Z terminologii starego folkloru rosyjskiego (alatyr’, plakún, erek, gorezovica)

• Authors: Budziszewska Wanda

Title variants

EN

From the terminology of old Russian folklore (alatyr’, plakún, erek, and gorezovica)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Analiza etymologii czterech nazw przyrodniczych funkcjonujących w tekstach starego folkloru rosyjskiego. Są to: alatyr’, plakún, erek, gorezovica. Aby jak najpełniej ukazać znaczenia owych terminów, autorka analizuje teksty pieśni, legend, zamawiań, chrześcijańskich podań i rosyjskich wierzeń ludowych, w których jest o nich wzmianka. Pierwszy z nich – alatyr’ – to biały lub żółty kamień o właściwościach leczniczych i magicznych, występujący zazwyczaj w morzu (bursztyn). Plakún ‘tawuła’, ‘wierzbówka’ – roślina, dzięki której można wywołać płacz nieczystych duchów; erek ‘kurzyślad’ to ziele, któremu przypisywano magiczną własność czynienia człowieka niedostrzegalnym, a także ochronę przed chorobami oczu. Ostatni wyraz gorezovica (złożony z gore ‘bieda, nieszczęście; smutek’ i formacji utworzonej od czasownika zvat’, zovu ‘przyzywać’) oznacza istotę ‘przyzywającą nieszczęście’, a za takie istoty uważano czarownice, którym przypisywano również zdolność latania na miotle i kontakty z diabłami.

EN

The article constitutes an analysis of the etymology of four nature names which function in old Russian folk texts. These names are: alatyr’ [amber], plakún [willowherb], erek [pimpernel], and gorezovica [witch]. In order to fully show the meaning of the terms in question, the author analyses lyrics of songs, texts of legends, spells, Christian tales, and Russian folk beliefs, in which these names are mentioned. The first, alatyr’, is a white or yellow stone with medicinal and magical properties that is found in the sea (amber). The second, plakún, (or tawuła, wierzbówka), is a plant which can make impure souls cry. Erek (or kurzyślad), the third name, stands for a herb that was attributed a magical property of making a human being invisible, and also it protected against eye illnesses. The last name, gorezovica (from gore that stands for poverty, misfortune, and sadness and a deverbative formation zvat’, zovu, i.e. [to] summon) stands for a being that summons bad luck. These beings were believed to be witches, and they were attributed the ability to fly on a broomstick, and had contacts with devils.

Keywords

PL

folklor rosyjski; kamień; zamówienia znachorskie (magiczne)

EN

Russian folklore; stone;; folk healers’ (magic) spells; alatyr’ [amber]; plakún [willowherb]; erek [pimpernel]; gorezovica [witch]

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 1992
• Volume: 5
• Pages: 53–58

Contributors

author

Budziszewska Wanda

References

• Afanas’ew A. N., 1868, Poeticzeskie wozzrenija slawjan na prirodu, Moskwa, t. II.
• Annenkow N., 1878, Botaniczeskij słowar’, wyd. II, Petersburg.
• Bezsonow P., 1861, Kaleki pieriechożie, Moskwa.
• Borza Al., 1968, Dictionar etnobotanic, Bucuresti.
• Budziszewska W., 1985, Trzy tęsknoty z formuły magicznej poznańskich czarownic, „Przegląd Humanistyczny” 1/2, s. 161-163.
• Caii Plinii Secundi Historiae naturales, 1830, t. III, Lipsiae, księga XX.
• Die Naturgeschichte des Cajus Plinius Secundus, 1882, t. VI, Leipzig.
• Eliasow L. E., 1980, Słowar’ russkich gowarow Zabajkal’ia, Moskwa.
• Iż wiestija otdielenija russkogo jazyka i slowesnosti, 1914, t. XIX.
• Klinger W., 1923, Z motywów wędrownych pochodzenia klasycznego, seria 2, Poznań.
• Liddel H., Scott R., 1901, Greek-Englih Lexicon, Oxford.
• Loukopoulos D., 1940, Neoellenike mythologia, Zoa – fyka, en Athenais.
• Majkow L. N., 1869, Welikorusskija zaklinanija, Zapiski Imperatorskogo Russkogo Gieograficzeskogo Obszczestwa, t. II, Petersburg.
• Marzel H., 1963, Zauberpflanzen, Hexentranke, Stuttgart. Mifynarodow mira, 1987, t. I, wyd. 2, Moskwa.
• Moczul’skij V., 1887, Istoriko-literaturnyj analiz sticha o Golubinojknige, RFV XVIII, nr 3.
• Nemnich Ph. A., 1794, Allgemeines Polyglotten-Lexicon der Naturgeschichte, wyd. III, Hamburg .
• Perger A., 1864, Deutsche Pflanzensagen, Stuttgart u. Oehringen.
• Romanov E. R., 1891, Bielorusskijsbornik, wyd. 5, Witebsk.
• Rostafiński J., 1900, Symbola ad historiam naturalem medii aevi, I, Kraków.
• Russkij fiłołogiczeskij wiertnik, 1889, t. XXI.
• Rybnikow P. N., 1867, Pesni sobranyja, cz. IV, S. Petersburg.
• Sacharow I., 1841, Skazanija russkogo raroda, wyd. III, Sanktpetersburg.
• Słowar’ russkich narodnych goworow, 1965, wyd. I, Leningrad.
• Slownik jazyka staroslowenskeho, 1966, t. I, Praha.
• Sreznewskij I. I., 1958, Materiały dlja driewnierusskogo jazyka, t. I, Moskwa.
• Sulek B., 1879, Jugoslawenski imenik bilja, Zagreb.
• Szafer Wł., Kulczyński St., Pawłowski B., 1953, Rośliny polskie, Warszawa.
• Wasmer M., 1986, Etimołogiczeskij słowar’ russkogo jazyka, wyd. 2, t. I, Moskwa.