Stanisław Wyspiański zapomnianym autorem hipotezy o aktywnej roli Władysława Hermana w procesie obalenia władzy królewskiej Bolesława Szczodrego

• Authors: Kosonowski Mateusz

Title variants

EN

Stanisław Wyspiański as a Forgotten Author of the Hypothesis on the Active Role of Władysław I Herman in the Process of Overthrowing the Power of the King Boleslas II The Bold

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Kryzys rządów Bolesława Szczodrego oraz tragiczna śmierć biskupa Stanisława ze Szczepanowa (1079) były i wciąż są tematem niezliczonych dociekań naukowych i rozpraw przede wszystkim z dziedziny mediewistyki. Od lat stanowią też osnowę artystycznej kreacji w szeregu dzieł literatury pięknej, wśród których na czoło wysuwają się m.in. dwa dramaty Stanisława Wyspiańskiego, „Bolesław Śmiały” (1903) oraz „Skałka” (1904–1906). Niniejsza rozprawa włącza się do szerszej dyskusji historycznoliterackiej nad tymi utworami, biorąc za punkt rozważań słabo dotąd dostrzegalny problem niebanalnej i zupełnie oryginalnej konstrukcji postaci królewskiego brata – Władysława Hermana. Najpierw przedstawiono okoliczności śmierci biskupa Stanisława i obalenia władzy monarszej Bolesława Szczodrego w świetle aktualnego stanu dyskusji, następnie pokazano, jaki był zasób wiadomości o tych wydarzeniach i jak je interpretowano na progu XX w., gdy zaczynał Wyspiański prace nad swoimi dziełami, by wreszcie opisać komponenty nowatorskiej wizji artystycznej Wyspiańskiego z punktu widzenia wyznawanej przezeń zasady intuicji artystycznej, pozwalającej mu nie tylko prawidłowo odtwarzać procesy dziejowe na podstawie źródeł, ale także – wobec ich milczenia – wypełniać puste miejsca dramatu własnym tworzywem interpretacyjnym. Metoda ta zaprowadziła dramaturga do wysunięcia na czoło wypadków – obok obydwu pomazańców – osoby Hermana, któremu przyznał on niebanalną i ewoluującą rolę jednego z głównych prowodyrów zegnania Bolesława z tronu. Zatem tezę tę, opisaną na gruncie literatury historycznej po raz pierwszy przez Tadeusza Wojciechowskiego (1904), jako pierwszy ogłosił jednak Wyspiański, z czego dotychczas nie w pełni zdawano sobie sprawę.

EN

The crisis of the rule of Boleslas II the Bold and the tragic death of the bishop Stanisław of Szczepanów (1079) have been and still are subjects of numerous academic investigations carried out mainly in the field of medieval studies. They have also for many years formed the fabric of artistic creation in the array of belles-lettres in which, inter alia, two Stanisław Wyspiański’s dramas, namely “Bolesław Śmiały” (“Bolesław the Bold,” 1903) and “Skałka” (“Little Rock,” 1904–1906) take the lead. The present study includes into a broader literary history discussion on the pieces of which the center of consideration is a hardly discernible to date problem of original and unique construction of the King’s brother–Władysław I Herman. The paper firstly presents the circumstances of bishop Stanisław’s death and overthrowing of Boleslas II the Bold’s power in the light of present state of art. Secondly, it insights into the then knowledge accessible about the matter and into how it was interpreted at the dawn of the 20th century when Wyspiański started the composition of his pieces. Ultimately, it describes the components of Wyspiański’s innovative artistic vision from the point of view of his acknowledged principle of artistic intuition, allowing him not only to rightly reproduce the historical processes as based on sources, but also, facing their silence, to fill the drama’s empty places with his own interpretive material. The presented method led the dramatist to give the leading role in the course of action, apart from the two anointed, the figure of Herman whom he granted an original and evolving role of one of the main instigators of Boleslas’ losing his throne. Thus, the thesis first described on the ground of history by Tadeusz Wojciechowski (1904) was earlier put forward by Wyspiański, which until now has been a hardly realizable matter.

Keywords

EN

Stanisław Wyspiański; Władysław I Herman; Boleslas II the Bold; bishop Stanisław of Szczepanów; Wyspiański’s “Bolesław Śmiały”; Wyspiański’s "Skałka"

• Publisher: Instytut Badań Literackich PAN
• Journal: Pamiętnik Literacki
• Year: 2017
• Volume: 108
• Issue: 2
• Pages: 73-97

Dates

printed

2017-06-23

Contributors

author

Kosonowski Mateusz

• Uniwersytet Jagielloński, Kraków

Identifiers

ISSN

0031-0514