Studia nad średniowiecznym warsztatem budowlanym zamku krzyżackiego w Papowie Biskupim

• Authors: Marcin Wiewióra

Title variants

EN

The study on the medieval building workshop of the teutonic castle in Papowo Biskupie

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Papowo Castle is located about 35 km to the north of Toruń. It is distinguished by careful, stone construction. The history of this building, as well as its form, chronology and spatial distribution, has not been identified so far. Since 2005, archaeological and architectural studies were conducted on this unusual object. The work was carried by a team consists of archaeologists, conservators, ceramologists, etc. who are employed at the Nicolaus Copernicus University. This article presents a summary of current knowledge of the construction workshop and the results of archaeological and architectural studies – among others characteristic building elements discovered during archaeological research like tiles, floor tiles, ceilings elements, etc. Papowo Castle is an example of the komtur’s (governor) residence. It consisted of the main castle (the building of the convent) and lover castle. It belonged to a group of the smallest objects of this type in this region. Throughout the last century the castle and the surrounding were reconstructed on the basis of C. Steinbrecht studies published in 1888. Archaeological research conducted in 2005-2012 confirmed that previously castle reconstruction couldn’t be acepted. It turned out that there was no second line of the wall surrounding the Castle in the form visible on Steinbrecht reconstruction. From the north side there was only external, shallow funded wall. The main gate, a characteristic element of the castle, was closed by a wall running perpendicular to the north curtain. It was also found that there was no moat separating the high castle from lover castle. Translated by Marcin Wiewióra

Keywords

PL

Papowo Biskupie; zamek; zakon krzyżacki; archeologia; średniowieczny warsztat budowlany; średniowieczna architektura; architektura obronna; konserwacja i ochrona zabytków

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 2013
• Issue: 1-4
• Pages: 179-198

Dates

published

2013

Contributors

author

Marcin Wiewióra

• dr hab., od 1989 r. jest zatrudniony w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, w Zakładzie Archeologii Architektury, którym kieruje od dwóch lat. W latach 1990-2000 prowadził badania archeologiczno- architektoniczne m.in. klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie, kolegiaty w Kruszwicy, klasztoru w Mogilnie. Od 2001 do 2005 i w 2013 r. uczestniczył w badaniach archeologiczno- architektonicznych chrześcijańskich klasztorów i fortyfikacji w Nubii (Sudan). Od 2005 r. kieruje programem badawczym obejmującym problematykę zamków krzyżackich na ziemi chełmińskiej oraz fortyfikacji chrześcijańskiego królestwa Makurii. W latach 2005-2012 kierował badaniami archeologiczno- architetkonicznymi zamków w Papowie Biskupim, Grudziądzu, Wąbrzeźnie.

References

• Arszyński M., Ruiny zamku krzyżackiego w Papowie Biskupim, powiat Chełmno, województwo bydgoskie. Dokumentacja historyczna do prac konserwatorskich opracowana do użytku Przedsiębiorstwa Państwowego Pracownie Konserwacji Zabytków, 1958, mpis w archiwum WKZ w Toruniu, sygn. akt W/687.
• Arszyński M., Technika i organizacja budownictwa ceglanego w Prusach w końcu XIV i pierwszej połowie XV wieku, „Studia z dziejów rzemiosła i przemysłu”, t. IX, 1970.
• Arszyński M., Zamek krzyżacki w Bierzgłowie, powiat Toruń, woj. bydgoskie. Dokumentacja historyczna do prac konserwatorskich w zakresie architektury opracowana do użytku P.P. Pracownie Konserwacji Zabytków, 1959, mpis w archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Toruniu.
• Baciński J., Zamek biskupów chełmińskich w Wąbrzeźnie, Wąbrzeźno 2004.
• Bielec B., Ceramika budowlana z zamku krzyżackiego w Papowie Biskupim, 2007, mpis w Zakładzie Archeologii Architektury Instytutu Architektury UMK w Toruniu.
• Biskup M., Labuda G., Dzieje zakonu krzyżackiego w Prusach. Gospodarka – Społeczeństwo – Państwo – Ideologia, Gdańsk 1986.
• Clasen K.H, Die mittelalterliche Kunst im Gebiete des Deutschordensstaates Preussen, Bd. 1, Die Burgbauten, Königsberg 1927.
• Domagała R., Detale architektoniczne z zamku krzyżackiego w Toruniu, [w:] Komunikaty na sesję naukową poświęconą dziełom sztuki Pomorza, Toruń 1966, s. 13-22.
• Dygo M., Studia nad początkami władztwa zakonu niemieckiego w Prusach (1226-1259), Warszawa 1992.
• Gazda R., Gazda D., Łopaciuk R., Medeksza S., Michiewicz M., Wiewióra M., Program konserwatorski oraz program użytkowy zamku w Papowie Biskupim, woj. kujawsko-pomorskie, 2007, mpis w Zakładzie Archeologii Architektury Instytutu Architektury UMK w Toruniu.
• Frycz J., Architektura zamków krzyżackich, [w:] Sztuka Pobrzeża Bałtyku. Materiały sesji historyków sztuki, Gdańsk, listopad 1976, Warszawa 1978.
• Frycz J., Zamek krzyżacki w Toruniu, „Rocznik Muzeum w Toruniu” 1963, t. 1, z. 3.
• Haftka M., Zamki krzyżackie w Polsce. Szkice dziejów, Malbork-Płock 1999.
• Heise J, Bau- und Kunstdenkmaler der Provinz Westpreussen, Bd. II, Kulmerland und Lobau, Danzig 1887-1895.
• Jóźwiak S., Trupinda S., Krzyżackie zamki komturskie w Prusach. Topografia i układ przestrzenny na podstawie średniowiecznych źródeł pisanych, Toruń 2012.
• Kosicki-Kossak H., Obliczenia statyczne do projektu zabezpieczenia ruin zamku w Papowie Biskupim, pow. chełmiński, 1959, mpis w archiwum WKZ w Toruniu, sygn. akt W/689.
• Kosicki-Kossak H., Rozpoznanie konstrukcyjne. Stan ruin zamku krzyżackiego w Papowie Biskupim, Toruń 1959, mpis w archiwum WKZ w Toruniu, sygn. akt W/689.
• Kowalewski J, Opis techniczny do projektu wstępnego zabezpieczenia murów zamku krzyżackiego w Papowie Biskupim, pow. Chełmno, woj. bydgoskie, 1958, mpis w archiwum WKZ w Toruniu, sygn. akt W/689.
• Kutzner M., Lubecki styl architektury gotyckiego kościoła św. Jakuba w Toruniu, [w:] Poklewski J. (red.), Sztuka Torunia i ziemi chełmińskiej 1233-1815. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej dla uczczenia jubileuszu 750-lecia Torunia w dniach 18-20 IV 1983 r., Warszawa-Poznań-Toruń 1986.
• Maercker H, Geschichte der ländlichen Ortschaften und der drei Kleineren Städte des Kreises Thorn, Danzig 1899-1900.
• Majewski M., Wasik B., Wiewióra M., Warsztat budowlany zamku biskupów w Wąbrzeźnie, 2012, mpis w Zakładzie Archeologii Architektury Instytutu Architektury UMK w Toruniu.
• Małachowicz M., Ceramika budowlana średniowiecznego Wrocławia, [w:] Busko C. (red.), Wschodnia strefa Starego miasta we Wrocławiu w XII-XIV wieku, Wrocław 2005.
• Mroczko T., Architektura gotycka ziemi chełmińskiej, Warszawa 1980.
• Pabian A., Rozynkowski W., Zamki krzyżackie w ziemi chełmińskiej, Toruń 1997.
• Pawłowski J.A., Zamek w Dzierzgoniu w świetle badań archeologiczno-architektonicznych w latach 1998-2001, [w:] Paner H., Fudziński M. (red.), XIII Sesja Pomorzoznawcza, vol. 2, Od wczesnego średniowiecza do czasów nowożytnych, Gdańsk 2003.
• Poliński D., „Chełmińskie” warownie Zakonu na pograniczu krzyżacko-pruskim i krzyżacko-polskim, [w:] Grążawski K. (red.), Pogranicze polsko-pruskie i krzyżackie, t. 2, Włocławek-Brodnica 2007a.
• Poliński D., Krzyżackie warownie drewniano-ziemne w świetle badań archeologicznych, „Archaeologia Historica Polona” 2007b, t. 17.
• Rozynkowski W., Powstanie i rozwój sieci parafialnej w diecezji chełmińskiej w czasach panowania zakonu krzyżackiego, Toruń 2000.
• Rozynkowski W., Średniowieczne dzieje Papowa Biskupiego, Papowo Biskupie 1995.
• Rozynkowski W., Zamek krzyżacki w Papowie Biskupim – klasztor, warownia, ośrodek administracyjny i gospodarczy, [w:] Zamki i przestrzeń społeczna w Europie Środkowej i Wschodniej, Warszawa 2002.
• Rozynkowski W., Zarys dziejów gminy Papowo Biskupie, Papowo Biskupie 1996.
• Rzeczkowska-Sławińska M., Zamek pokrzyżacki w Pokrzywnie, województwo bydgoskie, 1964, mpis w archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Toruniu.
• Sławińska M., Zamek dybowski w Toruniu, [w:] Komunikaty na sesję naukową poświęconą dziełom sztuki Pomorza, Toruń 1966.
• Sławiński I., Opis techniczny do inwentaryzacji zamku krzyżackiego w Papowie Biskupim, powiat chełmiński, województwo bydgoskie, 1959, mpis w archiwum WKZ w Toruniu, sygn. akt W/690.
• Sławiński I., Opis techniczny do inwentaryzacji zamku krzyżackiego w Radzyniu Chełmińskim, 1957, mpis w archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Toruniu.
• Sławiński I., Z badań nad zamkami w Golubiu, Radzyniu i Brodnicy, [w:] Komunikaty na sesję naukową poświęconą dziełom sztuki Pomorza, Toruń 1966.
• Sławiński I., Cabała A., Inwentaryzacja detali architektonicznych. Zamek w Pokrzywnie – zamek wysoki, średni, przedzamcze, pow. Grudziądz, woj. bydgoskie, t. 324, 1966, mpis w archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Toruniu.
• Steinbrecht C., Die Baukunst des deutschen Ritterordens in Preussen, Berlin 1888.
• Torbus T., Die Konventsburgen im Deutschordenssland Preussen, München 1998.
• Wasik B., Momot A., Wstępne wyniki badań archeologiczno-architektonicznych zamku w Papowie Biskupim w sezonie 2012, 2012, mpis w Zakładzie Archeologii Architektury Instytutu Architektury UMK w Toruniu.
• Weber L, Preussen vor 500 Jahren in culturhistorischer, statistischer und militärischer Beziehung nebst Spezial-Geographie, Danzig 1878.
• Wiewióra M., Badania archeologiczno-architektoniczne średniowiecznego zamku w Papowie Biskupim w ziemi chełmińskiej, [w:] Studia z dziejów wojskowości, budownictwa, kultury, „Archaeologia Historica Polona” 2007b, t. 17.
• Wiewióra M., Nowe źródła do dziejów zamku w Wąbrzeźnie, 2012, mpis w Zakładzie Archeologii Architektury Instytutu Architektury UMK w Toruniu.
• Wiewióra M., Sprawozdanie z badań archeologiczno-architektonicznych zamku w Papowie Biskupim w 2007 roku, 2007, mpis w Zakładzie Archeologii Architektury Instytutu Architektury UMK w Toruniu.
• Wiewióra M., Wyniki badań archeologiczno-architektonicznych zamku górnego w Radzyniu Chełmińskim, [w:] XVII Sesja Pomorzoznawcza, w druku.
• Wiewióra M., Wyniki badań archeologiczno-architektonicznych zamku krzyżackiego w Papowie Biskupim w latach 2006-2008, [w:] XVII Sesja Pomorzoznawcza, w druku.
• Wiewióra M., Wyniki badań archeologiczno-architektonicznych zamku w Papowie Biskupim w 2008 r., 2008, mpis w Zakładzie Archeologii Architektury Instytutu Architektury UMK w Toruniu.

Identifiers

ISSN

0029-8247