DER AUTOR ALS „DRAHTZIEHER“ UND DER LESER ALS „DETEKTIV“ – DIE NEUE ROLLE DES AUTORS UND DES LESERS IN DER COMPUTER- UND INTERNETGESTÜTZTEN LITERATUR

• Authors: Ewa Hendryk

Title variants

AUTOR JAKO „ZAKULISOWY INICJATOR” A CZYTELNIK JAKO „DETEKTYW” – NOWA ROLA AUTORA I CZYTELNIKA W LITERATURZE ELEKTRONICZNEJ I INTERNETOWEJ

• Languages of publication: DE

Abstracts

PL

Aktualny postęp technologiczny, którego następstwem jest pojawienie się mediów elektronicznych, a w szczególności Internetu, przyniósł wiele zmian również w dziedzinie literatury. Pisanie w Internecie ma niewiele wspólnego z literaturą klasyczną, jaką znamy, tj. z systemem autor – tekst. Tworzący w samotności indywiualny twórca, mający pełnię praw własności do swojego dzieła, stracił na znaczeniu. Pojęcie autorstwa zastąpiło tzw. autorstwo zbiorowe/kolektywne (kollektive Autorschaft), termin będący w opozycji do sztywnego pojmowania autorytetu autora w kulturze Gutenberga. Coraz więcej problemów rodzi w związku z tym kwestia zagwarantowania osobistych praw autorskich. Gdy dzieło nie ma autora, gdy nie ma granic – komu przypisać autorstwo? I właściwie autorstwo czego miałoby to być? Możliwość publikowania w Internecie wymaga od autora nowych kompetencji, przede wszystkim odpowiedniego przygotowania z zakresu informatyki, ponieważ zaistnienie w WWW nie jest, jak mogłoby się wydawać, zadaniem banalnie łatwym. Ponadto autor, tworząc hipertekstualną (połączoną linkami) strukturę tekstu, wyznacza możliwości nawigacji czytelnika – staje się więc „zakulisowym inicjatorem”. Zmianie uległa również funkcja czytelnika. Lektura tekstu elektronicznego, pozbawionego wykładu linearnego i logicznej struktury, wymaga od czytelnika aktywnego zaangażowania i współtworzenia. Czytelnik sam wybiera fragmenty (rozdziały), niczym „detektyw” szuka, bada i odkrywa zaprogramowane przez autora wielowarstwowe struktury. Według własnego uznania organizuje materiał, sam go porządkuje, a nawet wartościuje. Staje się więc jednocześnie czytelnikiem i autorem tekstu literackiego. Niektórzy wiążą z Internetem i możliwością elektronicznego publikowania nadzieje na zredukowanie asymetrii między producentem a czytelnikiem/odbiorcą, przezwyciężenie mentalności konsumenckiej, co w swojej teorii radia prognozował już na początku lat 30. ubiegłego wieku Bertold Brecht. Artykuł udowadnia jednak, że nie ma niebezpieczeństwa zrównania praw autora i odbiorcy. Digitalizacja literatury z pewnością niesie zarówno autorom jak i czytelnikom pewne ograniczenia i trudności, ale także wiele korzyści i możliwości. Owocem tego są liczne inicjatywy kreatywnego tworzenia w Internecie oraz coraz większe zainteresowanie tzw. literaturą digitalną ze strony autorów i czytelników.

Keywords

PL

Literatura w Internecie; digitalizacja literatury; relacja autor – czytelnik

EN

literature on the Internet; digitalization of literature; the relationship: author - reader

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Colloquia Germanica Stetinensia
• Year: 2009
• Issue: 17
• Pages: 155-168

Contributors

author

Ewa Hendryk

• Uniwersytet Szczeciński

References

• Auer, Johannes: 7 Thesen zur Netzliteratur. 2000, These 2. URL: http://www.netzliteratur.net/thesen.htm (Stand vom 12.06.2008).
• Berkenheger, Susanne: Zeit für die Bombe. URL: http://www.wargla.de/zeit.htm (Stand vom 16.06.2008).
• Brecht, Bertold: Radio – Eine vorsintflutliche Erfindung? In: ders.: Gesammelte Werke in 20 Bänden. Bd. 18. Frankfurt a. M. 1967, S. 133–137.
• Döhl, Reinhard: Apfel. In: Reiner Poppe, Günther Marx: Spiel mit Sprache/lyrischer Humor. Konkrete Poesie. Hollfeld o. J, S. 113. Die digitalisierte Version: Johannes Auer: worm applepie for Diehl. URL: http://s.netic.de/auer/worm/applepie.htm (Stand vom 15.06.2008).
• Döhl, Reinhard: Voraussetzungen. 2000. URL: http://www.netzliteratur.net/voraussetzungen.htm (Stand vom 12.06.2008).
• Hautzinger, Nina: Vom Buch zum Internet. Eine Analyse der Auswirkungen hypertextueller Strukturen auf Text und Literatur. St. Ingbert 1999 (= Mannheimer Studien zur Literatur und Kulturwissenschaft 18).
• Heibach, Christiane: Weitere Thesen und (teilweise) Gegenthesen zur Netzkunst und -literatur. 2000. URL: http://www.netzliteratur.net/heibach/muenchen.htm (Stand vom 12.06.2008).
• Hendryk, Ewa: Auf dem Weg zu einem kreativen Umgang mit dem Internet. In: Ewa Hendryk, Jan Watrak: Internet als neue literarische Ausdrucksform. Koszalin 2001.
• Horaz: Carmina Liber III, 30, 1. URL: http://www.gavagai.de/zitat/antike/HHC04.htm (Stand vom 12.06.2008).
• Idensen,H eiko: Hypertext als Utopie: Entwürfe postmoderner Schreibweisen und Kulturtechniken. 1995. URL: http://www.netzliteratur.net/idensen/utopie.htm (Stand vom 10.06.2008).
• Rau, Anja: What you click is what you get? – Die Stellung von Autoren und Lesern in interaktiver digitaler Literatur. Dissertation. Mainz 2000. URL: http://www.netzliteratur.net/rau/rau_diss.htm (Stand vom 12.06.2008).
• Schininà, Alessandra: Literatur im Internet. In: Trans Internet-Zeitschrift für Kulturwissenschaften 9. Nr. Juni 2001. URL: http://www.inst.at/trans/9Nr/schinina9.htm (Stand vom 16.06.2008).
• Simanowski, Roberto: Interfictions. Vom Schreiben im Netz. Frankfurt a. M. 2002.
• Simanowski, Roberto (Hg.): Literatur.digital. Formen und Wege einer neuen Literatur. München 2002.
• Wirth, Uwe: Literatur im Internet. Oder. Wen kümmert’s wer liest? URL: http://user.uni-frankfurt.de/~wirth/texte/litim.htm#detektiv (Stand vom 12.06.2008).
• Wolf, Ror: Schriftsteller und Leser. In: Helmut Popp: Die Rolle des Lesers. München 1977.