Ucieleśniony odbiór tańca w filmie. Przypadek „Climaksu” Gaspara Noé

• Authors: Kiełpiński Łukasz

Title variants

EN

Embodied Reception of Dance in Film. The Case of „Climax” by Gaspar Noé

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Taniec ukazany na ekranie kinowym może wywierać silniejsze wrażenie na odbiorcy, niż gdyby był oglądany „na żywo”. Krytycy filmowi pisali o pierwszej scenie tańca w Climaksie (2018) Gaspara Noé, używając określeń sugerujących jej wyjątkowo intensywne, fizjologicznie pobudzające oddziaływanie. Taniec wzmocniony audiowizualną oprawą filmu prowokuje szczególny rodzaj somatycznego zaangażowania, przejawiającego się przede wszystkim na poziomie wrażeń płynących z ciała odbiorcy. Zmysłowa teoria kina wydaje się więc szczególnie użyteczną metodologią do wyjaśniania zjawisk z rejestru ucieleśnionego odbioru tańca w filmie. Podczas analizy tego zjawiska na przykładzie Climaksu autor korzysta z proponowanej przez Vivian Sobchack perspektywy sensuous theory, zagadnień fenomenologii tańca, a ponadto odnosi się do teorii afektu, teorii performansu oraz odkrycia neuronów lustrzanych. W końcowej części tekstu autor przywołuje także psychoanalityczne mechanizmy zaangażowania w filmowy taniec.

EN

Dance shown on the cinema screen may make a stronger impression on the viewer than if it was watched live. Referring to Climax (2018) by Gaspar Noé, film critics wrote about the first dance scene using terms that suggest its highly intense, physiologically stimulating effect. The on-screen dance is intensified by the audio-visual setting of the film, which provokes a special kind of somatic engagement, manifested through sensations coming from the viewer’s body. Thus, sensuous theory seems to be a particularly adequate methodology for explaining phenomena of the embodied reception of film dance. Analyzing this phenomenon on the example of Climax, the author uses the perspective of Vivian Sobchack’s sensuous theory, referring also to dance phenomenology, affect studies, performance theory and the discovery of mirror neurons. Towards the end of the text, psychoanalytic mechanisms of affective involvement in on-screen dance are also briefly indicated.

Keywords

PL

Gaspar Noé; ucieleśnienie; taniec; afekt; zmysłowa teoria kina

EN

Gaspar Noé; embodiment; dance; affect; sensuous theory

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2020
• Issue: 111 Zmysły i afekty
• Pages: 54-70

Contributors

author

Kiełpiński Łukasz

• Uniwersytet Warszawski

References

• Bellantoni, P. (2005). If It’s Purple, Someone’s Gonna Die: The Power of Color in Visual Storytelling. Oxford: Focal Press.
• Bergson, H. (2016). O bezpośrednich danych świadomości (tłum. K. Bobrowska, B. Baran). Warszawa: Aletheia.
• Bogdański, M. (2018, 22 listopada). Zapamiętajcie ten taniec. CzasKultury.pl. http://czaskultury.pl/czytanki/zapamietajcie-ten-taniec/
• Bojarska, K. (2013). Poczuć myślenie. Afektywne procedury historii i krytyki (dziś). Teksty Drugie, 6 (144), ss. 8-16.
• Brzozowski, S. (2000). Pamiętnik. Warszawa: Czytelnik.
• Elsaesser, T., Hagener, M. (2015). Teoria filmu. Wprowadzenie przez zmysły (tłum. K. Wojnowski). Kraków: Universitas.
• Fischer-Lichte, E. (2008). Estetyka performatywności (tłum. M. Borowski, M. Sugiera). Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Gallese, V. (2001). The „Shared Manifold” Hypothesis: From Mirror Neurons to Empathy. Journal of Consciousness Studies, 5-7 (8), ss. 33-50.
• Guerra, M., Gallese, V. (2012). Embodying Movies: Embodied Simulation and Film Studies. Cinema: Journal of Philosophy and the Moving Image, 3, ss. 183-210.
• Irzykowski, K. (1977). Dziesiąta muza. Zagadnienia estetyczne kina. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
• Jarman, D. (2017). Chroma. Księga kolorów (tłum. P. Świerczyk). Katowice: Instytucja Filmowa Silesia Film.
• Jones, J. (2002, 1 września). Behind the Scenes of David LaChapelle’s Documentary „Rize”. DanceSpirit.com. https://web.archive.org/web/20100511071439/http://www.dancespirit.com/articles/1452
• Kohn, E. (2018, 13 maja). „Climax” Review: Gaspar Noé’s Psychedelic Ride Is a Drug Trip That Goes Very Wrong in a Movie That Feels Just Right. Indiewire.com. https://www.indiewire.com/2018/05/climax-review-gaspar-noe-cannes-2018-1201963894/
• Kruk, A. (2018, 1 października). Harder, Better, Faster. Dwutygodnik.com. https://www.dwutygodnik.com/artykul/8054-harder-better-faster.html
• LaMothe, K. L. (2006). Nietzsche’s Dancers: Isadora Duncan, Martha Graham and the Reveluation of Christian Values. New York: Palgrave Macmillan.
• Marks, L. (2000). The Skin of the Film: Intercultural Cinema, Embodiment, and the Senses. Durham – London: Duke University Press.
• Massumi, B. (2013). Autonomia afektu (tłum. A. Lipszyc). Teksty Drugie, 6 (144), ss. 111-134.
• Merleau-Ponty, M. (2001). Fenomenologia percepcji (tłum. M. Kowalska, J. Migasiński). Warszawa: Fundacja Aletheia.
• Nietzsche, F. (2015). Tako rzecze Zaratustra (tłum. W. Berent). Kraków: vis-à-vis etiuda.
• Polak, M. (2016). Trauma bezkresu. Nietzsche, Lacan, Bernhard i inni. Kraków: Universitas.
• Prodeus, A. (2018, 16 maja). Śmiech do szaleństwa. Filmweb.pl. https://www.filmweb.pl/reviews/recenzja-filmu-Climax-21410
• Scott, A. O. (2019, 28 lutego). „Climax” Review: A Party That Assaults the Senses and Scrambles the Brain. NYTimes.com. https://www.nytimes.com/2019/02/28/movies/climax-review.html
• Sheets-Johnstone, M. (2015). The Phenomenology of Dance. Philadelphia: Temple Univeristy Press.
• Smoliński, S. (2018). Climax. Ekrany, 5 (45), s. 41.
• Sobchack, V. (2004). Carnal Thoughts: Embodiment and Moving Image Culture. Berkeley – Los Angeles – London: University of California Press.
• Stańczyk, M. (2020, 12 lutego). Ucieleśnione doświadczenie kinowe. „Sensuous theory” i jej krytyczny potencjał. Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/148810
• Stasiowski, M. (2018). Mrowisko w uchu. Ucieleśnienie słuchania, Ekrany, 5 (45), ss. 16-21.
• Tatarska, A. (2018, 10 października), „Climax”. Gaspar Noé przeczołguje widza przez całe spektrum emocji: od podniecenia po rozpacz. Wyborcza.pl. https://wyborcza.pl/7,101707,24058340,climax-recenzja.html
• Taylor, D. (2018). Performans (tłum. M. Borowski, M. Sugiera). Kraków: Universitas.
• Wilde, O. (2017). De Profundis (tłum. M. Stroiński). Warszawa: Wydawnictwo Sic!