Trzecia droga Marthy Nussbaum – współczucie w kulturze późnego kapitalizmu

• Authors: Dominika Michalak

Title variants

EN

Martha Nussbaum’s Third Way: Compassion in Late Capitalism

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem niniejszego artykułu jest rozważenie jednej z tez wysuwanych przez Marthę Nussbaum w debacie na temat publicznej wartości humanistyki. Według filozofki, współczesne demokracje potrzebują współczujących obywateli, a pożyteczny w demokracji rodzaj współczucia najlepiej w sobie wyrobić, studiując sztuki wyzwolone. Staram się zrekonstruować tę myśl i wskazać jej socjologiczne implikacje. Wpisując ją w kontekst debaty nad kryzysem publicznego zaangażowania, przedstawiam ideę Nussbaum jako oryginalną propozycję przywrócenia sensu sprawom publicznym. Jednocześnie wskazuję na socjologiczne mankamenty koncepcji Amerykanki wynikające z nieobecności problematyki związanej z procesami racjonalizacji życia politycznego oraz strukturą społeczną. Polityczną rolę, jaką Nussbaum przypisuje współczuciu, można opisać jako element liberalnej utopii – to narzędzie bieżącej korekty fatalizmów instytucji liberalnej demokracji raczej niż ich przebudowy.

EN

This paper examines Martha Nussbaum’s formulation of the public value of the humanities. According to Nussbaum, today’s democracies need compassionate citizens, and the type of compassion that serves politics best can be developed through the study of the Liberal Arts. I try to reconstruct Nussbaum’s argumentation and show its sociological implications. Considering the ongoing debate on the crisis of public engagement, Nussbaum’s thesis offers an original way of restoring meaning to public matters. Its weakness, however, is little insight into the questions of social structure and the rationalization of political life. Nussbaum’s vision of the political role of compassion can be described as an element of a liberal utopia since compassion serves to constantly correct the unintended consequences of the functioning of liberal democratic institutions rather than to transform them.

Keywords

PL

współczucie; emocje; uniwersytet; Martha Nussbaum; kapitalizm

EN

compassion; emotions; university; Martha Nussbaum; capitalism

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2016
• Issue: 2(221)
• Pages: 63-84

Contributors

author

Dominika Michalak

• Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, ul. Karowa 18, 00-927 Warszawa

References

• Arendt, Hannah. 2003. O rewolucji. Tłum. M. Godyń. Warszawa: Czytelnik.
• Arendt, Hannah. 2012. Rahel Varnhagen. Tłum. K. Leszczyńska. Sejny: Pogranicze.
• Axer, Jerzy i in. 2007. Autonomia uniwersytetu : jej przyjaciele i wrogowie. Warszawa: Fundacja „Instytut Artes Liberales”.
• Berger, Peter L. 1984. Sekularyzacja a problem wiarygodności religii. Tłum. W. Kurdziel. W: F. Adamski. Socjologia religii. Wybór tekstów. Kraków: WAM.
• Bielik-Robson, Agata. 2002. Kilka wątpliwości na temat etyki krytycznej: uwagi tłumacza. „Teksty Drugie” 1/2 (73/74): 25–31.
• Bloom, Allan. 2007. Umysł zamknięty. O tym, jak amerykańskie szkolnictwo wyższe zawiodło demokrację i zubożyło dusze dzisiejszych studentów. Tłum. T. Bieroń. Poznań: Zysk i S-ka.
• Bourdieu, Pierre. 2007a. Reguły sztuki. Tłum. A. Zawadzki. Kraków: Universitas.
• Bourdieu, Pierre. 2007b. Szkic teorii praktyki poprzedzony trzema studiami na temat etnologii Kabylów. Tłum. W. Kroker. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
• Braidotti, Rosi. 2013. The Posthuman. Cambridge: Polity Press.
• Donadio, Rachel. 2007. Books on Canon Wars. „New York Times” 16.09.2007.
• Elias, Norbert. 2008. Społeczeństwo jednostek. Tłum. J. Stawiński. Warszawa: WN PWN.
• Fullinwider, Robert. 2011. Affirmative Action. W: The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2011 Edition). http://plato.stanford.edu/archives/win2011/entries/affirmative-action (dostęp 30.01.2014).
• Gilligan, Carol. 2013. Chodźcie z nami! Psychologia i opór. Tłum. S. Kowalski. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Hooks, Bell. 2013. Teoria Feministyczna. Od marginesu do centrum. Tłum. E. Majewska. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Johnson, Peter. 2004. Moral Philosophers and the Novel: A Study of Winch, Nussbaum and Rorty. Chippenham i Eastbourne: Palgrave Macmillan.
• Kivinen, Osmo. 2006. Privileges of Universitas Magistrorum et Scolarium and their justification in charters of foundation from the 13th to the 21st centuries. „Higher Education” 52: 185–213.
• Koch, Cynthia. 1998. The Contest for American Culture: A Leadership Crisis Study on the Nea and NEH funding Crisis. Trustees of the University of Pennsylvania. http:// www.upenn.edu/pnc/ptkoch.html (dostęp 30.01.2014).
• Kwiek, Marek. 2015. Uniwersytet w dobie przemian: instytucje i kadra akademicka w warunkach rosnącej konkurencji. Warszawa: WN PWN.
• Lawrence, Charles R. III i Matsuda, Mari J. 1997. We Won’t Go Back: Making the Case for Affirmative Action. Boston: Hougton Mifflin Company.
• Manning, Leonard F. 2009. Three Theories of Religious Equality… and of Exemptions. „Texas Law Review” 87 (963): 963–1007.
• Melosik, Zbyszko. 1994. Współczesne amerykańskie spory edukacyjne. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Michalik-Jeżewska, Magdalena. 2013. Emocje a praktyka moralna w refleksji Marthy C. Nussbaum. Rzeszów: Koraw.
• Miklaszewska, Justyna. 2014. Teorie sprawiedliwości społecznej: Amartya Sen i Martha Nussbaum. „Prakseologia” 156: 25–46.
• Mills, C. W. 1943. The Professional Ideology of Social Pathologists. „American Journal of Sociology” 2 (49): 165–180.
• Newfield, Christopher. 2011. Unmaking the Public University. Harvard UP.
• Nussbaum, Martha C. 1991. The Literary Imagination in Public Life. „New Literary History” 4 (22): 877–910.
• Nussbaum, Martha C. 1995b. Poetic Justice: The Literary Imagination and Public Life. Boston: Beacon.
• Nussbaum, Martha C. 1995a. Poets as Judges: Judicial Rhetoric and the Literary Imagination. „The University of Chicago Law Review” 4(62): 1477–1519.
• Nussbaum, Martha C. 1999. The Professor of Parody. The New Republic Online. http://faculty.georgetown.edu/irvinem/theory/Nussbaum-Butler-Critique-NR-2-99.pdf (dostęp 11.04.2016).
• Nussbaum, Martha C. 2003. Upheavals of Thought: The Intelligence of Emotions. New York: Cambridge UP.
• Nussbaum, Martha C. 2004. Hiding from Humanity: Disgust, Shame and the Law. Princeton i Oxford: Princeton UP.
• Nussbaum, Martha C. 2007. Frontiers of Justice: Disability, Nationality, Species of Membership. Cambridge i Londyn: Harvard UP.
• Nussbaum, Martha C. 2008. W trosce o człowieczeństwo. Klasyczna obrona reformy kształcenia ogólnego. Tłum. A. Męczkowska. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe DSW.
• Nussbaum, Martha C. 2011. Creating Capabilities: The Human Development Approach. Cambridge i London: Harvard UP.
• Nussbaum, Martha C. 2016. Nie dla zysku. Dlaczego demokracja potrzebuje humanistów. Tłum. Ł. Pawłowski. Warszawa: Wydawnictwo Kultury Liberalnej.
• Nussbaum, Martha i Amartya Sen. 1993. The Quality of Life. Oxford: Clarendon Press.
• Polanyi, Karl. 2010. Wielka transformacja. Tłum. M. Zawadzka. Warszawa: WN PWN.
• Rawls, John. 2010. Teoria Sprawiedliwości. Tłum. M. Panufnik, J. Pasek, A. Romaniuk. Warszawa: WN PWN.
• Rorty, Richard. 1996. Duties to the Self and to Others: A Comment on a Paper by Alexander Nehamas. „Salmanagundi” 111: 59–67.
• Rorty, Richard. 2009. Przygodność, ironia, solidarność. Tłum. W. J. Popowski. Warszawa: W.A.B.
• Sennett, Richard. 2009. Upadek człowieka publicznego. Tłum. H. Jankowska. Warszawa: Muza.
• Slaughter, Sheila i Gary Rhoades. 2010. Academic Capitalism and the New Economy: Markets, State, and Higher Education. Baltimore: John Hopkins UP.
• Sowa, Jan. 2016. Nussbaum o edukacji – słuszna diagnoza, naiwna wiara. „Kultura Liberalna” 4 (368): http://kulturaliberalna.pl/2016/01/26/nussbaum-o-edukacji-sluszna-diagnoza-naiwna-wiara/ (dostęp 14.04.2016).
• Strauss, Leo. 1998. Sokratejskie pytania. Eseje wybrane. Tłum. P. Maciejko. Warszawa: Fundacja Aletheia.
• Szacki, Jerzy. 2008. Przedmowa do wydania polskiego. W: M. C. Nussbaum 2008.
• Szadkowski, Krystian. 2015. Uniwersytet jako dobro wspólne : podstawy krytycznych badań nad szkolnictwem wyższym. Warszawa: WN PWN.
• Szwabowski, Oskar. 2014. Uniwersytet fabryka maszyna. Uniwersytet w perspektywie radykalnej. Warszawa: Książki i Prasa.
• Tocqueville, Alexis de. 2005. O demokracji w Ameryce. Tłum. B. Janicka i M. Król. Warszawa: Aletheia.
• Trilling, Lionel. 2008. The Liberal Imagination. New York: New York Review Books.
• Walzer, Michael. 1990. The Communitarian Critique of Liberalism. „Political Theory” 18 (1): 6–12.
• Civil Rights Act, National Archives and Records Administration, General Records of the U.S. Government, Record Group 11, ARC Identifier: 299891.
• University Of California Regents V. Bakke, 438 U.S. 265 (1978).