Archiwa Oceanii w Roku 1984 George’a Orwella i archiwa PZPR. Próba analizy porównawczej

• Authors: Tomasz Czarnota

Title variants

EN

Archives of Oceania in George Orwell’s Nineteen Eighty-Four and archives of the Polish United Workers’ Party. An attempt of comparative analysis

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Podobieństwo realiów rządzonego przez Partię totalitarnego państwa Oceania z Roku 1984 do rządów komunistycznych w Europie i poza nią skłania do porównań pomiędzy nimi. Pozwalają one, tak jak w przypadku mojego artykułu, na uzyskanie dodatkowej wiedzy nie tyle o owej książce, co o wspomnianym systemie. W tym artykule skoncentrowałem się na problematyce archiwów i po części przeszłości i historii, ilustrowanej informacjami z książki G. Orwella i z archiwaliów Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W Oceanii przeszłość była kategorią zmienną wskutek zdobycia pełnej kontroli nad wszystkimi elementami łączącymi ją z teraźniejszością (gazetami, książkami, dokumentami etc.), wiodącej do utrwalenia władzy Partii. Znajdujące się w archiwach dokumenty poddawano stałemu podmienianiu pod kątem ich zgodności z tym, co akurat twierdziła Partia. W tej sytuacji dostęp do spreparowanych opracowań i źródeł musiał być wolny. Nie było za to miejsca na obiektywną historiografię, choć wydawano książki mające uchodzić za „historyczne”. Z kolei rządząca w Polsce PZPR w dokonaniach własnych i swych ideowych poprzedniczek widziała element ważny dla jej ideologii oraz czynnik legitymizujący jej władzę. Zauważała korzyści płynące z inicjowania badań historycznych (nie koniecznie w pełni obiektywnych) oraz chronienia w swoich archiwach autentycznych dokumentów, służących prowadzeniu tychże badań i działalności propagandowej. Ale zasób jej archiwów nie był dostępny wszystkim. Reglamentacją objęte były dokumenty ilustrujące np. „nie postępowe” zjawiska. Z porównania podejścia do powyższych zagadnień odpowiednio oceańskiej Partii i PZPR wynika, że były to właściwie całkiem różne wizje i style postępowania. Wypływa stąd wniosek, że PZPR w niewielkim stopniu, jeśli chodzi o problematykę archiwalną, przypominała analogiczne wątki opisane przez G. Orwella.

EN

Similarities between totalitarian state Oceania ruled by the Party in Nineteen Eighty-Four to communist rule in Europe and outside of it provoke comparisons. They enable to obtain additional knowledge not only about the book, but also about the system; so it is in the case of my article. In this article I concentrated on the issue of archives and, partly, past and history, illustrated by information from the G. Orwell’s book and archival materials of the Polish United Workers' Party. In Oceania the past was a changing category as a result of full control of all elements linking it to the present (press, books, documents etc.), which led to strengthening the Party’s rule. Documents stored in archives were constantly swapped, so they conform what the Party was claiming at the time. In that situation access to the fabricated studies and sources must have been free. But objective historiography could not exist, even if “historical” books were published. In turn, for the PUWP that ruled in Poland, accomplishments of the party and its predecessors were important for the ideology and legitimizing its authority. The party discerned the benefits of initiating historical research (not necessarily fully objective) and preserving authentic documents in its archives, which could be used in the research and propaganda. But the holdings of the party’s archives were not accessible for everyone. For example, documents depicting “not progressive” phenomena were rationed. Comparing approach to this issue of the Oceanian Party and of the PUWP shows, that they actually had completely different visions and ways of acting. It leads to a conclusion, that the PUWP hardly resembled similar strands described by G. Orwell, looking on the archival issues.

Keywords

PL

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza; archiwa PZPR; Rok 1984 George’a Orwella; archiwa w literaturze pięknej

EN

military archives; PAF archives; archives during World War 2

• Publisher: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
• Journal: Archiwa – Kancelarie – Zbiory
• Year: 2016
• Issue: 7(9)
• Pages: 11-31

Dates

issued

2017

Contributors

author

Tomasz Czarnota

• Uniwersyet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

References

• Ciechanowski H., Archiwum jako miejsce zapomnienia, [w:] Toruńskie Konfrontacje Archiwalne, t. IV Nowa archiwistyka - archiwa i archiwistyka w ponowoczesnym kontekście kulturowym, red. W. Chorążyczewski, W. Piasek i A. Rosa, Toruń 2014.
• Grygier T., Współczesne zadania dokumentacyjne archiwów, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, t. 40, 1980.
• Grygier T., Współczesne zadania dokumentacyjne archiwów (II), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, t. 41, 1980.
• Grygier T., Współczesne zadania dokumentacyjne archiwów (III), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, t. 42, 1981.
• Hlebionek M., Praecipum archivi effectus est probatio ac fides rei gesta publica. Krytyka autentyczności i wiarygodności materiałów archiwalnych w najstarszych traktatach archiwistycznych, [w:] Silva rerum opera historica, diplomatica et archivistica continens, Andreae Tomczak dedicata, red. W. Chorążyczewski i M. Hlebionek, Toruń - Warszawa 2012.
• Kołomejczyk N., Wojewódzkie archiwa PZPR, „Archiwa Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Biuletyn”, nr 1, 1981.
• Leszkowicz T., Ostatnia ofensywa na froncie historycznym? Polityka pamięci historycznej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w latach 1981-1986, „Dzieje Najnowsze”, R. XVI, 2014, nr 2.
• Rutkowski Tadeusz Paweł, Tworzenie zrębów mitu. Działalność Wydziału Historii Partii Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej na polu propagandy dziejów ruchu robotniczego, [w:] Polska Partia Robotnicza 1944-1948. Studia i szkice, red. M. Krzysztofiński, Rzeszów 2014.
• Ryszewski Bohdan, Problemy i metody badawcze archiwistyki, Toruń 1985.

Identifiers

DOI

10.12775/AKZ.2016.001