O tempie mowy w podręcznikach akademickich z zakresu fonetyki i fonologii języka polskiego

• Authors: Kamińska Barbara

Title variants

EN

About the Pace of Speech in Academic Textbooks on Phonetics and Phonology of the Polish Language

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tempo jako składnik warstwy suprasegmentalnej wypowiedzi jest przedmiotem zainteresowania zarówno językoznawców, logopedów, jak też akustyków oraz przedstawicieli innych dyscyplin, zajmujących się przetwarzaniem i percepcją czasu wypowiedzi. W logopedii tempo podlega diagnozie logopedycznej najczęściej tylko wówczas, gdy jest zaburzone, czyli przyspieszone lub spowolnione. Chcąc mówić o spowolnieniu lub przyspieszeniu, należałoby odnieść się do normy, ustalającej tzw. przeciętne lub normalne tempo. Ponadto konieczne jest sprecyzowanie, czy mówimy o tempie artykulacji, mówienia, mowy czy wymowy. W poszukiwaniu źródeł informacji na ten temat sięgnięto do akademickich podręczników z zakresu fonetyki i fonologii języka polskiego, z których korzysta się również w procesie kształcenia logopedów. W artykule poddano analizie w wybranych opracowaniach i podręcznikach akademickich z zakresu fonetyki i fonologii języka polskiego sposób opisu tempa, jego charakterystykę jako jednego z aspektów składających się na foniczną warstwę wypowiedzi. W przeglądzie ujęto prace wydane na przestrzeni niemal 100 lat: począwszy od prac Kazimierza Wóycickiego z 1912 roku, Jana Rozwadowskiego i Kazimierza Nitscha z 1925 roku, po publikację Bogusława Dunaja z 2015 roku.

EN

Pace as a component of the supra-segmental layer of speech is of interest to linguists, speech therapists, as well as acousticians and representatives of other disciplines dealing with the processing and perception of speaking time. In speech therapy, the pace is subject to speech therapy diagnosis usually only when it is affected, i.e. accelerated or decelerated. When talking about decelerating or accelerating, one should refer to the norm setting the so-called average or normal pace. In addition, it is necessary to clarify whether we are talking about the pace of articulation, speaking, speech or pronunciation. In search of sources of information on this subject, reference was made to academic textbooks on phonetics and phonology of the Polish language, which are also used in the process of speech therapists’ education. The article analyses the way of describing pace in selected studies and academic textbooks on phonetics and phonology of the Polish language, its characteristics as one of the aspects that constitute the phonic layer of a statement. The review includes works published over almost 100 years: from the works of Kazimierz Wóycicki from 1912, Jan Rozwadowski and Kazimierz Nitsch from 1925, to the publication by Bogusław Dunaj in 2015.

Keywords

PL

fonetyka i fonologia języka polskiego; tempo mówienia/mowy

EN

phonetics and phonology of the Polish language; pace of speaking/speech

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2019
• Volume: 48
• Issue: 2
• Pages: 263-280

Dates

published

2021-01-26

Contributors

author

Kamińska Barbara

• Uniwersytet Gdański, Instytut Logopedii

References

• Bartmiński J., Nowosad-Bakalarczyk M., red., 2010, Prozodia, fonetyka, fonologia, Seria: Współczesna Polszczyzna. Wybór Opracowań, 9, Lublin.
• Benni T., 1931, Palatogramy polskie. 100 zdjęć palatograficznych na 63 rysunkach z tekstem objaśniającym, Kraków–Warszawa–Lublin–Łódź–Poznań–Zakopane–Wilno.
• Benni T., 1959, Fonetyka opisowa języka polskiego z obrazami głosek polskich podług M. Abińskiego, Wrocław.
• Demenko G., 1999, Analiza cech suprasegmentalnych języka polskiego na potrzeby technologii mowy, Poznań.
• Dłuska M., 1981, Fonetyka polska, wydanie 2, Warszawa–Kraków.
• Dłuska M., 2010, Zestrój akcentowy, [w:] Prozodia, fonetyka, fonologia, red. J. Bartmiński, M. Nowosad-Bakalarczyk, Seria: Współczesna Polszczyzna. Wybór Opracowań, 9, Lublin, s. 185–190.
• Dukiewicz L., 1995, Fonetyka, [w:] Gramatyka współczesnego języka polskiego. Fonetyka i fonologia, red. H. Wróbel, Kraków, s. 9–103.
• Dunaj B., 2015, Gramatyka współczesnego języka polskiego, cz. 1: Fonetyka i fonologia, Tarnów.
• Jakobson R., Halle M., 2010, Podstawy języka, [w:] Prozodia, fonetyka, fonologia, red. J. Bartmiński, M. Nowosad-Bakalarczyk, Seria: Współczesna polszczyzna. Wybór opracowań, 9, Lublin, s. 41–48.
• Kania J.T., 2010, O trzech stylach wymowy, [w:] Prozodia, fonetyka, fonologia, red. J. Bartmiński, M. Nowosad-Bakalarczyk, Seria: Współczesna Polszczyzna. Wybór Opracowań, 9, Lublin, s. 263–275.
• Klebanowska B., 2007, Interpretacja fonologiczna zjawisk fonetycznych w języku polskim – z ćwiczeniami, Warszawa.
• Klemensiewicz Z., 2010, Prawidła poprawnej wymowy polskiej, [w:] Prozodia, fonetyka, fonologia, red. J. Bartmiński, M. Nowosad-Bakalarczyk, Seria: Współczesna polszczyzna. Wybór opracowań, 9, Lublin, s. 238–250.
• Koneczna H., 1965, Charakterystyka fonetyczna języka polskiego na tle innych języków słowiańskich, Warszawa.
• Łobacz P., Jassem W., 2010, Fonotaktyczna analiza mówionego tekstu polskiego, [w:] Prozodia, fonetyka, fonologia, red. J. Bartmiński, M. Nowosad-Bakalarczyk, Seria: Współczesna Polszczyzna. Wybór Opracowań, 9, Lublin, s. 140–145.
• Michałowska D., 2010, O zestrojach, [w:] Prozodia, fonetyka, fonologia, red. J. Bartmiński, M. Nowosad-Bakalarczyk, Seria: Współczesna Polszczyzna. Wybór Opracowań, 9, Lublin, s. 191–193.
• Michalik M., Cholewiak A., 2017, Tempo wypowiedzi w oligofazji, „Logopedia” 46, 267–283.
• Milewski S., 2013, Tempo mówienia, http://www.encyklopedialogopedii.pl/tiki index.php?page-=TEMPO+M%C3%93WIENIA, data dostępu: 21.08.2018 r.
• Milewski S., Kaczorowska-Bray K., 2015, Późna dorosłość jako przedmiot zainteresowania współczesnej logopedii – perspektywy badawcze, [w:] Metodologia badań logopedycznych z perspektywy teorii i praktyki, red. S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray, Gdańsk, s. 153–170.
• Nitsch K., 1925, Dzisiejszy system głosowy, Kraków–Warszawa–Lublin–Łódź–Poznań–Zakopane–Wilno.
• Ostaszewska D., Tambor J., 1993, Podstawowe wiadomości z fonetyki i fonologii współczesnego języka polskiego, wydanie drugie, Katowice.
• Rocławski B., 1986, Zarys fonetyki, fonologii, fonotaktyki i fonostatystyki współczesnego języka polskiego, Gdańsk.
• Rozwadowski J., 1925, Ogólne zasady głosowni, Kraków–Warszawa–Lublin– Łódź–Poznań–Zakopane–Wilno.
• Sawicka I., 1995, Fonologia. [w:] Gramatyka współczesnego języka polskiego. Fonetyka i fonologia, red. H. Wróbel, Kraków, s. 107–192.
• Steffen-Batogowa M., 1996, Struktura przebiegu melodii polskiego języka ogólnego, Poznań.
• Steffen-Batogowa M., 2000, Struktura akcentowa języka polskiego, Warszawa.
• Strutyński J., 1996, Gramatyka języka polskiego. Wprowadzenie. Fonetyka. Fonologia. Morfologia, Kraków.
• Szczepankowski B., 2010, Wzrokowa i wzrokowo-słuchowa percepcja mowy, [w:] Prozodia, fonetyka, fonologia, red. J. Bartmiński, M. Nowosad-Bakalarczyk, Seria: Współczesna Polszczyzna. Wybór Opracowań, 9 Lublin, s. 100–107.
• Szpyra-Kozłowska J., 2002, Wprowadzenie do współczesnej fonologii, Lublin.
• Tambor J., 2007, Fonetyka i fonologia języka polskiego. Ćwiczenia, Warszawa.
• Trubiecki N.S., 2010, Podstawy fonologii, [w:] Prozodia, fonetyka, fonologia, red. J. Bartmiński, M. Nowosad-Bakalarczyk, Seria: Współczesna Polszczyzna. Wybór Opracowań, 9, Lublin, s. 25–40.
• Wagner A., 2017, Rytm w mowie i języku w ujęciu wielowymiarowym, Warszawa.
• Wierzchowska B., 1971, Wymowa polska, Warszawa.
• Wierzchowska B., 1980, Fonetyka i fonologia języka polskiego, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Wierzchowska B., 2010, O koartykulacji i upodobnieniach, [w:] Prozodia, fonetyka, fonologia, red. J. Bartmiński, M. Nowosad-Bakalarczyk, Seria: Współczesna Polszczyzna. Wybór Opracowań, 9, Lublin, s. 131–137.
• Wiśniewski M., 1998, Zarys fonetyki i fonologii współczesnego języka polskiego, wydanie drugie, Toruń.
• Wóycicki K., 2010, Rozczłonkowanie akcentacyjne prozy, [w:] Prozodia, fonetyka, fonologia, red. J. Bartmiński, M. Nowosad-Bakalarczyk, Seria: Współczesna Polszczyzna. Wybór Opracowań, 9, Lublin, s. 172–184.
• Wóycicki K., 2010, Melodia mowy, [w:] Prozodia, fonetyka, fonologia, red. J. Bartmiński, M. Nowosad-Bakalarczyk, Seria: Współczesna Polszczyzna. Wybór Opracowań, 9, Lublin, s. 220–225.
• Wóycicki K., 2010, Tempo mowy, [w:] Prozodia, fonetyka, fonologia, red. J. Bartmiński, M. Nowosad-Bakalarczyk, Seria: Współczesna Polszczyzna. Wybór Opracowań, 9, Lublin, s. 226–227.
• Woźniak T., 2012, Niepłynność mówienia, [w:] Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, red. S. Grabias, M. Kurkowski, Lublin, s. 549–565.

Identifiers

DOI

10.24335/b1v2-ve04