Odnajdywanie śladów przeszłości gatunków prasowych. Uwagi historyka języka

• Authors: Pietrzak Magdalena

Title variants

EN

Finding traces of old forms of press genres. Comments of a language historian

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Niniejszy artykuł wpisuje się w nurt zagadnień określanych mianem życia gatunków. Celem było pokazanie zaczątków współcześnie wyróżnianych gatunków (głównie informacyjnych) w dawnej prasie. Tak postawiony problem badawczy wymagał włączenia perspektywy współczesnej do oglądu materiału historycznego. W artykule zwrócono uwagę na problemy wynikające z wyodrębniania dawnych form/gatunków wypowiedzi oraz z ich nazywania. Wnioski i postulaty badawcze przedstawione w opracowaniu zostały poparte analizami wypowiedzi prasowych pochodzących z XVIII i XIX wieku.

EN

This paper deals with issues described as the life of genres. The aim was to present the early beginnings of modern genres, mainly informative ones, in the old press. Therefore it was essential to include modern perspective in the research of historical material. The problems with isolating old forms/genres of the statements and naming them was emphasized in the paper. Research postulates and conclusions were presented and supported by the analyses of the press statements of the 18th and 19th centuries.

Keywords

PL

prasa XIX wieku; gatunki prasowe; wzmianka; metodologia badań

EN

19th century press; press genres; mention; methodology of research

• Publisher: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Journal: Język Polski
• Year: 2021
• Volume: 101
• Issue: 2
• Pages: 100-111

Contributors

author

Pietrzak Magdalena

• Uniwersytet Łódzki

References

• Balowski M. 2000: Świadomość gatunkowa a wzorzec normatywny (na przykładzie gatunków prasowych, [w:] D. Ostaszewska (red.), Gatunki wypowiedzi i ich ewolucja, t. 1: Mowy piękno wielorakie, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 316–329.
• Chmielowski P. 1903: Stylistyka polska wraz z nauką kompozycji pisarskiej, Gebethner i Wolff, Warszawa.
• Chudziński E. 2004: Felieton. Geneza i ewolucja gatunku, [w:] Z. Bauer, E. Chudziński (red.), Dziennikarstwo i świat mediów, wyd. 3 zm. i rozsz., Universitas, Kraków, s. 197–213.
• Chudziński E. (red.) 2009: Słownik wiedzy o mediach, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa–Bielsko-Biała.
• Dziki S. 2009: Dzieje prasy polskiej do 1989 r., [w:] E. Chudziński (red.), Słownik wiedzy o mediach, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa–Bielsko-Biała, s. 69–94.
• EWoP: Encyklopedia wiedzy o prasie, red. J. Maślanka, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1976.
• Fras J. 2005: Dziennikarski warsztat językowy, wyd. 2, poprawione i uzupełnione, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Gajda S. 2001: Gatunkowe wzorce wypowiedzi, [w:] J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 255–268.
• Giełżyński W. 1962: Prasa warszawska 1661–1914, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Głowiński M. 1987: Gatunek literacki i problemy poetyki historycznej, [w:] Problemy teorii literatury, seria 2: Prace z lat 1965–1974, wyboru prac dokonał H. Markiewicz, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 123–143.
• Kmiecik Z. 1971: Prasa warszawska w okresie pozytywizmu (1864–1885), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Łojek J. (red.) 1976a: Prasa polska w latach 1661–1864, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Łojek J. (red.) 1976b: Prasa polska w latach 1864–1918, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Pietrzak M. 2009: Odcinek, felieton, kronika – o tradycji gatunku felietonowego, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXV, s. 145–154.
• Pietrzak M. 2012: Polski felieton dawniej i dziś. Kilka uwag z ewolucji gatunku, [w:] A. Burzyńska-Kamieniecka (red.), Akty i gatunki mowy w perspektywie kulturowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, s. 97–104.
• Pietrzak M. 2013: Wyznaczniki gatunkowe felietonu drugiej połowy XIX wieku (na przykładzie tekstów Henryka Sienkiewicza, Bolesława Prusa i Aleksandra Świętochowskiego), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Pietrzak M. 2014: Recenzja i felieton na tle przemian prasy polskiej. Kilka uwag z ewolucji gatunku, „Rozprawy Komisji
• Językowej ŁTN” LX, s. 251–262.
• Pietrzak M. 2015: Oblicza recenzji drugiej połowy XIX w. na przykładzie twórczości publicystycznej Henryka Sienkiewicza,
• [w:] D. Ostaszewska, J. Przyklenk (red.), Gatunki mowy i ich ewolucja, t. V: Gatunek a granice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 316–325.
• Pietrzak M. 2017a: Kronika informacyjna w prasie dziewiętnastowiecznej z perspektywy genologicznej, „Roczniki Humanistyczne” LXV, z. 6, s. 167–180.
• Pietrzak M. 2017b: Sienkiewiczowskie realizacje wzorca gatunkowego recenzji (na przykładzie sprawozdań z wystaw malarskich), „Poradnik Językowy”, z. 1, s. 25–37.
• Rejter A. 2000: Kształtowanie się gatunku reportażu podróżniczego w perspektywie stylistycznej i pragmatycznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Siuciak M. 2015: Znaczenie badań historycznojęzykowych dla interpretacji zjawisk współczesnej polszczyzny, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” vol. 22 (42), nr 1, s. 223–234 (online: doi: 10.14746/pspsj.2015.22.1.14).
• SJPDor: Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1–11, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958–1969.
• Skwarczyńska S. 1987: Nie dostrzeżony problem podstawowy genologii, [w:] Problemy teorii literatury, seria 2: Prace z lat 1965–1974, wyboru prac dokonał H. Markiewicz, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 97–114.
• SW: Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 1–8, nakładem prenumeratorów i Kasy im. Mianowskiego, Warszawa 1900–1927 (Słownik warszawski).
• Witosz B. 2005: Genologia lingwistyczna. Zarys problematyki, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Wojtak M. 2004: Gatunki prasowe, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Wojtak M. 2008: Analiza gatunków prasowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Wojtak M. 2014: Genologiczna analiza tekstu, „Prace Językoznawcze” XVI, z. 3, s. 63–71.
• Wolny-Zmorzyński K., Kaliszewski A., Snopek J., Furman W. 2014: Prasowe gatunki dziennikarskie, Wydawnictwo Poltext, Warszawa.
• Zaśko-Zielińska M. 1999: Recenzja i jej norma gatunkowa, „Poradnik Językowy”, nr 8–9, s. 96–107.
• Zaśko-Zielińska M. 2002: Przez okno świadomości. Gatunki mowy w świadomości użytkowników języka, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.

Identifiers

DOI

https://doi.org/10.31286/JP.101.2.8