Ludwik Krzywicki i kobiety**

• Authors: Zawiszewska Agata

Title variants

EN

Krzywicki and women

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł analizuje spuściznę socjologiczną i antropologiczną, materiały o charakterze wspomnieniowym oraz działalność oświatową Ludwika Krzywickiego (1859–1941) w celu porównania wpisanych w te trzy obszary jego aktywności intelektualnej koncepcji kobiecości i stosunku do kobiet. W pracach socjologicznych podejmujących zagadnienie relacji płci kobiecość występuje w dwóch odsłonach: akceptowanej proletariuszki – rozumiejącej mechanizm nieuchronnej rewolucji socjalnej, w wyniku której dokona się automatycznie równouprawnienie płci, oraz wzbudzającej awersję mieszczki – pragnącej wywierać wpływ na proces dziejowy za pośrednictwem ruchu emancypacyjnego. W pracach antropologicznych kobiecość opisywana jest jako żywioł anarchiczny, dochodzący do głosu w momentach przełomowych dla prymitywnych wspólnot zmian ustrojowych. W materiałach wspomnieniowych uwagę podmiotu mówiącego przyciągają szczególnie kobiety o niespójnych charakterach i niesamodzielne intelektualnie, które ilustrują karykaturalną wersję emancypacji. Jednak w swojej aktywności oświatowej i społecznej Krzywicki stale wspierał inicjatywy oświatowe podejmowane przez przedstawicielki ruchu emancypacyjnego w Królestwie Polskim.

EN

The article analyses sociological and anthropological legacy, recollective materials and educational activity of Ludwik Krzywicki (1859–1941). Its aim is to compare his concept of femininity and attitude to women, both inscribed in the three areas of his intellectual activity. In his sociological works which deal with gender relations, femininity appears in two forms: of an accepted proletarian, who understands the mechanism of inevitable social revolution leading automatically to gender equality, and of an aversion towards a middle–class woman, trying to influence the historical process through the emancipation movement. In his anthropological works, womanhood is described as an anarchic phenomenon coming into play in the breakthrough for primitive communities’ moments of political changes. In his recollective materials the attention of the speaking subject is drawn particularly to the women of incoherent character and intellectually dependant who exemplify caricatural version of emancipation. Finally, in Krzywicki’s educational and social activity the issue of support for the educational initiatives taken by female representatives of the emancipation movement in the Kingdom of Poland is present.

Keywords

PL

historia socjologii polskiej; biografia; twórczość naukowa i działalność społeczna Ludwika Krzywickiego literatura dokumentu osobistego

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Autobiografia. Literatura. Kultura. Media
• Year: 2016
• Issue: 2(7)
• Pages: 157–173

Contributors

author

Zawiszewska Agata

• Uniwersytet Szczeciński

References

• Blobaum Robert, „Kwestia kobieca” w Królestwie Polskim, przeł. Magdalena Gawin, w: Działaczki społeczne, feministki, obywatelki… samoorganizowanie się kobiet na ziemiach polskich do 1918 roku (na tle porównawczym), red. Agnieszka Janiak-Jasińska, Katarzyna Sierakowska, Andrzej Szwarc, Neriton, Warszawa 2008. Brykalska Maria, Aleksander Świętochowski. Biografia, t. 1–2, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1987. Engels Fryderyk, Początki cywilizacji. Na zasadzie i jako uzupełnienie badań Lewisa H. Morgana, spolszczył J.F. Wolski [Ludwik Krzywicki], H. Le Soudier, Paryż–Lipsk 1885. Engels Fryderyk, Pochodzenie rodziny, własności prywatnej i państwa. W związku z badaniami Lewisa H. Morgana, z ósmego wydania niemieckiego tłumaczyła Jadwiga Warska, „Biblioteka Naukowa”, Wyd. S. Kucharski, Warszawa 1906. Fuszara Małgorzata, Niekonsekwentny feminista czy niekonsekwentny antyfeminista? Krzywicki jako badacz społecznej i ekonomicznej sytuacji kobiet, w: Wizjoner i realista. Szkice o Ludwiku Krzywickim, red. Józefa Hrynkiewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2012. Gawin Magdalena, Spór o równouprawnienie kobiet (1864–1919), IH PAN, Warszawa 2015. Kłosowicz-Krzywicka Barbara, Rodowód Ludwika Krzywickiego, „Notatki Płockie” 220 (2009) 54/3. Kowalik Tadeusz, Krzywicki, Wiedza Powszechna, Warszawa 1965. Kowalik Tadeusz, Ludwik Krzywicki, Polski słownik biograficzny, t. XV, PAN, Wrocław–Warszawa– Kraków 1970. Krasuski Krzysztof, Społeczne aspekty literatury w publicystyce Ludwika Krzywickiego, w: Krzysztof Krasuski, Społeczne ramy literatury. Wątki socjologizujące w polskiej krytyce literackiej (1900–1950), Uniwersytet Śląski, Katowice 1989. Krzeczkowski Konstanty, Zarys życia i pracy Ludwika Krzywickiego. Ludwik Krzywicki. Praca zbiorowa poświęcona jego życiu i twórczości, Instytut Gospodarstwa Społecznego, Warszawa 1938. Krzywicka Irena, Wyznania gorszycielki, posłowie, przypisy i indeks Agata Zawiszewska, wyd. I w tym opracowaniu, Czytelnik, Warszawa 2013. Krzywicka Irena, Żywot uczonego. O Ludwiku Krzywickim, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1951. Krzywicki Ludwik, Dzieła, t. 1: Pierwociny więzi społecznej, red. Jan Lutyński, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1957. Krzywicki Ludwik, Dzieła, t. 2: Artykuły i rozprawy 1880–1886, red. Henryk Holland, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958. Krzywicki Ludwik, Dzieła, t. 3: Artykuły i rozprawy 1886–1888, red. Tadeusz Kowalik, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1959. Krzywicki Ludwik, Dzieła, t. 4: Artykuły i rozprawy 1888–1889, red. Alina Osiadacz-Molska, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1960. Krzywicki Ludwik, Dzieła, t. 5: Artykuły i rozprawy 1890–1891, red. Jan Chałasiński, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1962. Krzywicki Ludwik, Dzieła, t. 6: Artykuły i rozprawy 1890. Kurpie, red. Jan Chałasiński, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1962. Krzywicki Ludwik, Dzieła, t. 7: Prace antropologiczne, red. Henryka Hołda-Róziewicz, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969. Krzywicki Ludwik, Dzieła, t. 8: Kwestia rolna, red. Jan Chałasiński, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1967. Krzywicki Ludwik, Dzieła, t. 9: Szkice socjologiczne. Część pierwsza, red. Henryka Hołda-Róziewicz, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1974. Krzywicki Ludwik, Ustroje społeczno-gospodarcze w okresie dzikości i barbarzyństwa, Zapomoga Kasy im. J. Mianowskiego, Warszawa 1914. Krzywicki Ludwik, Wspomnienia, t. 1, słowo wstępne i przypisy Janusz Wilhelmi, posłowie Henryk Holland, tekst do druku przygotowali Teresa Karwacka, Janusz Wilhelmi, Czytelnik, Warszawa 1957. Krzywicki Ludwik, Wspomnienia, t. 2, tekst ustalili, przygotowali do druku i opatrzyli przypisami Wanda Jedlicka, Janusz Wilhelmi, Czytelnik, Warszawa 1958. Krzywicki Ludwik, Wspomnienia, t. 3, tekst ustalili, przygotowali do druku i opatrzyli przypisami Wanda Jedlicka, Janusz Wilhelmi, posł. Henryk Holland, Czytelnik, Warszawa 1959. Kuczalska-Reinschmit Paulina, Młodzież żeńska a sprawa kobieca, „Ogniwo” 1904, nr 13. Ludwik Krzywicki. Praca zbiorowa poświęcona jego życiu i twórczości, Instytut Gospodarstwa Społecznego, Warszawa 1938. Mackiewicz-Wojciechowska Jadwiga, Uniwersytet „Latający”. Karta z dziejów tajnej pracy oświatowej [b.w.], Warszawa 1933. Miąso Józef, Tajne nauczanie w Królestwie Polskim w świetle dokumentów władz rosyjskich, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 33 (1990). Morgan Lewis Henry, Społeczeństwo pierwotne czyli badanie kolei ludzkiego postępu od dzikości przez barbarzyństwo do cywilizacji, przeł. A.B. [Aleksandra Bąkowska], (Objaśnienie i uzupełnienie Marksa–Engelsa, przeł. Ludwik Krzywicki), Redakcja „Prawdy”, Warszawa 1887. Nałkowska Zofia, Mój ojciec, Nasza Księgarnia, Warszawa 1953. O Ludwiku Krzywickim. W setną rocznicę urodzin Ludwika Krzywickiego 1859–1959, Instytut Gospodarstwa Społecznego, Warszawa 1959. Pachucka Romana, Pamiętniki z lat 1886–1914, wstęp i objaśnienia Jan Hulewicz, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1958. Posner Stanisław, Materiały do Encyklopedii w archiwum Stanisława Posnera, Archiwum Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, rkps 1461–1462. Sierakowska Katarzyna, Aspiracje polityczne Związku Równouprawnienia Kobiet Polskich, w: Kobieta i świat polityki. Polska na tle porównawczym w XIX i na początku XX wieku, red. Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc, DiG, Warszawa 1994. Sikorska Janina, Przebojem ku wiedzy. Wspomnienia jednej z pierwszych studentek krakowskich ostatniego dziesięciolecia XIX wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1961. Stępień Marian, Ludwik Krzywicki (1859–1941), w: Literatura okresu Młodej Polski, t. 4, red. Kazimierz Wyka, Artur Hutnikiewicz, Mirosława Puchalska, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1977. Szacki Jerzy, Historia myśli socjologicznej. Wydanie nowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006. Szwarc Andrzej, Kontrolować czy likwidować? Policja carska wobec Związku Równouprawnienia Kobiet Polskich (1913–1914), w: Społeczeństwo w dobie przemian. Wiek XIX i XX. Księga jubileuszowa prof. Anny Żarnowskiej, red. Maria Nietyksza, DiG, Warszawa 2003. Wawrzykowska-Wierciochowa Dioniza, Udział kobiet w ruchu społeczno-kulturalnym w Warszawie w latach 1880–1914, w: Z dziejów książki i bibliotek w Warszawie, red. Stanisław Tazbir, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1961. Wizjoner i realista. Szkice o Ludwiku Krzywickim, red. Józefa Hrynkiewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2012. Wyka Kazimierz, Młoda Polska jako problem i model kultury, „Pamiętnik Literacki” 1963, nr 2. Zawiszewska Agata, Komitet Damski przy warszawskim oddziale Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami w latach dziewięćdziesiątych XIX wieku, w: Ekofeminizmy, red. Agnieszka Trześniewska, Dariusz Piechota, Wydawnictwo Norbertinum, Lublin 2016. Zawiszewska Agata, „Tłumaczka Tylora i Morgana”. O Aleksandrze Bąkowskiej i jej działalności społecznej, „Przekładaniec. A Journal of Translation Studies” 2010, nr 2.

Identifiers

ISSN

2353-8694

DOI

10.18276/au.2015.2.7-11