Rola przekładu poetyckiego w recepcji angielskiej poezji metafizycznej XVII wieku w Polsce. Zarys problematyki

• Authors: Banaszak Michał

Title variants

EN

The role of poetry translation in the reception of 17th-century English metaphysical poetry in Poland. Overview of issues

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Wiersze angielskich poetów metafizycznych XVII stulecia – Johna Donne’a, George’a Herberta, Thomasa Traherne’a i innych – zostały upowszechnione kręgu anglojęzycznym w dużej mierze za sprawą T.S. Eliota. Przekrojowe tłumaczenia tej poezji na język polski zaczęły być publikowane dopiero w drugiej połowie XX w. Autorami najistotniejszych tłumaczeń są m.in. Jerzy Pietrkiewicz, Jerzy S. Sito i Stanisław Barańczak. Celem niniejszej pracy jest określenie problemów związanych z tym, w jaki sposób recepcja poetów metafizycznych w Polsce jest warunkowana przez wybory tłumaczy, dokonywane w akcie przekładu. Okazuje się bowiem, że nie tylko czytelnicy poezji, ale też badacze i literaturoznawcy opierają się w pewnej mierze na kształcie przekładu. W tym zakresie przekłady jednego tylko tłumacza – Barańczaka – zdają się mieć status kanoniczny. Innym istotnym zagadnieniem jest niejednorodność grupy poetów metafizycznych, stanowiąca wyzwanie dla tłumacza, który chce oddać indywidualny styl każdego z nich. Poezja metafizyczna daje też okazję do prześledzenia sporów o strategie tłumaczenia poezji dawnej.

EN

The metaphysical poetry of the 17th century has become widespread in the English-speaking world mostly due to the influence of T.S. Eliot. However, the cross-section translations of this poetry into Polish began to be published in the second half of the 20th century. Among the authors of the most importatnt translations are Jerzy Pietrkiewicz, Jerzy S. Sito and Stanisław Barańczak. The purpose of this paper is to characterise the problems connected with the fact that the reception of the metaphysical poets in Poland is determined by the translators’ choices. Not only readers, but literary scholars also rely their perception – to some extent – on translations. In this regard, translations by only one author – Barańczak – seem to have canonical status. Another important issue is the diversity of the metaphysical poets, constituting a challenge for the translator, who wants to maintain individual style of each member of this group. Moreover, metaphysical poetry creates an opportunity of discussion about the strategies of translating old poetry.

Keywords

PL

komparatystyka; przekład literacki; poezja; poeci metafizyczni

EN

comparative literature; literary translations; poetry; metaphysical poets

• Publisher: Instytut Historii Uniwersytetu Zielonogórskiego
• Journal: In Gremium. Studia nad Historią, Kulturą i Polityką
• Year: 2019
• Volume: 13
• Pages: 217-233

Contributors

author

Banaszak Michał

• Uniwersytet Zielonogórski

References

• Adamczyk-Garbowska M ., Barańczak jako tłumacz, czyli pochwała lenistwa, „Akcent” 1995, nr 2, s . 181-187 .
• Baldick C ., Oxford Dictionary of Literary Terms, Oxford 2015 .
• Barańczak S ., Mały, lecz maksymalistyczny manifest translatologiczny […], [w:] S . Barańczak, Ocalone w tłumaczeniu. Szkice o warsztacie tłumacza poezji z dodatkiem małej antologii przekładów-problemów, Kraków 2004, s . 13-62 .
• Bącała M ., Analiza paradoksu i oksymoronu w wierszach Janusza St. Pasierba w perspektywie poetyki „ascezy słowa” (ujęcie porównawcze – na tle przykładów z angielskiej poezji metafizycznej), „Acta Universitatis Lodziensis . Folia Litteraria Polonica” 2007, t . 9, s . 275-291 .
• Bennett J ., Five Metaphysical Poets, Cambridge 1964 .
• Cox R .G ., A Survey of Literature from Donne to Marvell, [w:] The New Pelican Guide to English Literatu re. From Donne to Marvell, ed . B . Ford, Harmondsworth 1990 .
• Cuddon J .A ., The Penguin Dictionary of Literary Terms & Literary Theory , The Estate of J .A . Cuddon 2013 .
• Davis D ., Traherne – wprowadzenie, „Literatura na Świecie” 2014, nr 5-6, s . 24-32 .
• Eliot T .S ., The Metaphysical Poets, [w:] The Norton Anthology of English Literature, t . 2, gen . ed . M .H . Abrams, New York – London 2000, s . 2401-2408 .
• Hernas C ., Literatura baroku, Warszawa 1995 .
• Johnson S ., Cowley, [w:] The Norton Anthology of English Literature, t . 1, gen . ed . M .H . Abrams, New York-London 2000, s . 2736-2738 .
• Kaczorowska M ., Przekład jako kontynuacja twórczości własnej . Na przykładzie wybranych translacji Stanisława Barańczaka z języka angielskiego, Kraków 2011 .
• Kozłowska M ., Interpretacja trudnych fragmentów z „Rytmów albo wierszy polskich” Mikołaja Sępa Szarzyńskiego w ważniejszych edycjach cyklu, „Pamiętnik Literacki” 2015, nr 1, s . 183-189 .
• Krupiński J ., Krytyka przekładu S. Barańczaka „Love” G. Herberta (szkic), https://krupinski .asp .krakow .pl/trans/jk%20Milosc%20George%20Herbert .pdf [dostęp: 11 .06 .2018] .
• Łuszczykiewicz P ., Sztuka przekładu, „Nowe Książki” 1998, nr 1, s . 12 .
• Machej Z ., Promieniowanie Traherne’a, „Literatura na Świecie” 2014, nr 5-6, s . 114-119 .
• Marks C .L ., Thomas Traherne i platonicy z Cambridge, „Literatura na Świecie” 2014, nr 5-6, s . 51-85 .
• Nieukerken A ., Ironiczny konceptyzm. Nowoczesna polska poezja metafizyczna w kontekście anglosaskiego modernizmu, Kraków 1998 .
• Pawelec D ., Poezja Stanisława Barańczaka: reguły i konteksty, Katowice 1992 .
• Plichta P ., O pierwszych przekładach utworów Johna Donne na język polski, [w:] Wielcy tłumacze, red . P . Fast, W .M . Osadnik, „Studia o przekładzie”, nr 33, Katowice 2012, s . 97-108 .
• Rajewska E ., Stanisław Barańczak. Poeta i tłumacz, Poznań 2007 .
• Słownik polszczyzny XVI wieku, t . 5, red . M . Karplukówna, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1971 .
• Sokołowska J ., Dwie Nieskończoności. Szkice o literaturze barokowej Europy, Warszawa 1978 .
• Sosnowski A ., Od tłumacza, „Literatura na Świecie” 2014, nr 5-6, s . 218-221 .
• The Oxford Poetry Library. George Herbert, ed . L .L . Martz, Oxford-New York 1994 .
• Ward J ., George Herbert a wiek XX: w kręgu chrześcijańskiej poezji brytyjskiej, „Pamiętnik Literacki” 2007, nr 98/2, s . 107-129 .
• Wierzbicka-Trwoga K ., Poezja święta . Trzy cykle religijne baroku europejskiego, Warszawa 2014 .
• Wilcox H ., George Herbert, [w:] The Cambridge Companion to English Poetry. Donne to Marvell, ed . T .N . Corns, Cambridge 1998 .
• Wilczek P ., John Donne. Polskie przekłady Sonetu X, [w:] Angielsko-polskie związki literackie, red . P . Fast, „Studia o przekładzie”, nr 32, Katowice 2011, s . 19-30 .
• Wiszniowska-Majchrzyk M ., „Onegdaj w nocy wieczność oczy me ujrzały”, czyli o angielskiej poezji metafizycznej XVII wieku , „Studia Philosophiae Christianae” 2011, nr 47/1, s . 151-166 .
• Barańczak S ., Antologia angielskiej poezji metafizycznej XVII stulecia , Warszawa 1982; Warszawa 1991 .
• Darasz W .J ., Antologia poezji angielskiej w wyborze i przekładzie W.J. Darasza, https://sites .google .com/site/apawwiprzekladziewjdarasza/, [dostęp: 11 .06 .2018] .
• Pietrkiewicz J ., Antologia liryki angielskiej (1300-1950), Londyn 1958 .
• Poeci języka angielskiego, t . 1, wybór i oprac . H . Krzeczkowski, J .S . Sito, J . Żuławski, Warszawa 1969 .
• Sito J .S ., Poeci metafizyczni, Warszawa 1981 .
• Sito J .S ., Śmierć i miłość. Mała antologia poezji według tekstów angielskich mistrzów, przyjaciół, rywali, wrogów i naśladowców Johna Donne’a, Warszawa 1963 .
• Barańczak S . (tłum .), Cnota, [w:] Antologia angielskiej poezji metafizycznej XVII stulecia , Warszawa 1991, s . 237 .
• Barańczak S . (tłum .), Męczarnia, [w:] Antologia angielskiej poezji metafizycznej XVII stulecia , Warszawa 1991, s . 209 .
• Barańczak S . (tłum .), Noc, [w:] Antologia angielskiej poezji metafizycznej XVII stulecia , Warszawa 1991, s . 436-437 .
• Barańczak S . (tłum .), Odbicia w wodzie, [w:] Antologia angielskiej poezji metafizycznej XVII stulecia , Warszawa 1991, s . 453-455 .
• Engelking L . (tłum .), Odeszli wszytcy do świata światłości!, http://www .podkowianskimagazyn .pl/nr47/tlumaczenia_engelkinga .htm, [dostęp: 11 .06 .2018] .
• Froński M . (tłum .), Skrzydła wielkanocne, „Literatura na Świecie” 2014, nr 5-6, s . 124 .
• Froński M . (tłum .), Cnota, „Literatura na Świecie” 2014, nr 5-6, s . 122 .
• Herbert G ., Easter Wings, [w:] The Norton Anthology of English Literature, t . 1, gen . ed . M .H . Abrams, New York-London 2000, s . 1599 .
• Herbert G ., Virtue, [w:] The Norton Anthology of English Literature, t . 1, gen . ed . M .H . Abrams, New York-London 2000, s . 1604 .
• Nowakowska E . (tłum .), Sonet X, „Fraza” 1998, nr 19/20, s . 88-89 .
• Pietrkiewicz J . (tłum .), Dziecię płonące, [w:] Poeci języka angielskiego, t . 1, wybór i oprac ., H . Krzeczkowski, J .S . Sito, J . Żuławski, Warszawa 1969, s . 246 .
• Pietrkiewicz J . (tłum .), Cnota, [w:] Antologia liryki angielskiej (1300-1950), Londyn 1958, s . 71-72 .
• Sito J .S . (tłum .), Cienie na wodzie, [w:] Poeci metafizyczni, Warszawa 1981, s . 193-195 .
• Sito J .S . (tłum .), Cnota, [w:] Poeci metafizyczni, Warszawa 1981, s . 119 .
• Sosnowski A . (tłum .), Centurie rozmyślań, „Literatura na Świecie” 2014, nr 5-6, s . 86-101, 125-143, 210-217 .
• Southwell R ., The Burning Babe, [w:] The Norton Anthology… , t . 1, s . 956-957 .
• Stasiak S . (tłum .), Agonia w Ogrójcu, [w:] Poeci języka angielskiego, t . 1, wybór i oprac ., H . Krzeczkowski, J .S . Sito, J . Żuławski, Warszawa 1969, s . 529 .
• Vaughan H ., The Night, [w:] The Norton Anthology of English Literature, t . 1, gen . ed . M .H . Abrams, New York-London 2000, s . 1626-1628 .