Jak powstało orędzie biskupów polskich do biskupów niemieckich z 18 listopada 1965 roku

• Authors: Kucharski Wojciech

Title variants

EN

How Was the Pastoral Letter from the Polish Bishops to the German Bishops on 18 November 1965 Created?

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest próba rekonstrukcji okoliczności związanych z powstaniem orędzia biskupów polskich do biskupów niemieckich z 18 listopada 1965 r. W artykule zaprezentowano proces formułowania tekstu, zidentyfikowano kolejne redakcje, określono chronologię zdarzeń od podjęcia decyzji o powstaniu orędzia do przekazania go biskupom niemieckim. Podjęto próbę zidentyfikowania wszystkich zaangażowanych w powstanie tego dokumentu osób. Poddano ponownej krytyce wykorzystywane w literaturze źródła oraz dzięki nieznanym dotąd źródłom, w tym rękopisowi odnalezionemu w maju 2019 r., skorygowano funkcjonujące w literaturze poglądy. W artykule ostatecznie udowodniono, że głównym autorem był abp Bolesław Kominek, który napisał ponad 90 proc. tekstu. Wykazano, że pewien wpływ na orędzie miał prymas Stefan Wyszyński. Ustalono moment i zakres ingerencji w tekst biskupów niemieckich. Opisano również okoliczności przygotowania czystopisu i podpisania finalnej wersji tekstu.

EN

This article marks an attempt to reconstruct the circumstances in which the Polish bishops prepared a pastoral letter to the German bishops on 18 November 1965. The article presents the process of formulating the content, identifies its subsequent versions, specifies the timeline of events from the decision about the preparation of the pastoral letter until its submission to the German bishops. The author made an attempt to identify all the major figures who were involved in the formulation of the document. The sources referred to in literature were critically assessed, while some the opinions held to date in literature were corrected thanks to newly discovered sources, including the manuscript discovered in May 2019. The article ultimately proves that Archbishop Bolesław Kominek was the main author of over 90% of the text. The author showed that Primate Stefan Wyszyński had a certain impact on the pastoral letter. The point in time and the scope of integration of the German bishops in the text were established. Furthermore, the circumstances in which the manuscript was prepared and the final version of the text was signed were described.

Keywords

PL

orędzie biskupów polskich do biskupów niemieckich; pojednanie polsko-niemieckie; abp Bolesław Kominek; listy milenijne; wymiana listów między episkopatami Polski i Niemiec

EN

Pastoral Letter of the Polish Bishops to the German Bishops; Polish and German reconciliation; Archbishop Bolesław Kominek millennium letters; exchange of letters between the Polish and German Episcopate

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2019
• Issue: 34
• Pages: 502-522

Contributors

author

Kucharski Wojciech

• Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”

References

• »Aus eigenem Entschluss und in eigener Verantwortung… ohne einen Auftrag von irgendeiner Seite«. Römische Gespräche zwischen Alfred Sabisch und Erzbischof Kominek vor dem Briefwechsel der polnischen und deutschen Bischöfe” 1965, red. J. Kohler, „Archiv fur schlesische Kirchengeschichte, 2005, t. 63.
• Białkowski M., Protokoły konferencji Polskich Ojców Soborowych. Zbiór dokumentów 1962–1965, Lublin 2009.
• Jedin H., Lebensbericht, wyd. K. v. Repgen, Mainz 1984.
• Kominek B., W służbie „Ziem Zachodnich”, z teki pośmiertnej wybrał J. Krucina, Wrocław 1977.
• Kominek B., Droga do pokoju społecznego, „Tygodnik Powszechny” 1965, nr 32.
• Dokumenty, wyb. i oprac. W. Kucharski, D. Misiejuk [w:] Wokół Orędzia. Kardynał Bolesław Kominek, prekursor pojednania polsko-niemieckiego, red. W. Kucharski, G. Strauchold, Wrocław 2009.
• Hofer W., Die Briefe der Bischöfe. Gespräch mit Ruhrbischof Hengsbach über die Kontakte zwischen dem polnischen und dem deutschen Episkopat, „Die Zeit”, 17 XII 1965.
• Nowak-Jeziorański J., Winowska M., Korespondencja 1955–1989, oprac. i wstępem opatrzył A. Nowak, Wrocław 2016.
• Orędzie biskupów polskich do ich niemieckich braci w Chrystusowym urzędzie pasterskim, oprac. W. Kucharski, konsultacja filologiczna J. Giel, P. Przybylska-Moskwa [w:] Wokół Orędzia. Kardynał Bolesław Kominek, prekursor pojednania polsko-niemieckiego, red. W. Kucharski, G. Strauchold, Wrocław 2009.
• Wyszyński S., „Beati ocule que vident…”. „Te Deum” XX-lecia we Wrocławiu, „Wrocławskie Wiadomości Kościelne” 1965, R. 20 (1965).
• Bułhak W., Wywiad PRL a Watykan 1962–1978, Warszawa 2019.
• Czaczkowska E.K., Nowe ustalenia w sprawie listów milenijnych biskupów polskich do episkopatów świata. Maria Winowska i kard. Stefan Wyszyński współautorami listów [w:] 1966. Milenium Chrztu Polski Prymasa Stefana Wyszyńskiego. Perspektywa teologiczno-społeczna, red. E.K. Czaczkowska, Warszawa 2016.
• Czaczkowska E.K., Rola kardynała Stefana Wyszyńskiego w powstaniu Orędzia biskupów polskich do biskupów niemieckich. Nieznane dokumenty w Archiwum Prymasa Polski, „Przegląd Zachodni” 2016, nr 3.
• Gawlitta S., „Aus dem Geist des Konzils! Aus der Sorge der Nachbarn!”. Der Briefwechsel der polnischen und deutschen Bischöfe von 1965 und seine Kontexte, Marburg 2016.
• Heller E., Macht Kirche Politik. Der Briefwechsel zwischen den polnischen und deutschen Bischöfen im Jahre 1965, Mainz 1992.
• Hummel K.-J., Der Heilige Stuhl, deutsche und polnische Katholiken 1945–1978, „Archiv fur Sozialgeschichte” 2005, t. 45.
• Kerski B., Kycia T., Żurek R., „Przebaczamy i prosimy o przebaczenie”. Orędzie biskupów polskich i odpowiedź niemieckiego episkopatu z 1965 roku. Geneza – kontekst – spuścizna, Olsztyn 2006.
• Kerski B., Żurek R., Orędzie biskupów polskich i odpowiedź niemieckiego episkopatu z 1965 roku. Geneza – kontekst – spuścizna [w:] B. Kerski, T. Kycia, R. Żurek, „Przebaczamy i prosimy o przebaczenie”. Orędzie biskupów polskich i odpowiedź niemieckiego episkopatu z 1965 roku. Geneza – kontekst – spuścizna, Olsztyn 2006.
• Krucina J., Obchody kościelnego dwudziestolecia [w:] Kościół na Ziemiach Zachodnich. Ćwierćwiecze polskiej organizacji kościelnej, red. J. Krucina, Wrocław 1971.
• Kucharski W. , Czy kardynał Stefan Wyszyński był współautorem orędzia do biskupów niemieckich? Uwagi do rozważań Ewy K. Czaczkowskiej, „Przegląd Zachodni” 2017, nr 1.
• Kucharski W., Ziemie Zachodnie w piśmiennictwie kardynała Bolesława Kominka [w:] Ziemie Zachodnie – historia i perspektywy, red. W. Kucharski, G. Strauchold, Wrocław 2011.
• Łatka R., Episkopat Polski wobec stosunków państwo–Kościół i rzeczywistości społeczno-politycznej PRL 1970–1989, Warszawa 2019.
• Madajczyk P., Na drodze do pojednania. Wokół orędzia biskupów polskich do biskupów niemieckich z 1965 roku, Warszawa 1994.
• Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. F. Boll et al., Warszawa 2010.
• Pół wieku Milenium. Religijne, polityczne i społeczne aspekty obchodów Tysiąclecia Chrztu Polski (1956–1966/1967), red. B. Noszczak, Warszawa 2017.
• Rydel J., Nowe elementy mozaiki. Nieznane niemieckie dokumenty dyplomatyczne o Liście Biskupów z 1965 roku, „Więź” 2011, nr 1.
• Stehle H., „Versuchen wir zu vergessen”. Warum deutsche Bischöfe nicht gleich in die Hand der Polen einschlugen, „Die Zeit” 1990, nr 46.
• Trippen N., Josef Kardinal Frings (1887–1978), t. II, Paderborn–Munchen–Wien–Zurich 2005.
• Żaryn J., Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944–1989), Warszawa 2003.
• Żaryn J., Obchody Millenium na uchodźstwie z lotu ptaka [w:] Obchody Millenium na uchodźstwie w 50. rocznicę, red. R. Łatka, J. Żaryn, Warszawa 2016.
• Żurek R., Bolesław Kominek – autor orędzia pojednania biskupów polskich [w:] Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. F. Boll et al., Warszawa 2010.