KOMUNIZM JAKO ZAGROŻENIE POLITYCZNE I SPOŁECZNO-KULTUROWE NA OBSZARZE AMERYKI PÓŁNOCNEJ I POŁUDNIOWEJ W OCENACH SAMODZIELNEJ EKSPOZYTURY WYWIADOWCZEJ ESTEZET W LATACH 1941-1945

• Authors: Landmann Tomasz

Title variants

EN

COMMUNISM AS A POLITICAL AND SOCIO-CULTURAL THREAT IN NORTH AND SOUTH AMERICA IN THE EVALUATIONS OF THE INDEPENDENT INTELLIGENCE EXPOSITION OF ESTEZET IN 1941-1945

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule przyjęto za cel przedstawienie argumentów świadczących o tym, że w ocenach zaprezentowanych w dokumentach placówki ESTEZET komunizm pojawiał się jako istotne zagrożenie o charakterze politycznym i społeczno-kulturowym na obszarze obu Ameryk. Autor przyjął tezę, że komunizm stanowił istotne zagrożenie polityczne oraz społeczno-kulturowe na obszarze obu Ameryk w latach 1941-1945. Przeprowadzona analiza dowiodła, że zagrożenie ideologią komunistyczną oraz działaniami prowadzonymi przy wsparciu Sowietów na obszarach obu Ameryk było bardzo poważne. W wielu państwach uprawiano propagandę komunistyczną i dążono do wpłynięcia na kształt sceny politycznej. Ważnym zagrożeniem okazało się dążenie komunistów do rozbicia ładu społecznego, jak również tożsamości kulturowej państw północno- oraz południowoamerykańskich.

EN

The paper aims at presenting arguments that in the evaluations presented in the documents of ESTEZET, communism has emerged as a significant political and socio-cultural threat in the areas of both Americas. The author acknowledged that communism was a significant political and socio-cultural threat in the areas of both Americas between 1941 and 1945. The analysis showed that the threat to the communist ideology and the Soviet-supported actions in the areas of both Americas was very serious. In many countries Communist propaganda was practiced and the political scene was shaped. An important threat was the attempt by the Communists to break up the social order as well as the cultural identity of the North and South American countries.

Keywords

PL

Ameryka; bezpieczeństwo kulturowe; ESTEZET; komunizm; wywiad

EN

America; cultural security; ESTEZET; communism; intelligence

• Publisher: Akademia Marynarki Wojennej (Polish Naval Academy), Gdynia, Poland
• Journal: Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych AMW
• Year: 2019
• Issue: 1
• Pages: 103-125

Contributors

author

Landmann Tomasz

• Akademia Wojsk Lądowych im. gen. T. Kościuszki we Wrocławiu

References

• [1] Instrukcja dotycząca przygotowania raportu z działalności Ekspozytury [1942/1943], Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, teczka: 701/111/1 (Instrukcje organizacyjne).
• [2] Instrukcja organizacyjna i plan pracy Ekspozytury ESTEZET Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza oraz jej placówek wywiadowczych z dnia 3 marca 1943 roku, Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, teczka: 701/111/1 (Instrukcje organizacyjne).
• [3] Meldunek dotyczący Poselstwa Sowieckiego w Montevideo z dnia 31 sierpnia 1944 roku, Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, teczka: 701/111/21 (Materiały dotyczące prac wywiadu na terenie Ameryki Południowej tom II, teczka III).
• [4] Meldunek o przyjeździe do Urugwaju posła sowieckiego i zjazdu przywódców komunistycznych z dnia 29 marca 1944 roku, Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, teczka: 701/111/19 (Materiały dotyczące prac wywiadu na terenie Ameryki Południowej tom II, teczka I).
• [5] Meldunek placówki ESTEZET pt. Akcja komunistyczna wśród kolonii włoskiej w Argentynie z dnia 9 lipca 1944 roku, Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, teczka: 701/111/21 (Materiały dotyczące prac wywiadu na terenie Ameryki Południowej tom II, teczka III).
• [6] Meldunek placówki ESTEZET pt. Charakterystyka prasy ukraińskiej wychodzącej w Stanach Zjednoczonych z dnia 9 października 1944 roku, Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, teczka: 701/111/16 (Materiały dotyczące prac wywiadu na terenie Ameryki Północnej).
• [7] Meldunek placówki ESTEZET pt. Propaganda komunistyczna w Argentynie z dnia 28 września 1944, Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, teczka: 701/111/21 (Materiały dotyczące prac wywiadu na terenie Ameryki Południowej tom II, teczka III).
• [8] Meldunek placówki Sabanilla pt. Różne wiadomości z Brazylii (od informatorów terenowych) z dnia 14 marca 1944 roku, Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, teczka: 701/111/19 (Materiały dotyczące prac wywiadu na terenie Ameryki Południowej tom II, teczka I).
• [9] Meldunek placówki Salvador w Buenos Aires z dnia 11 marca 1944 roku, Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, teczka: 701/111/19 (Materiały dotyczące prac wywiadu na terenie Ameryki Południowej tom II, teczka I).
• [10] Pismo placówki ESTEZET w sprawie propagandy sowieckiej w Kanadzie z dnia 9 sierpnia 1944 roku, Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, teczka: 701/111/16 (Materiały dotyczące prac wywiadu na terenie Ameryki Północnej).
• [11] Pismo i raport placówki ESTEZET w sprawie wpływu komunistów na prezydencką kampanię wyborczą w USA z dnia 15 sierpnia 1944 roku, Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, teczka: 701/111/16 (Materiały dotyczące prac wywiadu na terenie Ameryki Północnej).
• [12] Podział zadań i kompetencji Attachés Wojskowych i Ekspozytury ESTEZET z dnia 12 października 1942 roku, Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, teczka: 701/111/1 (Instrukcje organizacyjne).
• [13] Raport placówki ESTEZET dotyczący organizacji placówek komunistycznych w USA z dnia 30 czerwca 1944 roku, Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, teczka: 701/111/16 (Materiały dotyczące prac wywiadu na terenie Ameryki Północnej).
• [14] Raport na temat artykułu wydanego w dzienniku New York World Telegram pt. Barmine – przestrzega przed czerwonym niebezpieczeństwem w USA z dnia 6 listopada 1944 roku, Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, teczka: 701/111/16 (Materiały dotyczące prac wywiadu na terenie Ameryki Północnej).
• [15] Raport placówki ESTEZET pt. Ogólna charakterystyka amerykańskiej partii komunistycznej z dnia 8 kwietnia 1944 roku, Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, teczka: 701/111/16 (Materiały dotyczące prac wywiadu na terenie Ameryki Północnej).
• [16] Raport placówki Sabanilla pt. Stosunek Brazylii do Sowietów z dnia 24 lutego 1944 roku, Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, teczka: 701/111/19 (Materiały dotyczące prac wywiadu na terenie Ameryki Południowej tom II, teczka I).
• [17] Sprawozdanie z Kongresu Ukraińskiego w Stanach Zjednoczonych z dnia 3 lutego 1944 roku, Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, teczka: 701/111/1 (Materiały dotyczące prac wywiadu na terenie Ameryki Północnej).
• [18] Tajne instrukcje polityczne partii komunistycznej z dnia 15 grudnia 1943 roku, Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, teczka: 701/111/16 (Materiały dotyczące prac wywiadu na terenie Ameryki Północnej).
• [19] Andrew, Ch., Mitrochin, W. (2001). Archiwum Mitrochina. KGB w Europie i na Zachodzie. Warszawa: Wydawnictwo Muza.
• [20] Bartkowiak, D., Walaszek, A. (2001). Polska diaspora, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• [21] Batóg, W. (1999). Tak zwana wywrotowa działalność Komunistycznej Partii Stanów Zjednoczonych w świetle przesłuchań komisji Kongresu 1950-1954. Dzieje Najnowsze, 2, s. 168.
• [22] Batóg, W. (2003). Wywrotowcy? Komunistyczna Partia USA we wczesnym okresie zimnej wojny (1945-1954). Warszawa: Wydawnictwo Trio.
• [23] Cenckiewicz, S. (2009). Komitet na celowniku „Kominternu”. O polskich komunistach w Ameryce na marginesie książki Wacława Jędrzejewicza o historii KNAPP. W: S. Cenckiewicz (red.), Śladami bezpieki i partii. Studia, źródła, publicystyka (ss. 4-5). Łomianki: Wydawnictwo LTW.
• [24] Cenckiewicz, S. (2006). Polscy agenci Moskwy w USA. Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej, 3-4, ss. 36-58.
• [25] Ciechanowski, J. S. (2004). Ameryka Północna i Południowa. W: T. Dubicki, D. Nałęcz, T. Sterling (red.), Polsko-brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej, t. 1. Ustalenia Polsko-Brytyjskiej Komisji Historycznej (s. 355). Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych.
• [26] Ciechanowski, J. S. (2013). Wywiad polski w Ameryce Północnej i Południowej w czasie II wojny światowej. Zeszyty Historyczne, 12, ss. 97-124.
• [27] Dubicki, T. (2002). Konspiracja polska w Rumunii 1939-1945, t. 1: 1939-1940. Warszawa: Adiutor.
• [28] Dulles, J. W. F. (2014). Anarchists and Communists in Brazil 1900-1935. Austin: University of Texas Press.
• [29] Glicyn, A. (2007). Nowe kłamstwa w miejsce starych. Komunistyczna strategia podstępu i dezinformacji. Warszawa: Biblioteka Służby Kontrwywiadu Wojskowego.
• [30] Haynes, J. E. (2010). Tło amerykańskiego antykomunizmu. Pamięć i Sprawiedliwość. Pismo Instytutu Pamięci Narodowej, 1, s. 45.
• [31] Jędrzejewicz, W. (2006). Polonia amerykańska w polityce polskiej. Historia Komitetu Narodowego Amerykanów Polskiego Pochodzenia. Łomianki: Wydawnictwo LTW.
• [32] Kołakowski, P. (2012). Czas próby. Polski wywiad wojskowy wobec groźby wybuchu wojny w 1939 roku. Warszawa: Demart.
• [33] Marszał, M. (2014). Komunizm w poglądach Antoniego Kwiatkowskiego (1920–1939). Acta Universitatis Wratislaviensis. Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem, 36(2), s. 97. ORCiD: 0000-0001-7998-5743.
• [34] Matusiak, P. (2002). Wywiad Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej 1939-1945. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• [35] Nowiński, Cz. (2004). Stowarzyszenie Emigracji Polskiej w Kalifornii Samopomoc 1950-1975. Studia Polonijne, 25, s. 160.
• [36] Pastusiak, L. (1974). Pół wieku dyplomacji amerykańskiej 1898-1945. Warszawa: PWN.
• [37] Pepłoński, A. (1991). Współpraca Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza z wywiadem Stanów Zjednoczonych (1941–1942). Wojskowy Przegląd Historyczny, 36(2), ss. 3-16.
• [38] Pepłoński, A. (1995). Wywiad Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie 1939-1945. Warszawa: Agencja Wydawnicza Morex.
• [39] Pepłoński, A. (2000). Zarys rozwoju organizacyjnego polskiego wywiadu wojskowego w latach 1914–1945. Słupskie Studia Historyczne, 8, s. 191.
• [40] Piecuch, H. (1998). Brudne gry. Ostatnie akcje służb specjalnych. Warszawa: CB.
• [41] Sacewicz, K. (oprac.). (2005). Polskie Państwo Podziemne wobec komunistów polskich (1939-1945). Wypisy prasy konspiracyjnej. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
• [42] Romerstein, H. (2006). Patrioci Związku Sowieckiego. Wykorzystywanie amerykańskich komunistów pochodzenia polskiego przez sowieckie służby specjalne. Glaukopis, 4, s. 71.
• [43] Smoliński, J. (2004). Polsko-amerykańskie stosunki wojskowe 1776-1945. Warszawa: Bellona.
• [44] Suchcitz, A. (2010). Zarys struktury organizacyjnej Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza 1939-1945. W: T. Dubicki (red.), Wywiad i kontrwywiad wojskowy II RP. Studia i materiały z działalności Oddziału II SG WP, t. 1 (s. 65). Łomianki: Wydawnictwo LTW.
• [45] Świętek, R. (1988). W służbie polskiego wywiadu w Ameryce Północnej i Południowej 1941–1945. Przegląd Historyczny, 79(3), ss. 539-572.
• [46] Tokarczyk, R. (2010). Współczesne doktryny polityczne. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
• [47] Wolsza, T. (1998). Rząd RP na obczyźnie wobec wydarzeń w kraju 1945-1950. Warszawa: Wydawnictwo DiG.