Wartość gwary w utrwalaniu pamięci kulturowej społeczności wiejskiej (na przykładzie Opowieści sołtysa Stefana Szota)

• Authors: Piechnik Anna

Title variants

EN

The value of dialect in consolidating the identity of the rural community (on the base of the Opowieści sołtysa (The Mayor’s Tales) by Stefan Szot)

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Materiał badawczy stanowi zbiór trzynastu gawęd zatytułowany Opowieści sołtysa, autorstwa Stefana Szota – długoletniego i nadal piastującego swoją funkcję sołtysa Iwkowej. Gwara odgrywa tam rolę niezwykle ważnego budulca wiejskiej społeczności i przekaziciela treści kulturowych. Identyfikacja z określonym miejscem (Iwkowa) następuje w dużej mierze za pomocą lokalnej odmiany dialektu. Autor uautentycznia wypowiedzi bohaterów, zapisując je gwarą Pogórza z wyrazistymi właściwościami lokalnymi, widocznymi szczególnie na płaszczyźnie fonetycznej (np. wymowa jednonosówkowa, realizacja grupy -ro jako -re, mazurzenie) oraz leksykalnej. Leksemy gwarowe pojawiają się także w narracji i podkreślają silnie związki gwary z wytworami tradycyjnej kultury materialnej i niematerialnej (nieposiadającymi nazw w polszczyźnie ogólnej). Gwara w Opowieściach sołtysa nierzadko stanowi miernik przynależności do iwkowskiej wspólnoty językowo-kulturowej, gdyż pełne zrozumienie treści ukrytych w przywołanych w tekście przezwiskach, mikrotoponimach i nazwach przysiółków (w fonetycznej postaci gwarowej) wymaga dobrej orientacji w lokalnych realiach.

EN

The research material is comprised of the collection of 13 tales entitled The Mayor’s Tales by Stefan Szot, a long time mayor of Iwkowa village, who is still in office. The dialect used in The Mayor’s Tales (Opowieści sołtysa) plays a fundamental role in the village community and serves as a carrier of cultural content. Identification with a given area (Iwkowa) takes place, to a great extent, by means of the local dialect. The author authenticates the utterances of his characters by writing their words using the Pogórze dialect and incorporating expressive local characteristics, which are especially visible at the phonetic level (e.g. lack of the front nasal vowel, pronouncing -ro as -re, mazuration) and lexical level. Dialectal lexemes appear also in the narration emphasizing close connection between the dialect and the material and non-material products of traditional culture (without appellation in standard Polish language). The dialect used in The Mayor’s Tales very often serves as a measure of membership in the language and cultural community of Iwkowa, as the ability to fully understand the content hidden in the quoted nicknames, microtoponyms, and names of hamlets (in their phonetic dialect form) is dependent on good knowledge of local reality.

Keywords

PL

Stefan Szot; gwara okolic Iwkowej; historie mówione; język i kultura dawnej wsi

EN

Stefan Szot; dialect of Iwkowa area; oral histories; language and culture of the former village

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2018
• Volume: 65
• Pages: 119-135

Contributors

author

Piechnik Anna

• Katedra Lingwistyki Kulturowej i Socjolingwistyki, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego

References

• Chlebda Wojciech, 2011, Szkice do językowego obrazu pamięci. Pamięć jako wartość, „Etnolingwistyka”, t. 23, s. 83–98.
• Dejna Karol, 1994, Atlas polskich innowacji dialektalnych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Łódź.
• Doroszewski Witold, red., 1958–1969, Słownik języka polskiego, Warszawa, www.sjp.pwn.pl/doroszewski (dostęp: 23.10.2017).
• Kwaśnicka-Janowicz Agata, 2009, Z osobliwości leksykalnych gwar Małopolski południowo-wschodniej (paryja ‘wąwóz, jar’), w: M. Skarżyński, M. Szpiczakowska, red., W kręgu języka. Materiały konferencji „Słowotwórstwo – słownictwo - polszczyzna kresowa” poświęconej pamięci profesor Zofii Kurzowej. Kraków 16–17 maja 2008, Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 135–141.
• Pelcowa Halina, 2014, Ludowa wizja świata a problem normy gwarowej, w: E. Rudnicka-Fira, M. Błasiak-Tytuła, red., Język w środowisku wiejskim. T. 2. Gwara – społeczeństwo – kultura, Collegium Columbinum, Kraków, s. 227–239.
• Piechnik Anna, 2009, Wizerunek kobiety i mężczyzny w językowym obrazie świata ludności wiejskiej (na przykładzie gminy Zakliczyn nad Dunajcem), Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Sulima Roch, 2015, W kręgu ludowej humorystyki, czyli Polska widziana „z dołu”, w: S. Szot, Opowieści sołtysa, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, s. 7–10.
• Szot Stefan, 2008, Iwkowskie kuseryje, Gminna Biblioteka Publiczna w Iwkowej, Iwkowa.
• Szot Stefan, 2014, Iwkowskie role. Od Roli Bodkowskiej do Roli Zięciowskiej, Gminna Biblioteka Publiczna w Iwkowej, Iwkowa.
• Szot Stefan, 2015, Opowieści sołtysa, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Ziajka Beata, 2014, Przezwiska i przydomki jako czynnik podtrzymujący gwarę, w: E. Rudnicka-Fira, M. Błasiak-Tytuła, red., Język w środowisku wiejskim. T. 2. Gwara – społeczeństwo – kultura, Collegium Columbinum, Kraków, s. 121–130.