Hitlerowskie więzienia i obozy przejściowe wświetle literatury wspomnieniowej duchowieństwa polskiego z lat 1939-1945

• Authors: Katarzyna Dańczura

Title variants

EN

Nazi Prisons and Transit Camps in the Light of Memoirs of the Polish Clergy in the Years 1939-1945

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

70 years after the end of the World War II, we can say that despite vast research of the matter at hand, there are still many of the aspects of the Nazi occupation of Europe that have evaded investigation so far. One such issue is the Nazi system of terror and extermination affecting Polish clergy, which relied − among other things − on the system of prisons and the so-called transit camps (usually located in specially dedicated monasteries). The testimonies of the clergymen who suffered the ordeal caused by the Nazi persecutions are an important historiographical resource, supplementing the incomplete historical material. Relying on such memoirs, the article approaches a vast panorama of issues related to the internment procedure that the clergy underwent: arrest, strip search, stay, daily agenda, food, living conditions, punishment, persecutions, work and religious life.

Upływ prawie 70 lat od zakończenia II wojny światowej pozwala stwierdzić, iż mimo przeprowadzenia gruntownych badań nad okupacją hitlerowską nadal w historii tego okresu pozostają obszary niezbadane. Wymownym tego przykładem jest system terroru i eksterminacji przeprowadzony na duchownych polskich, którego częścią składową były więzienia i tzw. obozy przejściowe (mieszczące się zazwyczaj w zaadaptowanych do tego celu klasztorach). Bogatym i cennym źródłem uzupełniającym dotychczasowe nieścisłości są wspomnienia kapłanów-ofiar tej przerażającej machiny. Opierając się na literaturze pamiętnikarskiej, artykuł porusza zagadnienia związane z internowaniem kapłanów w aresztach − począwszy od momentu ich osadzenia (rewizja osobista), poprzez pobyt (harmonogram dnia, wyżywienie, warunki bytowe, kary i represje oraz oprawcy, praca), kończąc na życiu religijnym.

Keywords

PL

II wojna światowa; więzienia hitlerowskie; obozy przejściowe; duchowieństwo polskie; literatura wspomnieniowa; eksterminacja inteligencji; okupacja niemiecka w Polsce; życie religijne

EN

World War II; Nazi prisons; transit camps; Polish clergy; memoir literature; extermination of the intelligentsia; German occupation of Poland; religious life

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Teologiczne
• Year: 2015
• Volume: 62
• Issue: 4: Historia Kościoła
• Pages: 197-217

Contributors

author

Katarzyna Dańczura

• doktorantka w Instytucie Historii Kościoła i Patrologii KUL

References

• Adamska J., Organizacja więzień i aresztów sądowych na ziemiach polskich wchodzących wskład III Rzeszy w latach 1939-1945, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce” 29 (1979), s. 98-136.
• Adamska J., Organizacja więzień sądowych na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Wybór dokumentów, „Zeszyty Majdanka” 12 (1987), s. 255-292.
• Adamska J., Organizowanie więzień sądowych na terenie Generalnego Gubernatorstwa, „Zeszyty Majdanka”12 (1987), s. 5-22.
• Bajer T., Z Krasnobrodu przez obozy i obczyznę do rodzinnych stron, http://www. diecezja.zamlub.pl/dokumenty/zamosc03.pdf (dostęp: 23.03.2010).
• Bazydło J., Gajdus Wojciech, w: Encyklopedia Katolicka, t. V, red. J. Misiurek i in., Lublin 1989, kol. 807.
• Bednarz M., Przedmowa do I wydania, w: A. Kozłowiecki, Ucisk i strapienie, Kraków 2008, s.5-11.
• Cieślak S., Kardynał Adam Kozłowiecki, Kraków 2008.
• Domagała J., Ci, którzy przeszli przez Dachau, Warszawa 1957, s. 145, poz. 719.
• Dudziński T., Aleksander Hamerszmit, www.grajewiak.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=388&Itemid=33 (dostęp: 23.03.2010).
• Encyklopedia wiedzy o Jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995, red. L. Grzebień, Kraków 1996.
• Fijałkowski Z., Kościół katolicki na ziemiach polskich w latach okupacji hitlerowskiej, Warszawa 1983.
• Gogola Z., Dzieje klasztoru Karmelitów bosych w Nowym Wiśniczu w latach 1630-2009, „Folia Historica Cracoviensia” 19 (2013), s.177-194.
• Gomolec L., Kubiak S., Terror hitlerowski w Wielkopolsce 1939-1945, Poznań 1962.
• Hein W., Hitlerowskie więzienie Montelupich w Krakowie, „Zeszyty Majdanka” 12 (1987), s. 113-128.
• Jacewicz W., Woś J., Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939-1945, z. II, Warszawa 1977.
• Jacewicz W., Woś J., Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939-1945, z. III, Warszawa 1978.
• Jacewicz W., Woś J., Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939-1945, z. IV, Warszawa 1978.
• Jacewicz W., Woś J., Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939-1945, z. V, Warszawa 1981.
• Jaszowski T., Sobecki Cz., Niemy świadek. Zbrodnie hitlerowskie w toruńskim Forcie VII i w lesie Barbarka, Bydgoszcz 1971.
• Jezierska M.E., Transporty więźniów Fortu VII w Toruniu do Stutthofu, „Zeszyty Muzeum Stutthof” 4(1981), s. 159-174.
• Kurek A., Niemieckie więzienia sądowe na Śląsku w czasach Trzeciej Rzeszy, Kraków 2007.
• Librowski S., Korszyński Franciszek, w: Polski Słownik Biograficzny, red. E. Rostworowski, t. XIV, Wrocław–Kraków 1968-1969, s. 118-119.
• Mandziuk J., Korszyński Franciszek, w: Encyklopedia Katolicka, t. IX, red. B. Migut i in., Lublin 2002, kol. 904-905.
• Mazurek J.A., Frankiewicz Edward Paweł, w: Słownik polskich teologów katolickich 1981-1993, t. VIII, red. J. Mandziuk, Warszawa 1995, s. 166-168.
• Nadolny A., Gajdus Wojciech, w: Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. II, red. S.Gierszewski, Gdańsk 1994, s. 21-22.
• Nawrocki S., Hitlerowskie więzienia w „Kraju Warty”, „Zeszyty Majdanka” 12 (1987), s.23-38.
• Nawrocki S., Z badań nad problemem więzień hitlerowskich jako instrumentu polityki eksterminacyjnej, w: Zbrodnie i sprawcy. Ludobójstwo hitlerowskie przed sądem ludzkości i historii, red. C. Pilichowski, Warszawa 1980, 557-562.
• Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939-1945. Informator encyklopedyczny, red. O.Pilichowski, Warszawa 1979.
• Olszewski M., Fort VII w Poznaniu, Poznań 1974.
• Pietrowicz A., Lager der Blutrache − obóz krwawej zemsty, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 4 (2009), s. 31-41.
• Pogrzeb bp. Jeża, „Wiadomości KAI” 44 (2007), s. 9.
• Prokop K., Biskupi zachodniopomorscy (X-XX w.), Koszalin 2003.
• Rzeźniak M., Rotunda Zamojska. Przewodnik, Zamość 2007.
• Serwański E., Wielkopolska w cieniu swastyki, w: Zbrodnie niemieckie w Wielkopolsce wlatach 1939-1945, red. M. Libicki, R. Wryk, Poznań 2004, s. 54-61.
• Słownik biograficzny kapłanów diecezji tarnowskiej 1786-1985, t. II, red. A. Nowak, Tarnów 2000.
• Sziling J., Polityka okupanta hitlerowskiego wobec Kościoła katolickiego 1939-1945, Poznań 1970.
• Szteinke A.J., Malak Henryk Maria, w: Słownik polskich teologów katolickich 1981-1993, t. VIII, red. J. Mandziuk, Warszawa 1995, s. 370-379.
• Śmigiel K., Kościół katolicki w tzw. Okręgu Warty 1939-1945, Lublin 1979.
• Wąsowicz J., Lądzcy męczennicy, Ląd 2000.
• Wejman K., Odszedł Dobry Pasterz Obrońca życia i rodziny, http://www.szczecin.kuria. pl/index.php ?id=87, (dostęp: 14.04.2010).
• Wichura-Zajdel E., Z dziejów duchowieństwa śląskiego w czasie wojny 1939-1945, Warszawa 1968.

Identifiers

DOI

10.18290/rt.2015.62.4-9