Łacińskie źródła jako kontekst badań historycznojęzykowych

• Authors: Rojszczak-Robińska Dorota

Title variants

EN

Latin sources in historical linguistic research

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Pytania o łacińskie źródła średniowiecznych polskich tekstów od dawna były obecne w badaniach nad początkami polskiego języka religijnego. W ostatnich latach, m.in. dzięki nowemu wydaniu Rozmyślania przemyskiego (tzw. wydanie fryburskie), w którym równolegle do tekstu zestawiono podstawę źródłową, problem źródeł zaczęli podejmować coraz częściej także historycy języka, najczęściej poprzestając na istniejących spisach źródeł. W artykule wskazano kilka problemów, które dzięki własnym poszukiwaniom źródeł łacińskich mogły uzyskać nowe rozwiązania. Autorka jest przekonana, że choć poszukiwania źródeł nie są zadaniem historii języka, to powinny stale towarzyszyć badaniom najstarszych tekstów religijnych.

EN

Questions about the Latin sources of medieval Polish texts have been asked from the outset of research in the origins of Polish religious language. The new edition of Rozmyślanie przemyskie (Przemyśl Meditation), in which Latin sources are juxtaposed with Old-Polish text, has triggered interest in sources among Polish historical linguists, most of whom have accepted the existing lists of sources. The article points to a number of problems for which new solutions have been found thanks to a new search for Latin sources. The author is convinced that while searching for sources is not the task of the history of language, it should continually accompany studies on the oldest religious texts.

Keywords

PL

łacina; źródło; apokryf; średniowiecze; edycja tekstu; stylistyka

EN

Latin; source; apocrypha; Middle Ages; text edition; stylistics

• Publisher: Polskie Towarzystwo Językoznawcze; UNIVERSITAS Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych; Wydawnictwo LEXIS
• Journal: Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego
• Year: 2018
• Volume: 74
• Pages: 81-92

Contributors

author

Rojszczak-Robińska Dorota

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

References

• BELCARZOWA Elżbieta (1981): Glosy polskie w łacińskich kazaniach średniowiecznych. Część I. – Wrocław: Ossolineum.
• BELCARZOWA Elżbieta (1983): Glosy polskie w łacińskich kazaniach średniowiecznych. Część II. – Wrocław: Ossolineum.
• BELCARZOWA Elżbieta (1997): Glosy polskie w łacińskich kazaniach średniowiecznych. Część III. –Wrocław: Wydawnictwo Naukowe DWN.
• BELCARZOWA Elżbieta (2001): Glosy polskie w łacińskich kazaniach średniowiecznych. Część IV. –Wrocław: Wydawnictwo Naukowe DWN.
• BIAŁOSKÓRSKA Mirosława (1994): Staropolskie semantyczne dublety słowotwórcze rzeczowników i ich kontynuacje w polszczyźnie XVI oraz XX wieku. – [w:] Marian KUCAŁA, Zdzisława KRĄŻYŃSKA (red.): Studia historycznojęzykowe I. – Kraków: IJP PAN, 29–42.
• BOROWIEC Karolina (2015a): Filologiczne wydanie Rozmyślania przemyskiego a czeski Život Krista Pána. – LingVaria 2, 179–192.
• BOROWIEC Karolina (2015b): W stronę badań słowiańskich kontekstów staropolskich apokryfów (1). O czeskiej podstawie fragmentu Rozmyślania przemyskiego. – Slavia Occidentalis. Linguistica 1, 7–25.
• BOROWIEC Karolina (2016): W poszukiwaniu czeskiego kontekstu Rozmyślania przemyskiego. Rozmyślanie przemyskie a Život Krista Pána. Rekonesans. – [w:] Jerzy BARTMIŃSKI, Artur TIMOFIEJEW (red.): Rozmyślanie przemyskie – świadectwo średniowiecznej kultury religijnej i językowej. – Przemyśl: Państwowa Wyższa Szkoła Wschodnioeuropejska, 95–110.
• BRÜCKNER Aleksander (1903): Literatura religijna w Polsce średniowiecznej, t. 2: Pismo Święte i apokryfy. –Warszawa: Księgarnia Gebethera i Wolffa.
• DOBRZENIECKI Tadeusz (1969): Łacińskie źródła „Rozmyślania przemyskiego”. – [w:] Jerzy LEWAŃSKI (red.): Średniowiecze. Studia o kulturze 4. – Wrocław: Ossolineum, 196–521.
• GÓRSKI Karol, KURASZKIEWICZ Władysław, wyd. (1965): Rozmyślania dominikańskie. – Wrocław: Ossolineum.
• IZYDORCZYK Zbigniew, WYDRA Wiesław (2007): A Gospel of Nicodemus preserved in Poland. – Turnhout: Brepols.
• KAMIŃSKA Maria (1981): Psałterz floriański. Monografia językowa. – cz. 1, Wrocław: Ossolineum.
• KELLER Felix, TWARDZIK Wacław, wyd. (1998–2004): Rozmyślanie przemyskie. Transliteracja, transkrypcja, podstawa łacińska, niemiecki przekład. –Freiburg i. Br.: Weiher.
• KLEMENSIEWICZ Zenon (1999): Historia języka polskiego. –Warszawa: PWN.
• KLESZCZOWA Krystyna (2002): Bogactwo staropolskiej synonimii. – [w:] Ireneusz OPACKI (red.): Dzieło lite rackie i książka w kulturze. Studia i szkice ofiarowane Profesor Renardzie Ocieczek w czterdziesto - lecie pracy naukowej i dydaktycznej. – Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 279–287.
• KOZIARA Stanisław (1998): O szyku zaimkowej przydawki dzierżawczej w polskich przekładach Psałterza (na przykładzie psalmu Miserere). – Język Polski LXXVIII, 62–69.
• KWILECKA Irena (2003): Studia nad staropolskimi przekładami Biblii. – Poznań: Wydawnictwo UAM.
• LEŃCZUK Mariusz (2013): Staropolskie przekazy kanonu Mszy Świętej. Wariantywność leksykalna. – Warszawa: Wydawnictwo IBL.
• MASŁEJ Dorota (2013): Problem szyku w staropolskich przekładach Modlitwy Pańskiej. – Kwartalnik Językoznawczy 4, 33–43.
• MASŁEJ Dorota (2016): Modlitwa Pańska w polskim średniowieczu. Znad staropolskich rękopisów. – Poznań: Wydawnictwo Rys.
• MAYENOWA Renata, POPŁAWSKI Feliks, red. (1966–2016): Słownik polszczyzny XVI wieku. – Wrocław: Ossolineum, Warszawa: IBL PAN.
• MAZURKIEWICZ Roman (2004): Nowo znalezione źródła łacińskie do tomu II. – [w:] Felix KELLER, Wacław
• TWARDZIK (wyd.): Rozmyślanie przemyskie. Transliteracja, transkrypcja, podstawa łacińska, niemiecki przekład. – Freiburg i. Br.: Weiher, 544–546.
• MAZURKIEWICZ Roman (2007): Kilkanaście dalszych uzupełnień do źródeł „Rozmyślania przemyskiego”. – [w:] Roman LASKOWSKI, Roman MAZURKIEWICZ (red.): Amoenitates vel lepores philologiae. – Kraków: Wydawnictwo Lexis, 198–201.
• MAZURKIEWICZ Roman, STĘPIEŃ Paweł (2007): Źródła i konteksty Kazania praskiego (rekonesans). – [w:] Roman LASKOWSKI, Roman MAZURKIEWICZ (red.): Amoenitates vel lepores philologiae. – Kraków: Wydawnictwo Lexis, 202–221.
• MIKA Tomasz (2002): Maryja, Jezus, Bóg w „Rozmyślaniu przemyskim”. O nazywaniu osób. – Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• MIKATomasz (2017): O idealizacji i innych postawach wobec tekstu staropolskiego. – Język Polski XCVII, 7–23.
• OSIEWICZ Marek, WÓJCIK Rafał, WYDRA Wiesław, wyd. (2015): Męka Pana Jezusowa. – Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• OSTROWSKA Ewa (1978): Z dziejów języka polskiego i jego piękna. – Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• ROJSZCZAK Dorota (2007): Do spisu źródeł „Rozmyślania przemyskiego”. – [w:] Roman LASKOWSKI, Roman MAZURKIEWICZ (red.): Amoenitates vel lepores philologiae. – Kraków: Wydawnictwo Lexis, 276–284.
• ROJSZCZAK-ROBIŃSKA Dorota (2012): Jak pisano „Rozmyślanie przemyskie”. – Poznań: Wydawnictwo Rys.
• ROJSZCZAK-ROBIŃSKA Dorota (2014): Teologia w służbie językoznawstwa. Nowe perspektywy w badaniach nad najstarszymi polskimi tekstami. – LingVaria 2, 115–122.
• ROJSZCZAK-ROBIŃSKA Dorota (2015): Łacińskie źródła Rozmyślania przemyskiego. Pytania, problemy perspektywy. – [w:] Tomasz MIKA, Dorota ROJSZCZAK-ROBIŃSKA, Olga STRAMCZEWSKA (red.): Staropolskie Spotkanie Językoznawcze 1: Jak badać teksty staropolskie. – Poznań: Wydawnictwo Rys, 135–172.
• ROJSZCZAK-ROBIŃSKA Dorota (2016): Staropolskie pasje: Rozmyślanie przemyskie, Sprawa chędoga, Karta Rogawskiego. Źródła – język – fabuła. – Poznań: Wydawnictwo Rys.
• ROJSZCZAK-ROBIŃSKA Dorota (2017): Wydawanie staropolskich narracji biblijno-apokryficznych. Rola kontekstu. – [w:] Karolina BOROWIEC i in. (red.): Staropolskie Spotkania Językoznawcze 2: Jak wydawać teksty dawne. – Poznań: Wydawnictwo Rys, 255–278.
• STĘPIEŃ Paweł (2009): Objaśnienia źródłowe. – [w]: Paweł STĘPIEŃ (red.): „Kazania świętokrzyskie”. Nowa edycja. Nowe propozycje badawcze, Warszawa: Biblioteka Narodowa, 241–272.
• URBAŃCZYK Stanisław, red. (1953–2002): Słownik staropolski. – Warszawa–Wrocław–Kraków: PAN.
• VRTEL-WIERCZYŃSKI Stefan, wyd. (1933): Sprawa chędoga o męce Pana Chrystusowej i Ewangelia Nikodema. – Poznań: PTPN.
• ZIÓŁKOWSKA Olga (2016): Specyfika języka „Rozmyślań dominikańskich” w świetle składni i leksyki. – Poznań: Wydawnictwo Rys.