1994), Wychowywać do posłuszeństwa, IW PAX, Warszawa.
• Smołalski A. (1999), Historyczne podstawy teorii organizacji szkolnictwa w Polsce, Impuls, Kraków.
• Smykowska D. (2008), Wspołpraca szkoły z rodziną w zaspokajaniu potrzeb rozwojowych dzieci z lekkim upośledzeniem umysłowym – działania stosowane i postulowane, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
• Staniszkis J. (2001), Postkomunizm. Proba opisu, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
• Strzemieczny J., Szeniawski A. (1998), Polityka oświatowa samorządu terytorialnego, Centrum Edukacji Obywatelskiej, Warszawa.
• Szyszkowska M. (1988), Etyka obywatelska – prawa, obowiązki, odpowiedzialność, „Kierunki” nr 30.
• Śliwerski B. (1993), Wyspy oporu edukacyjnego, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 1993 (wyd. 2, 2008).
• Śliwerski B. (1996a), Klinika szkolnej demokracji, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków (wyd. 2, 2008a).
• Śliwerski B. (1996b), Edukacja autorska, Kraków (wyd. 2, 2008b)
• Śliwerski B. (1998), Jak zmieniać szkołę?, Kraków (wyd. 2, 2008c).
• Śliwerski B. (2001a), Edukacja pod prąd, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków (wyd. 2, 2008d).
• Śliwerski B. (2001b), Program wychowawczy szkoły, WSiP, Warszawa.
• Śliwerski B. (2002), Rada szkoły. Rada oświatowa. Przewodnik dla samorządowych władz oświatowych, dyrektorów szkół, nauczycieli, rodziców i uczniów, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
• Śliwerski B. (2009), Problemy współczesnej edukacji. Dekonstrukcja polityki oświatowej III RP, WAiP, Warszawa.
• Śliwerski B. (2012), Szkoła na wirażu zmian politycznych. Bez cenzury, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
• Śliwerski B. (2013), Diagnoza uspołecznienia publicznego szkolnictwa III RP w gorsecie centralizmu, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
• Śliwerski B. (2014a), O dezintegrujących aspektach polityki oświatowej wobec wczesnej edukacji, [w:] Anty-edukacja wczesnoszkolna, Klus-Stańska D. (red.), Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
• Śliwerski B. (2014b), Czas na rozwoj metapedagogiki, [w:] Edukacja jutra. Od tradycji do nowoczesności. Aksjologia w edukacji jutra, Denek K., Kamińska A., Oleśniewicz P. (red.), Wyższa Szkoła Humanitas, Sosnowiec.
• Śliwerski B. (2015), Edukacja (w) polityce: polityka (w) edukacji: inspiracje do badań polityki oświatowej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
• Wilkin J. (2013a), Kategoria jakości rządzenia w naukach społecznych – zagadnienia metodologiczne, [w:] Jakość rządzenia w Polsce. Jak ją badać, monitorować i poprawiać?, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Wilkin J. (2013b), Wnioski końcowe i postulaty badawcze, [w:] Jakość rządzenia w Polsce. Jak ją badać, monitorować i poprawiać?, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• WS, „Głos Nauczycielski” 1989, nr 48.
• Zdrada elit. Z prof. Piotrem Glińskim rozmawia Bronisław Tumiłowicz, „Przegląd”, 19–25.08.2013.
• Zemło M. (2013), Między szkołą a domem. Konteksty socjalizacyjne młodzieży szkoł ponadpodstawowych, Wydawnictwo KUL, Lublin.
• Balcerowicz L. (1999), Państwo w przebudowie, Warszawa, http://www.balcerowicz.pl/pliki/artykuly/4_panstwo_w_przebudowie.pdf

Identifiers

ISSN

1642-672X