Sędziowie i prokuratorzy. Skład komisji sądowych rozpatrujących zachodniopomorsko - brandenburski spór z przełomu XV/XVI w., dotyczący przynależności państwowej Granowa na ziemi choszczeńskiej

• Authors: Brzustowicz Grzegorz Jacek

Title variants

EN

Judges and prosecutors. Members of court committes investigation the Western Pomaranian - Brandenburgian coflict at the turn of the 15th and 16th century concerning the state affiliation of Granowo in Choszczno region

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Spór o przynależność państwową Granowa na ziemi choszczeńskiej prowadzony był na przełomie XV/XVI wieku pomiędzy Pomorzem Zachodnim a Brandenburgią. Celem artykułu jest wskazanie duchownych sędziów w tym procesie, na podstawie zachowanych akt procesowych. Okazało się, że jest to grupa sędziów i prokuratorów, których biografie zostały wzbogacone o uczestnictwo w niniejszym procesie sądowym. Badania genealogiczne dowiodły, że liczni sędziowie mieli krewnych zamieszkujących w okolicy Granowa, zarówno po pomorskiej, jak i nowomarchijskiej stronie. Strona zachodniopomorska powołała do procesów silniejszy i liczniejszy skład sędziowski. Byli to duchowni znawcy prawa, a jednocześnie najbliżsi współpracownicy księcia Bogusława X i biskupa kamieńskiego. Księcia zachodniopomorskiego repre-zentowali podczas tego procesu: biskup kamieński Marcin Karith, z ramienia którego wyznaczono na prokuratorów dwóch duchownych: Jana Szwane kanonika kamień-skiego i nadwornego sekretarza księcia zachodniopomorskiego oraz Andreasa Beckera radcę zakonnego i doktora prawa. Kolejnymi pomorskimi duchownymi wchodzącymi w skład ławy sędziowskiej byli: wikary szczeciński Johann Otto i zakonny doktor prawa, archidiakon pyrzycki i słupski oraz prałat Kaspar von Güntersberg. Jako pomorskich protokolantów źródła wymieniły pisarza biskupa kamieńskiego Jurgena Angelkena i Konrada von Kremptzowa kancelistę kolegiaty kamieńskiej i sekretarza księcia Bogusława. Elektora brandenburskiego w procesie reprezentował Jerzy von Schlaberendorf mistrz brandenburskich joannitów na Pomorze i Marchię Brandenburską oraz adwokaci Michael Ukerow oraz Benedykt Starszy von Sydow. Pomimo mniej licznego składu ławy sędziowskiej po stronie brandenburskiej, proces został przez nich wygrany i zakończony potwierdzeniem przynależności Granowa do Nowej Marchii.

EN

The conflict concerning the state affiliation of Granowo in Choszczno region occurred at the turn of the 15th and 16th century between Western Pomerania and Brandenburg. The aim of the article is to identify church judges in this case on the basis of remaining case files. (w tym miejscu niezbyt zrozumiałe zdanie, przetłumaczone poniżej – proponuję pominąć) Genealogical research has proved that many of the judges had relatives living in the area of Granowo, both on Pomernian and Neumark side. The Pomeranian party designated a more numerous and stronger panel of judges. They were church law experts and – at the same time - the closest associates of Duke Bogislaw X and the Bishop of Kamień. The Pomeranian Duke was represented by the Bishop of Kamień Marcin Karith, on whose behalf two church prosecutors were appointed: Jan Szwane, the Canon of Kamień and the court secretary of the Duke as well as Andreas Becker, conventual councillor and a doctor of law. Other Pomeranian churchmen constituting the panel were: Johann Otto, the vicar of Szczecin (Stettin) and a doctor of law, the Archdeacon of Pyrzyce and Słupsk (Stolp) and the prelate Kaspar von Güntersberg. The sources specify two Pomeranian court reporters: Jurgen Angelk-en, the Bishop’s of Kamień scribe and Konrad von Kremptzow, the scribe of the collegiate church of Kamień and the secretary of Duke Bogislaw. The Margrave of Brandenburg was represented by Jerzy von Schlaberendorf, the Master of the Brandenburg and Pomeranian Order of St. John as well as barristers Michael Ukerow and Benedict von Sydow the Older. Despite the fact that the Branden-burg party had a less numerous panel, they won the case, which ended with the recognition of Granowo’s affiliation to Neumark.

Keywords

PL

Pomorze Zachodnie; Nowa Marchia; Ziemia Choszczeńska; Granowo

EN

Western Pomerania; Neumark; Choszczno Region; Granowo

• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2017
• Volume: 128
• Pages: 87-98

Contributors

author

Brzustowicz Grzegorz Jacek

References

• Źródła publikowane
• Codex diplomaticus Brandenburgensis ist eine Sammlung der Urkunden, Chroniken und sonstigen Quellen über die Geschichte der Mark Brandenburg und ihrer Regenten (dalej skrót: CDB), hrsg. v. A.F. Riedel, seria A, Bd. I-XXV; seria B, Bd. I-VI; seria C, Bd. I-III; seria D, Bd. I, Berlin 1838-1860.
• Codex diplomaticus Brandenburgensis Continuatis, (dalej skrót: CDBC), Hrsg. G.W. v. Raumer, Bd. II, Berlin-Stettin-Elbing 1831.
• Geschichtsquellen des Burg- und Schlossgesessenen Geschlechts von Borcke, (dalej skrót: UBB), hrsg. G.Sello, Bd. II, Berlin 1902.
• Kantzow T., Pomerania. Kronika pomorska z XVI wieku, Tom II, Oprac. K. Gołda, T. Białecki, E. Rymar, Szczecin 2005.
• Klempin R., Diplomatische Beiträge zur Geschichte Pommerns aus der Zeit Bogislafs X (dalej skrót DBGP), Berlin 1859.
• Priebatsch F., Politische Correspondenz, des Kurfürsten Albrecht Achilles (dalej skrót: PC), Bd. II, Leipzig 1896.
• Protokolle der Pommerschen Kirchenvisitationen 1535-1539 (dalej skrót PPK), bearb. H. Heyden, Heft 2, Köln-Graz 1963.
• Regesta Historiae Neomarchicae, (dalej skrót: ReHN), Hrsg. K. Kletke, Bd. II, „Märkische Forschungen”, Bd. XI, Berlin 1870.
• Regestenbuch der Urkundensammlung der Stadt Stettin 1243-1856, (dalej skrót: RUS), Bd. I, Szczecin 1996.
• Repertorium Poenitentiariae Germanicum, Th. 1, Bd. 5, Tűbingen 2002.
• Literatura
• Allgemeine Deutsche Biographie (dalej skrót: ADB), Bd. 20, Leipzig 1884; Bd. 54 (1908).
• Barthold F.W., Geschichte von Rügen und Pommern, Bd. II, Hamburg 1840.
• Berg K., Arnswalde unter dem Deutschen Orden und den ersten Hohenzollern, (dalej skrót: K.Berg, Arnswalde XV), Arnswalde 1923.
• Berghaus H., Landbuch von Pommern und Rügen, Th. II, Bd. III, Anklam-Berlin 1868.
• Boehmer F., Mitteilungen aus dem Archive der Stadt Stargard, „Monatsblätter”, nr 3(1903).
• Brzustowicz G.J., Choszczno jakiego nie znacie, tom II: Choszczno inaczej Arnswalde. Średniowieczne dzieje miasta, Choszczno 2003.
• Brzustowicz G.J., Cychra, Lisia Góra i Sporny Las. Kształtowanie się odcinka granicy nowomarchijsko-zachodniopomorskiej, „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny”, nr 23 (2016), s. 13-34.
• Brzustowicz G.J., Działalność publiczna opata bierzwnickiego Antoniego na przełomie XV/XVI wieku, „Nasza Przeszłość” nr 125 (2016), s. 147-163.
• Brzustowicz G.J., Pomorsko-brandenburski spór o Granowo w XV i XVI w., cz. 1-2 „Przegląd Zachodniopomorski”, Nr 3-4, Szczecin 2011, s. 5-24; 5-34.
• Brzustowicz G.J., W połowie szczecińskie i w połowie marchijskie. Zależność lenna rycerstwa pogranicza Nowej Marchii i Księstwa Pomorskiego w XV i XVI wieku, na przykładzie rodów zamieszkujących w Granowie na Ziemi Choszczeńskiej, „Rocznik Chojeński”, tom IV, Chojna 2012, s. 113-138.
• Gahlbeck Ch., Od dóbr rycerzy rozbójników do komandorii joannitów. Historia Golic w XV w., w: Cedynia i okolica poprzez wieki, red. P.Migdalski, Chojna-Szczecin 2013.
• Geschichte der Familie von Dewitz, Bd. I: Urkunden und Quellen bis zum Beginn des Dreissigjähringen Krieges, hrsg. P. Gantzer, Halle 1912.
• Grube M., Das Geschlecht Schwawe, „Zeitschrift für Wappen- und Siegel- und Familienkunde”, Jg. 45 (1917).
• Hoogeweg H., Die Stifter und Klöster der Provinz Pommern, Bd. II, Stettin 1925.
• Rymar E., Biskupi, sufragani, wikariusze generalni kamieńscy z XII-XVII wieku. Rodowody, drogi karier, chronologia, w: Biskupi – mnisi – reformatorzy. Studia z dziejów diecezji kamieńskiej, Szczecin 2002.
• Rymar E., Historia polityczna i społeczna Nowej Marchii w średniowieczu (do roku 1535), Gorzów Wlkp. 2015.
• Rymar E., Kolegiata w Myśliborzu i skład jej kapituły (XIII-XVI w.), „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny”, Nr 13, Gorzów Wlkp. 2006.
• Rymar E., Rodzina rycerska von Sydow w średniowieczu (w ziemi chojeńskiej w szczególności), „Rocznik Chojeński. Pismo historyczno-społeczne”, Tom II, Chojna 2010.
• Rymar E., Spór graniczny księstwa zachodniopomorskiego z Nową Marchią, nad dolną Rurzycą (XIII-XVII w.), „Przegląd Zachodniopomorski” z. 2 (2000).
• Rymar E., Wielka podróż wielkiego księcia. Wyprawa Bogusława X Pomorskiego na niemiecki dwór królewski, do Ziemi Świętej i Rzymu (1496-1498), Szczecin 2004.
• Rymar E., Z dawnych dziejów przyodrzańskiej Nowej Marchii, Chojna 2012.
• Wehrmann M., Geschichte von Pommern, Bd. II, Gotha 1919.
• Wielopolski A., Polsko-pomorskie spory graniczne w latach 1536-1555, „Przegląd Zachodni” nr 5/6 (1954).