"Poemat o zagładzie Lizbony" (1755) i "Kandyd" (1759) czyli Wolter wobec Leibniza

• Authors: Niedziela Mateusz

Title variants

EN

Poem on the Lisbon Disaster (1755) and Candide (1759), or Voltaire versus Leibniz

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

This article deals with the ways Voltaire makes references in his texts to the philosophical thought of Leibniz. To achieve maximum coherence, this paper only discusses those writings by Voltaire that most directly refer to the Leibnizian issues. These are primarily Poem on the Lisbon Disaster and the philosophical tale Candide, or Optimism. The article critically examines various aspects of Leibniz’s philosophy, such as the theory of pre-established harmony and the concept of monads, and above all the notion of the best possible universe. Moreover, selected aspects of Voltaire’s and Leibniz’s thoughts are compared. For the purpose of consistent analysis, the article primarily focuses on those features in the German philosopher’s system that were particularly questioned by the author of Candide.

Keywords

EN

Voltaire; Gottfried Wilhelm Leibniz; Poem on the Lisbon Disaster; Candide; or Optimism; the Enlightenment

• Publisher: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
• Journal: Acta Neophilologica
• Year: 2021
• Volume: XXIII/2
• Pages: 133-146

Dates

published

2021-10-01

Contributors

author

Niedziela Mateusz

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

References

• Antognazza Maria Rosa. 2018. Leibniz. Biografia intelektualna. Kraków: Copernicus Center Press.
• Baczko Bronisław. 1974. Wolter: zło i ład natury. „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” t. 20: 17-58.
• Bremer Józef. 2010. Wprowadzenie do filozofii umysłu. Kraków: WAM.
• Dalferth Ingolf U. 2008. Malum: theologische Hermeneutik des Bösen. Tübingen: Mohr Siebeck.
• Dybel Katarzyna, Marczuk Barbara, Prokop Jan. 2005. Historia literatury francuskiej. Warszawa: PWN.
• Ferrari Leo C. 1973. Astronomy and Augustine’s Break with the Manichees. „Revue d’Etudes Augustiniennes et Patristiques“: 263-276.
• Goethe Johann Wolfgang. 1957. Zmyślenie i prawda. T. 1. Przeł. Guttry A. Warszawa: PIW.
• Grzesiuk Ewa. 2016. Niemieckie oświecenie a wiara we wszechmoc rozumu ludzkiego. „Roczniki Humanistyczne” R. LXI, z. 5: 125-144.
• Gut Przemysław. 2004. Leibniz − myśl filozoficzna w XVII wieku. Wrocław: FNP.
• Haas Agnieszka K. 2016. (Nie)obecność Boga osobowego w niemieckiej literaturze drugiej połowy osiemnastego wieku. „Ethos” 29: 175-196.
• Holze Erhard. 1991. Gott als Grund der Welt im Denken des Gottfried Wilhelm Leibniz. Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
• Kopania Jerzy. 2018. Leibniz i jego Bóg. Rozważania z Wolterem w tle. „Studia z Historii Filozofii” 3 (9): 69-101.
• Leibniz Gottfried Wilhelm. 1991. Monadolologia. Przekł. i wstęp Elzenberg H. Toruń: UMK.
• Leibniz Gottfried Wilhelm. 2001. Teodycea. O dobroci Boga, wolności człowieka i pochodzeniu zła. Przeł. Frankiewicz M. Wstęp Kopania J. Warszawa: PWN.
• Leibniz Gottfried Wilhelm. 2018. Rozprawa o predestynacji i łasce. Tłum. Stefańczyk A.P. W: Jeżeli Bóg istnieje... Wolność człowieka a hipoteza teistyczna. Red. Stefańczyk A.P. Lublin: TN KUL: 500-529.
• Mittérand Henri. 1987. Littérature du XVIIIe siècle. Paris: Éditions Nathan.
• Pabjan Tadeusz. 2017. Gottfrieda W. Leibniza idea świata najlepszego z możliwych. „Studia z Historii Filozofii” 4 (8): 107-124.
• Pomeau René. 1974. Historia literatury francuskiej. T. 1. Warszawa: PWN.
• Rescher Nicholas. 2014. G. W. Leibniz‘s Monadology. An edition for students. London – New York: Routledge.
• Salmonowicz Stanisław. 2006. Fryderyk II Wielki. Wrocław: Ossolineum.
• Stefańczyk Andrzej P. 2018. Gottfried Wilhelm Leibniz. W: Jeżeli Bóg istnieje... Wolność człowieka a hipoteza teistyczna. Red. Stefańczyk A.P. Lublin: TN KUL: 481-496.
• Tinsley Barbara Sher. 2001. Pierre Bayleʼs Reformation: Conscience and Criticism on the Eve of the Enlightenment. London: Associated University Pressis.
• Wojtysiak Jacek. 2008. „Dlaczego istnieje raczej coś niż nic?”. Analiza problemu w kontekście dyskusji we współczesnej filozofii analitycznej. Lublin: TN KUL.
• Voltaire. 1998. Mémoires pour servir à la vie de M. de Voltaire, écrits par lui-même. Éd. Hellegouarc’h J. Paris: LGF.
• Voltaire Correspondence. 1974. Ed. Bestermann Th. Geneve 1957. T. XXVIII. List do A.J. Tronchin. Best. 5933. W: Baczko B. Wolter: zło i ład natury. „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” t. 20:17-58.
• Wolter. 1956. Modlitwa do Boga. Przeł. Sowiński A. W: Idem. Traktat o tolerancji. Przeł. Ryłko Z. i Sowiński A. Warszawa: PIW: 154-155.
• Wolter. 1961a. Filozof niewiedzy. W: Baczko B. Filozofia francuskiego oświecenia. Warszawa: PWN: 92-100.
• Wolter. 1961b. O myślach pana Pascala. W: Baczko B. Filozofia francuskiego oświecenia. Warszawa: PWN: 88-92.
• Wolter. 1979. Poemat o zagładzie Lizbony. Tłum. Wołowski A. „Literatura na Świecie” nr 4: 319-332.
• Wolter. 2002a. Mikromegas. W: Idem. Powiastki i listy filozoficzne. Przeł. Boy-Żeleński T. Warszawa: De Agostini: 371-395.
• Wolter. 2002b. List trzynasty. W: Idem. Powiastki i listy filozoficzne. Przeł. Rogoziński J. Warszawa: De Agostini: 63-70.
• Wolter. 2014a. Kandyd. W: Idem. Powiastki filozoficzne. Przeł. Boy-Żeleński T. Poznań: Zysk i S-ka: 129-257.
• Wolter. 2014b. Zadig, czyli los. W: Idem. Powiastki filozoficzne. Przeł. Żeleński (Boy) T. Poznań: Zysk i S-ka: 5-103.
• Zinsser Judith. 2006. Dame d’Esprit. A Biography of the Marquise du Châtelet. New York: Viking.