Biblijne korzenie legendy o smoku wawelskim, czyli podanie o całożercy z „Kroniki polskiej” Wincentego Kadłubka i późniejszych polskich przekazów kronikarskich w relacji do „Opowiadania o wężu” z Księgi Daniela (Dn 14,23-27)

• Authors: Parchem Marek

Title variants

EN

The biblical roots of “The Legend of the Wawel Dragon”, i.e. the tale of the whole-eater (holophagus) from the “Kronika polska” (The Chronicle of Poland) of Wincenty Kadłubek and from the later Polish annalist testimonies in relation to “The Story of Bel and the Snake” from the Book of Daniel (Dan 14:23-27)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tematyką niniejszego opracowania jest ukazanie biblijnych korzeni legendy o smoku wawelskim, którą do literatury polskiej wprowadził w swojej Chronica Polonorum mistrz Wincenty, zwany Kadłubkiem (przełom XII i XIII w.), a za nim powtórzyli ją niemal wszyscy późniejsi kronikarze polscy, a nawet wspomina o niej Sebastian Münster w dziele Cosmographiae universalis (wyd. łacińskie w 1550 r.; pierwsze wydanie niemieckie w 1544 r.). Analiza flologiczna i porównawcza wskazuje, że Opowiadanie o wężu z Księgi Daniela (Dn 14,23-27) może być uważane za źródło inspiracji dla literackiej wersji podania o potworze mieszkającym w jaskini pod wawelskim wzgórzem, o czym świadczy podobna terminologia i wspólne motywy, między innymi motyw węża/smoka, podstępny plan jego zgładzenia, wymyślna mieszanina przygotowana w celu jego zabicia i wreszcie śmierć, która nastąpiła na skutek żarłoczności potwora.

EN

The biblical roots of “The Legend of the Wawel Dragon”, i.e. the tale of the whole-eater (holophagus) from the “Kronika polska” (The Chronicle of Poland) of Wincenty Kadłubek and from the later Polish annalist testimonies in relation to “The Story of Bel and the Snake” from the Book of Daniel (Dan 14:23-27)

Keywords

PL

Księga Daniela; wąż czczony przez Babilończyków; smok wawelski; Kronika polska mistrza Wincentego Kadłubka; kroniki polskie

EN

The Book of Daniel; snake which the Babylonians worshipped; the Wawel dragon; Kronika polska (The Chronicle of Poland); Wincenty Kadłubek; the Polish Annals

• Publisher: Gdańskie Seminarium Duchowne
• Journal: Studia Gdańskie
• Year: 2016
• Issue: 38
• Pages: 17-48

Contributors

author

Parchem Marek

• Wydział Teologiczny Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego Warszawa

References

• Susanna, Daniel, Bel et Draco, edidit J. Ziegler, editio secunda, versionis iuxta LXX interpretes textum plane novum constituit O. Munnich, versionis iuxta „Theodotionem” fragmenta adiecit D. Fraenkel (Septuagina. Vetus Testamentum Graecum auctoritate Academiae Scientiarum Gottingensis editum, XVI/2), Göttingen 1999.
• Septuaginta, id est Vetus Testamentum graece iuxta LXX interpretes, edidit A. Rahlfs, Editio altera, quam recognovit et emendavit R. Hanhart, Stuttgart 2006.
• Biblia Sacra iuxta Vulgatam versionem (Editio quinta), adiuvantibus B. Fisher et aliis, recensuit et brevi apparatu critico instruit R. Weber, editionem quintam emendatam retractam praeparavit R. Gryson, Stuttgart 2007.
• Teksty źródłowe do legendy o smoku wawelskim (ułożone chronologicznie):
• Mistrza Wincentego zwanego Kadłubkiem Kronika polska – Magistri Vincentii dicti Kadłubek Chronica Polonorum, wydał, wstępem i przypisami opatrzył M. Plezia (Monumenta Poloniae historica = Pomniki dziejowe Polski, seria II, t. 11), Kraków 1994.
• Mistrz Wincenty Kadłubek, Kronika polska, przełożyła i opracowała B. Kürbis (Skarby Biblioteki Narodowej), Wrocław 2003.
• Kronika polska – Chronica Polonorum, opracował L. Ćwikliński (Monumenta Poloniae historica = Pomniki dziejowe Polski, t. 3), Lwów 1878, s. 578-656 [tzw. Kronika polsko-śląska].
• Kronika Dzierzwy, wydał, wstępem i przypisami opatrzył K. Pawłowski (Monumenta Poloniae historica = Pomniki dziejowe Polski, seria II, t. 15), Kraków 2013.
• Kronika książąt polskich – Chronica principum Poloniae, opracował Z. Węclewski (Monumenta Poloniae historica = Pomniki dziejowe Polski, t. 3), Lwów 1878, s. 423-578.
• Ioannis Dlugossii Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, Liber primus, Liber secundum, editionem curavit et introductionem scripsit I. Dąbrowski, textum recensuit atque praefatione instruxit V. Semkowicz-Zaremba, commentarios confecerunt C. Pieradzka, B. Modelska-Strzelecka, Warszawa 1964.
• Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, Księga pierwsza, Księga druga, do 1038, redagował i wstępem opatrzył J. Dąbrowski, na język polski przełożyli S. Gawęda, Z. Jabłoński, A. Jachelson, J. Radziszewska, K. Stachowska, A. Strzelecka, przekład polski przejrzał M. Plezia, Warszawa 2009 (pierwsze wydanie: Warszawa 1962).
• Maciej Miechowita, Chronica Polonorum, Kraków 1521 (pierwsze wydanie: Kraków 1519, zostało skonfiskowane).
• Marcin Bielski, Kronika wszytkyego swyata (...), Kraków 1551.
• Sebastian Münster, Cosmographiae universalis libri VI, Basilea 1554 (pierwsze wydanie w języku niemieckim w 1544 r.).
• Martini Cromeri de origine et rebus gestis Polonorum libri XXX, Basilea 1568 (pierwsze wydanie: Basilea 1555); tłumaczenie na język polski: Marcina Kromera biskupa Warmieńskiego, O sprawach, dziejach i wszystkich innych potocznościach koronnych polskich, ksiąg XXX, przez Marcina Błazowskiego z Błażowa wyraznie na polski język przetłumaczone, przydatkami i dowodami niektoremi poniekąd utwierdzone i własnym onegoż kosztem z druku na świat podane, Kraków 1611.
• Bartosz Paprocki, Herby rycerztwa polskiego. Na pięcioro Xiąg rozdzielone, Kraków 1584.
• Joachim Bielski, Kronika polska Marcina Bielskiego nowo przez Ioach. Bielskiego syna jego wydana, Kraków 1597.
• Collins, J.J., Daniel. A Commentary on the Book of Daniel (Hermeneia), Minneapolis 1993.
• Collins, J.J., ‘The King Has Become a Jew’: The Perspective on the Gentile World in Bel and the Snake, w: J.J. Collins, Seers, Sybils and Sages in Hellenistic-Roman Judaism (Journal for the Study of Judaism, Supplement Series, 54), Leiden 1997, s. 167-177.
• Davies, T.W., Bel and the Dragon, w: R.H. Charles (red.), The Apocrypha and Pseudepigrapha of the Old Testament, t. I, Oxford 1913, s. 652-664.
• Moore, C.A., Daniel, Esther, and Jeremiah: The Additions. A New Translation with Introduction and Commentary (Anchor Bible, 44), New York 1977.
• Parchem, M., Księga Daniela. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz (Nowy Komentarz Biblijny.
• Stary Testament, 26), Częstochowa 2008.
• Firlet, E.M., Smocza Jama na Wawelu. Historia, legenda, smoki, Kraków 1996.
• Gąsiorowski, A., Smok, w: L. Leciejewicz (red.), Mały słownik kultury dawnych Słowian, Warszawa 1990, s. 360-361.
• Kürbis, B., Holophagus. O smoku wawelskim i innych smokach, w: M. Biskup (red.), Ars historica. Prace z dziejów powszechnych i Polski (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Seria historia, 71), Poznań 1976, s. 163-178.
• Kürbisówna, B., Smok, w: G. Labuda, Z. Stiebera (red.), Słownik starożytności słowiańskich. Encyklopedyczny zarys kultury Słowian od czasów najdawniejszych do schyłku wieku XII, t. 5: S-Ś, Wrocław 1975, s. 316-317.
• Plezia, M., Legenda o smoku wawelskim, „Rocznik Krakowski” 42 (1971), s. 21-32.
• Sikorski, M., Smok wawelski w kręgu mitu i historii, Stradunia 2012.
• Strzelczyk, J., Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian, Poznań 2008, s. 190-191 [hasło: Smok wawelski].