Schengen jako wyzwanie dla teorii integracji europejskiej

• Authors: Trojanowska-Strzęboszewska Monika

Title variants

EN

Schengen as a challenge for the theories of European integration

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest przedstawienie możliwości konceptualizacji ważnego i nieoczywistego, a przez to trudnego do wyjaśnienia europejskiego fenomenu integracji schengeńskiej. Obrazując wieloznaczność definicyjną tego określenia oraz odwołując się do wyników przeglądu literatury przedmiotu wskazano na istnienie deficytów pogłębionych analiz eksplanacyjnych tego pola europejskiej integracji. Propozycją, która służyć może przezwyciężeniu tej sytuacji jest odwołanie się do teorii integracji europejskiej. W oparciu o te teorie przedstawione zostaną trzy zasadnicze poziomy teoretyzowania, na których można konceptualizować procesy integracyjne zachodzące w strefie Schengen. Na każdym z tych poziomów zagadnienie to analizowane będzie w odmienny sposób jako: 1) swoisty proces integracji; 2) model terytorialności; 3) projekt zarządzania granicami. Każde z tych ujęć posiada odrębne ramy i założenia teoretyczne, wykorzystuje inny aparat pojęciowy i formułuje odmienne pytania badawcze.

EN

The aim of the article is to present the possibility of conceptualising of a significant, unclear, and difficult to explain European integration phenomenon called Schengen. Presenting the ambiguous definition of Schengen and the effects of literature review, the article shows the deficit of in-depth analyses of this sphere of European integration. To overcome this problem, theories of European integration are helpful. Based on these theories, the article presents three major levels of theorising on which Schengen can be conceptualised. At each of these levels, this issue will be analysed in a different way as: a special example of European integration, a model of European territoriality and a project of border governance in Europe. Each of these approaches has its separate theoretical framework and assumptions, uses a different conceptual apparatus and formulates different research questions.

Keywords

PL

strefa Schengen; system Schengen; granice; Unia Europejska; teorie integracji europejskiej

EN

Schengen area; Schengen system; borders; European Union; theories of European integration

• Publisher: Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych, Uniwersytet Warszawski
• Journal: Przegląd Europejski
• Year: 2018
• Issue: 3(49)
• Pages: 11-41

Dates

published

2018

Contributors

author

Trojanowska-Strzęboszewska Monika

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

References

• ANDERSON James (2007), Singular Europe: An Empire Once Again?, w: Warwick Armstrong, James Anderson (red.), Geopolitics of the European Union Enlargement: The Fortress Empire, London.
• BACHMANN Anna (2015), Konsekwencje kryzysu uchodźczego dla strefy Schengen, „Biuletyn Instytutu Zachodniego” nr 198.
• BACHMANN Klaus (2012), Spill-over at the Border: the Social Forces behind Poland’s Access to Schengen w: Elżbieta Stadtmüller, Klaus Bachmann (red.), The EU’s Shifting Borders: Theoretical Approaches and Policy Implications in the New Neighbourhood, London – New York.
• BALAWAJDER Grzegorz (2014), Wpływ członkostwa w Strefie Schengen na bezpieczeństwo Polski w wymiarze narodowym i ponadnarodowym. w: Katarzyna Czornik, Miron Lakomy (red.), Dylematy polityki bezpieczeństwa Polski na początku drugiej dekady XXI wieku, Katowice.
• BALAWAJDER Grzegorz (2016), Bezpieczeństwo granic Unii Europejskiej w kontekście kryzysu migracyjnego 2015/2016. w: Stefan Marek Grochalski (red.), Bezpieczne państwo. Bezpieczny obywatel. Bezpieczna Unia Europejska, Dąbrowa Górnicza.
• BECK Ulrich, GRANDE Edgar (2011), Empire Europe: Statehood and Political Authority in the Process of Regional Integration, w: Jürgen Neyer, Antje Wiener (red.) Political Theory of the European Union, Oxford.
• BECZAŁA Joanna (red.) (1998), Układ z Schengen. Współpraca policji i organów sprawiedliwości po Maastricht, Łódź.
• BIENIEK Radosław (2014). Międzynarodowa współpraca policji na terenie strefy Schengen. Kutno.
• BORAWSKA-KĘDZIERSKA Elżbieta, STRĄK Katarzyna (2011), Przestrzeń Wolności, bezpieczeństwa i Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Zarządzanie granicami, polityka wizowa, azylowa i imigracyjna Warszawa.
• CARRERA Sergio, GULID Elisabeth, MERLINO M., PARKIN J. (2011), A race against Solidarity. The Schengen Regime and the Franco-Italian Affairs, „CEPS Paper in Liberty and Security in Europe” April.
• CESARZ Maciej (2014), Wpływ członkostwa Polski w strefie Schengen na zmiany w polskiej polityce wizowej, w: Artur Kuś, Anna Szachoń-Pszenny (red.), Wpływ acquis communautaire i acquis Schengen na prawo polskie – doświadczenia i perspektywy, Lublin.
• CHRISTIANSEN Thomas, JÖRGENSEN Knud E. (2000), Transnational Governance ‘above’ and ‘below’ the State: The Changing Nature of Borders in Europe, „Regional and Federal Studies” vol. 10 (2): 62–77.
• CORNELISSE Galina (2014), What’s Wrong with Schengen? Border Disputes and the Nature of Integration in the Area Without Internal Borders, „Common Market Law Review”, nr 3.
• CZAPLIŃSKI Władysław, SERZYSKO Agnieszka (2017), Współpraca w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych Unii Europejskiej, Warszawa.
• CZAPUTOWICZ Jacek (2018), Teorie integracji europejskiej, Warszawa.
• CZAPUTOWICZ Jacek (red.) (2014), Studia europejskie. Wyzwania interdycyplinarności, Warszawa.
• CZAPUTOWICZ Jacek, ŁAWNICZAK Kamil (2017), European Studies in Poland: Areas of Research, Methods and Theoretical Approaches, „European Review of International Studies” vol. 4 (1).
• DIEZ Thomas, WIENER Antje (2009a), Introducing the Mosaic of European Integration Theory, w: Antje Wiener, Thomas Diez (red.), European Integration Theory, Oxford.
• DIEZ Thomas, WIENER Antje (2009b), Taking Stock of Integration Theory, w: Antje Wiener, Thomas Diez (red.), European Integration Theory, Oxford.
• DOWDING Keith (2002), Rational Choice and Institutional Change: An Overview of Current Theories, w: Bernard Steuneberg, In Widening the European Union: The Politics of Institutional Change and Reform, London.
• DUBOWSKI Tomasz (2014), Liberalisation vs. Security. Local border traffic in the European Union border regime. Selected issues, w: Mieczysława Zdanowicz (red.), Local border traffic on the Polish section of the European Union external border, Warszawa – Białystok.
• DUDZIC Adam (2010), Przyjęcie Programu Sztokholmskiego a przyszłość formuły Schengen w architekturze przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości UE, w: Artur Gruszczak (red.), Program Sztokholmski – implikacje i wyzwania dla Unii Europejskiej, Warszawa.
• FEHLER Włodzimierz (2015a), Napięcia w strefie Schengen, w: Włodzimierz Fehler, Karina Paulina Marczuk (red.), Polityka Unii Europejskiej w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego. Uwarunkowania – realizacja – wyzwania w drugiej dekadzie XXI wieku, Warszawa.
• FEHLER Włodzimierz (2015b), Poprawa bezpieczeństwa UE poprzez zarządzanie granicami, w: Włodzimierz Fehler, Karina Paulina Marczuk (red.), Polityka Unii Europejskiej w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego. Uwarunkowania – realizacja – wyzwania w drugiej dekadzie XXI wieku, Warszawa.
• GRABBE Heather (2000), The Sharp Edges of Europe: Extending Schengen Eastwards, „International Affairs” nr 3 (76).
• GROCHALSKI Stefan M. (red.) (2010), Ewolucja instytucji granicy we współczesnej Europie, Opole.
• GROCHALSKI Stefan M. (red.) (2015), Wolność – bezpieczeństwo – obywatel: studium administracyjnoprawne, Dąbrowa Górnicza.
• GROENENDIJK Kees (2006), Przywracanie kontroli na wewnętrznych granicach Europy – po co i przeciw komu, „Nowa Europa. Przegląd Natoliński” nr 2(4): 61–98.
• GROMADZKI Grzegorz, SZYMBORSKA Anna (2007), Polska w strefie Schengen – wyzwanie dla polityki wizowej. Warszawa.
• GRUSZCZAK Artur (2008), Zarządzanie bezpieczeństwem wewnętrznym Unii Europejskiej w warunkach późnowestfalskiego ładu międzynarodowego, w: Marek Pietraś, Katarzyna Marzęda (red.), Późnowestfalski ład międzynarodowy, Lublin.
• GRUSZCZAK Artur (2012a), Schengen – kłopotliwy sukces, „Nowa Europa. Przegląd Natoliński”, nr 2 (13).
• GRUSZCZAK Artur, RECZKIN Karol (2006b). Obszar wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości UE. Perspektywy dla Polski, „Nowa Europa. Przegląd Natoliński” nr 2 (4).
• GRUSZCZAK Artur, RECZKIN Karol (red.) (2006a), Polska i Schengen – ostatnia prosta czy początek trudnej drogi?, „Materiały Robocze Forum”, nr 1 (5).
• GRZELAK Agnieszka (2014), Zarządzanie granicami w strefie Schengen. Czy tworzone systemy informacyjne stanowią wyzwanie dla ochrony danych osobowych w UE? Przykład SIS II i pakiet „inteligentnych granic”, w: Artur Kuś, Anna Szachoń-Pszenny (red.), Wpływ acquis communautaire i acquis Schengen na prawo polskie – doświadczenia i perspektywy. Lublin.
• JAŃCZAK Jarosław (2012), Teorie studiów europejskich w integracji granicznej, w: Janusz RUSZKOWSKI, Luiza WOJNICZ (red.). Teorie w studiach europejskich. W kierunku nowej agendy badawczej, Szczecin – Warszawa.
• JAŃCZAK Jarosław (red.) (2011), De-bordening, Re-bordening and Symbols on the European Boundaries, Berlin.
• JASIŃSKI Filip (2001), Plan działania w zakresie wdrażania acquis Schengen, „Wspólnoty Europejskie” nr 10 (122).
• JASIŃSKI Filip, SMOTER Katarzyna (red.) (2005), Obszar wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości Unii Europejskiej. Geneza, stan i perspektywy rozwoju. Warszawa.
• KOSTADINOVA Valentina (2012), Neo-functionalism, the Commission and the Construction of the EU’s External Borders, w: Elżbieta Stadtmüller, Klaus Bachmann (red.), The EU’s Shifting Borders: Theoretical Approaches and Policy Implications in the New Neighbourhood, London – New York.
• KRYSTYNIAK Małgorzata (2004), Układ z Schengen. Konsekwencje dla Polski, „Biuletyn PISM” nr 1(189).
• KUŚ Artur, KOSIŃSKA Anna, SZACHOŃ-PSZENNY Anna (2015)(red.), Agencja Frontex w strefie Schengen. 10 lat doświadczeń, Lublin.
• KUŚ Artur, SIENIOW Tomasz (red.) (2007), Układ z Schengen – szanse i zagrożenia dla transgranicznej współpracy Polski i Ukrainy, Lublin.
• MARKS Gary, HOOGHE Liesbet (2001), Multi-level Governance and European Integration, Lanham.
• MARTELA Michał (2005), Ocena stosowania dorobku prawnego Schengen – ewaluacja Schengen, „Przegląd Prawa Europejskiego”.
• MILCZAREK Dariusz (2007). Przedmiot badań w zakresie studiów nad integracją europejską i europeistyki – aspekty międzynarodowe. „Przegląd Europejski” nr 2.
• MORACZEWSKA Anna (2013), Zintegrowane zarządzanie granicami zewnętrznymi państw członkowskich UE jako model Multi-Level Governance, w: Janusz Ruszkowski, Luiza Wojnicz (red.), Multi-level governance w Unii Europejskiej, Szczecin – Warszawa.
• MORAVCSIK Andrew (1998), The Choice for Europe. Social Purpose and State Power from Messina to Maastricht, Ithaca.
• NUGENT Neill (2012), Unia Europejska. Władza i polityka, Kraków.
• PEERS Steve (2013), The Future of the Schengen System, „Swedish Institute for European Policy Studies. Report” nr 6.
• PIEKUTOWSKA Agnieszka (2016), Mały ruch graniczny – konsekwencje dla regionów przygranicznych, „Politeja” nr 2.
• Polska droga do Schengen. Opinie ekspertów (2001), Instytut Spraw Publicznych. Warszawa.
• RADA EUROPEJSKA (2018), Posiedzenie Rady Europejskiej (28 czerwca 2018 r.) – Konkluzje, https://www.consilium.europa.eu/media/35952/28-euco-final-conclusions-pl.pdf (20.07.2018).
• RISSE Thomas (2004), Social Constructivism and European Integration, w: Antje Wiener, Thomas Diez (red.), European Integration Theory, Oxford.
• ROSAMOND Ben (2007). Nowe teorie integracji europejskiej, w: Michelle Cini (red.), Unia Europejska – organizacja i funkcjonowanie, Warszawa.
• RUSZKOWSKI Janusz (2010), Ponadnarodowość w systemie politycznym Unii Europejskiej, Warszawa.
• RUSZKOWSKI Janusz (2014), Próba delimitacji obszaru badawczego studiów europejskich między naukami o polityce i stosunkami międzynarodowymi, w: Jacek Czaputowicz (red.), Studia europejskie. Wyzwania interdycyplinarności. Warszawa.
• RUSZKOWSKI Janusz (2015), Teorie europeistyczne w poszukiwaniu finalite politicque Unii Europejskiej, w: Luiza Wojnicz, Dorota Rdzanek, Monika Potkańska (red.), W poszukiwaniu finalite politique Unii Europejskiej. Aspekty teoretyczne i praktyczne, Szczecin – Warszawa.
• RUSZKOWSKI Janusz, WOJNICZ Luiza (red.) (2012), Teorie w studiach europejskich. W kierunku nowej agendy badawczej, Szczecin – Warszawa.
• RYBICKI Robert (2002), Schengen i Polska, w: Władysław Czapliński (red.), Droga Polski do Unii Europejskiej, Warszawa.
• SHAW Martin (2002), Post-Imperial and Quasi-Imperial: State and Empire in the Global Era, „Millennium” nr 31(2).
• SZYMAŃSKA Jolanta (2016), Międzyrządowość vs. ponadnarodowość w polityce migracyjnej i obszarze spraw wewnętrznych Unii Europejskiej, w: Tomasz Grzegorz Grosse (red.), Polityki europejskie w dobie kryzysu, Warszawa.
• TELÒ Mario (2006), Europe: A Civilian Power? European Union, Global Governance, World Order, Basingstoke – New York.
• THYM Daniel (2002). The Schengen Law: A Challenge for Legal Accountability in the European Union, „European Law Journal” vol.8(2).
• TRYBALSKA Justyna (2017), Wielopoziomowe zarządzanie granicami zewnętrznymi Unii Europejskiej, „Przegląd Geopolityczny”.
• UÇARER Emek M. (2007). Wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne, w: Michelle Cini (red.) Unia Europejska. Organizacja i funkcjonowanie, Warszawa.
• VAUGHAN-WILLIAMS Nick (2012). Border Politics: the Limits of Sovereign Power, Edinburgh.
• WALTERS William, HAAHR Jens Henrik (2011), Rządzenie Europą. Dyskurs, urządzanie i integracja europejska, Warszawa.
• WAWRZYK Piotr (2008), Współpraca policyjna a system informacyjny Schengen II. Warszawa.
• WIERZCHOWSKA Anna (2010), Studia europejskie z perspektywy nauk politycznych, w: Konstanty A. Wojtaszczyk, Wojciech Jabłoński (red.), Studia europejskie. Zagadnienia metodologiczne, Warszawa.
• WRÓBEL Izabela (2002). Polityka Unii Europejskiej w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, Wrocław.
• ZAIOTTI Ruben (2011), Cultures of Border Control. Schengen and the Evolution of European Frontiers, Chicago – London.
• ZDANOWICZ Mieczysława (red.) (2009), Polska w Schengen. Białystok.
• ZDANOWICZ Mieczysława (red.) (2011), Przyjazna granica niezbędnym elementem wzmacniania stosunków społeczeństw Polski i Rosji, „Białostockie Studia Prawnicze” z. 9.
• ZENDEROWSKI Radosław, TROJANOWSKA-STRZĘBOSZEWSKA Monika (2014), Granice i pogranicza (w) Unii Europejskiej: ewolucja i znaczenie pojęć, w: Konstanty A. Wojtaszczyk, Małgorzata Mizerska-Wrotkowska, Wojciech Jakubowski (red.), Polska w procesie integracji europejskiej: dekada doświadczeń (2004–2014), Warszawa.
• ZIELONKA Jan (2013), The International System in Europe: Westphalian Anarchy or Medieval Chaos, „Journal of Common Market Studies” vol. 39 (3).
• ŻUREK Marek (2011), Teoria współpracy transgranicznej na przykładzie Euroregionu Pomerania, Szczecin.