KAROL MALECZYŃSKI JAKO BADACZ DZIEJÓW WOJNY POLSKO-NIEMIECKIEJ 1109 ROKU

• Authors: Samp Mariusz

Title variants

EN

KAROL MALECZYŃSKI AS A RESEARCHER OF THE HISTORY OF THE POLISH-GERMAN WAR IN 1109

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Nieżyjący wrocławski uczony Karol Maleczyński wydał kilka opracowań naukowych, opisujących zmagania polsko-niemieckie z 1109 roku. Uczony ten doszedł do bardzo interesujących wniosków. Jako pierwszy z badaczy przyczynił się do dość skrupulatnego wyświetlenia politycznych aspektów towarzyszących przyczynom, przebiegowi oraz skutkom starcia zbrojnego z 1109 roku. Nadał tym problemom nowy ton. O doniosłości jego dokonań na tym polu świadczy, że nikt po nim nie podjął się gruntownego wejrzenia w istotę przyczyn warunkujących wybuch tej wojny. Wiele z jego stwierdzeń z tego obszaru ostało się w rodzimej historiografii. Inaczej sprawa jednak wygląda przy próbie skomentowania recepcji jego wyjaśnień dotyczących przebiegu zmagań wojennych i ich bezpośrednich, czy długofalowych następstw. Chociaż nie wzięto w niniejszych badaniach pod uwagę wszystkich prac badawczych nawiązujących nawet w sposób pośredni do obserwacji poczynionych przez Profesora, to można jednak zaryzykować twierdzenie, że większość jego wniosków w dalszym ciągu funkcjonuje w nauce. Niekiedy wprowadza się do nich pewne korekty, ale które nie zmieniają w jakiś diametralny sposób ich zasadniczego wydźwięku. Oczywiście nie sposób w tym miejscu zapomnieć również o spostrzeżeniach uczonego, które pod wpływem rozwoju badań doczekały się krytycznego rozbioru, co w konsekwencji spowodowało ostateczne zarzucenie ich, względnie w niektórych przypadkach, znaczne przemodelowanie.

EN

Deceased scholar from Wroclaw Karol Maleczyński published several scientific papers describing the Polish-German struggle of 1109. The scholar came to very interesting conclusions. As the first of the researchers, he contributed to a rather scrupulous display of political aspects accompanying the causes, course and consequences of the armed clash of 1109. He gave these problems a new tone. The importance of his achievements in this field indicates that no one after him has taken a serious look at the essence of the causes determining the outbreak of this war. Many of his statements from this area have been left in the polish historiography. However, it looks different when trying to comment on the reception of his explanations about the course of war struggles and their direct or long-term consequences. Although no studies have been included in this study, even indirectly referring to the observations made by the Professor, one can risk the assertion that most of his findings still work in science. Sometimes, some adjustments are made to them, but they do not change their fundamental overtone in any diametrical manner. Of course, it is impossible to forget about the observations of a scholar who, under the influence of the development of research, have been subjected to critical cutting, which consequently resulted in a definitive abandonment of them, or in some cases, significant remodeling.

Keywords

PL

Karol Maleczyński; polska historiografia; wojna polsko-niemiecka 1109 roku

EN

Karol Maleczyński; Polish historiography; Polish-German war of 1109

• Publisher: Akademia Marynarki Wojennej (Polish Naval Academy), Gdynia, Poland
• Journal: Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych AMW
• Year: 2018
• Issue: 2
• Pages: 107-138

Contributors

author

Samp Mariusz

• Akademia Pomorska w Słupsku

References

• Annales Pegavienses et Bosovienses, [w:] Monumenta Germaniae Historica Scriptores 16 (1859).
• Cosmae Pragensis Chronica Boemorum, [w:] Scriptores rerum Germanicarum, Nova series 2 (1923).
• Ekkehardi Uragiensis chronica, [w:] Monumenta Germaniae Historica Scriptores 6 (1844).
• Gall Anonim, Kronika polska, przekł. R. Grodecki, wstęp i oprac. M. Plezia, Wrocław 2003.
• Galli Anonymi Cronicae et gesta ducum sive principum Polonorum, [w:] Monumenta Poloniae Historica, Nova Series 2 (1952).
• Galli Chronicon, [w:] Monumenta Poloniae Historica 1 (1864).
• Kodeks Dyplomatyczny Śląska 1-2 (1951–1959).
• Kosmasa Kronika Czechów, przekł. M. Wojciechowska, Warszawa 1968.
• Kronika Wielkopolska, przekł. K. Abgarowicz, wstęp i komentarze B. Kürbis, Kraków 2010.
• Mistrz Wincenty Kadłubek, Kronika polska, przekł. B. Kürbis, wstęp. M. Matla-Kozłowska, Łódź 2010.
• Artlrer G., Die Zusammensetzung der deutschen Streitkräfte in den Kämpfen mit den Slawen von Heinrich I. bis Friedrich I., ,,Zeitschrift des. Vereins thüringische Geschichte und Altertumskunde” 21 (1913).
• Balcerek M., Oblężenie Nakła w 1109 r., „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 46 (2009).
• Błachowska K., Karol Maleczyński (1897–1968), [w:] Złota księga historiografii lwowskiej XIX i XX wieku, t. 2, (red.) J. Maternicki, P. Sierżęga, L. Zaszkilniak, Rzeszów 2014.
• Bobowski K., Pionier wśród historyków – profesor Karol Maleczyński, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 52 (1997), 3-4.
• Bortnowski W., Walki w obronie niepodległości Polski w okresie wczesnofeudalnym, Warszawa 1952.
• Czaja D. A., Warownia głogowska w dobie pierwszych Piastów, Znaczenie militarne Głogowa w X–XII wieku, Głogów 2010.
• Dąbrowski J., Dawne dziejopisarstwo polskie (do roku 1480),Wrocław 1964.
• Fidler J., Válečné akce ve Slezsku v létě 1109, „Historie a Vojenství” 50 (2001), 1.
• Frauenholz E. v., Entwicklungsgeschichte des deutschen Heerwesens, t. 1, München 1935.
• Giesebrecht W., Geschichte der deutschen Kaiserzeit, t. 3, cz. 3, Braunschweig 1868.
• Gieyszor A., Posłowie, [w:] Maleczyński K., Bolesław III Krzywousty, Wrocław 1975.
• Grabski A. F., Bolesław Krzywousty 1085–1138, Warszawa 1968.
• Grabski A. F., Polska sztuka wojenna w okresie wczesnofeudalnym, Warszawa 1959.
• Heck R., Karol Maleczyński (28 X 1897 – 20 VII 1968), „Studia Historyczne” 12 (1969), 2.
• Heck R., Profesor dr Karol Maleczyński, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 23 (1968), 3.
• Inglot S., Udział chłopów w obronie Polski, Zarys historyczny, Łódź 1946.
• Jasiński T., Gall Anonim – poeta i mistrz prozy, Kraków 2016.
• Jasiński K., W kwestii autorstwa Kroniki wielkopolskiej, „Studia Źródłoznawcze” 1 (1957).
• Jureczko A., Testament Krzywoustego, Kraków 1988.
• Knyspel-Kopeć R., Oblężenie Głogowa 1109 roku w historiografii polskiej przełomu XIX i XX wieku, [w:] Glogovia Maior, Wielki Głogów między blaskiem dziejów i cieniem ruin, (red.) B. Czechowicz, M. Konopnicka, Głogów 2010.
• Kollinger K., Ruskie posiłki dla Bolesława III Krzywoustego w 1109 r., śmierć Zbysławy i trwałość sojuszu polsko-ruskiego w latach 1102–1114, „Ruthenica” 7 (2008).
• Korcz W., Historyk Śląska – Karol Maleczyński (1897–1968), „Przegląd Zachodni” 43 (1987), 5-6.
• Korta W., Karol Maleczyński, Sylwetka uczonego i człowieka, [w:] Maleczyński K., Studia nad dokumentem polskim, Wrocław-Warszawa-Kraków 1971.
• Korta W., Śląsk w pierwszych wiekach istnienia państwa polskiego, [w:] Dzieje Śląska, (red.) E. Maleczyńska, K. Maleczyński, Warszawa 1955.
• Korta W., Z dziejów obrony Śląska przed feudałami niemieckimi w XI i XII w., [w:] Szkice z dziejów Śląska, (red.) E. Maleczyńska, Warszawa 1953.
• Kościelniak K., Stan badań nad starciem pod Wrocławiem podczas wyprawy Henryka V na Polskę w 1109 roku, „Studia z Dziejów Polskiej Historiografii Wojskowej” 9 (2005).
• Krawiec A., Kilka uwag na temat genezy Kroniki Wielkopolskiej, [w:] Wielkopolska-Polska-Czechy, Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane Profesorowi Bronisławowi Nowackiemu, (red.) Z. Górczak, J. Jaskólski. Poznań 2009.
• Kristó G., Az Árpád-kor háborúi, Budapest 1986.
• Krzyżaniakowa J., Poglądy polskich kronikarzy na Niemcy i stosunki polsko-niemieckie, [w:] Eadem, „Nie ma historii bez człowieka”, Studia z dziejów średniowiecza, Poznań 2011.
• Kucner A., O przebiegu wojny polsko-niemieckiej w roku 1109, [w:] Nadodrzańskie szkice historyczne, (red.) J. Jaczewska, Zielona Góra 1960.
• Kutzner A., Głogów, [w:] Studia nad początkami i rozplanowaniem miast nad środkową Odrą i dolną Wartą, t. 2, (red.) Z. Kaczmarczyk, A. Wędzki, Zielona Góra 1970.
• Kürbisówna B., Dziejopisarstwo wielkopolskie XIII i XIV wieku, Warszawa 1959.
• Labuda G., Bolesław Krzywousty i jego czasy (1085–1102–1138) – jakim był? – jak go widzimy? – jak go oceniamy?, „Notatki Płockie” 30 (1985), 3.
• Leszczyński J., Karol Maleczyński (28 X 1897 – 20 VII 1968), „Kwartalnik Historyczny” 76 (1969), 1.
• Łowmiański H., Kiedy powstała Kronika wielkopolska?, „Przegląd Historyczny” 51 (1960), 2.
• Majewski R., Rys historyczny polskich tradycji wojskowych na Dolnym Śląsku (do 1939 roku), [w:] Polskie tradycje wojskowe Dolnego Śląska, (red.) E. Jadziak, Warszawa-Wrocław 1978.
• Maleczyński K., Bolesław Krzywousty, Zarys panowania, Kraków 1946.
• Maleczyński K., Bolesław III Krzywousty, Wrocław 1975.
• Maleczyński K., Dokument Humbalda kardynała legata papieskiego dla klasztoru w Trzemesznie opatrzony datą 2 marca 1146, „Roczniki Historyczne” 4 (1928).
• Maleczyński K., Dwa niedrukowane akty przymierza Kazimierza Wielkiego z Danią r. 1350 i 1363, „Kwartalnik Historyczny” 45 (1931).
• Maleczyński K., Dzieje Ryksy, córki Władysława Wygnańca śląskiego, cesarzowej Hiszpanii i hrabiny Prowansji, Lwów 1933.
• Maleczyński K., Dzieje Wrocławia, cz. 1, Katowice-Wrocław 1948.
• Maleczyński K., Dzieje Wrocławia od czasów najdawniejszych do roku 1618, [w:] Długoborski W., Gierowski J., Maleczyński K., Dzieje Wrocławia do roku 1807, Warszawa 1958.
• Maleczyński K., Herb miasta Wrocławia, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 1 (1946).
• Maleczyński K., Najstarsza zachodnia granica Polski na podstawie źródeł X w., [w:] Początki Państwa Polskiego, Księga Tysiąclecia, t. 1, (red.) K. Tymieniecki, Poznań 1962.
• Maleczyński K., Najstarsze targi w Polsce i stosunek ich do miast przed kolonizacją na prawie niemieckim, Lwów 1926.
• Maleczyński K., O kanclerzach polskich XII w., „Kwartalnik Historyczny” 42 (1928).
• Maleczyński K., Polska a Czechy w latach 966–986, [w:] Studia z dziejów polskich i czechosłowackich, t. 1, (red.) E. i K. Maleczyńscy, Wrocław 1960.
• Maleczyński K., Polska a Czechy w średniowieczu, Próba rewizji pojęć, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 1 (1946).
• Maleczyński K., Polska i Pomorze Zachodnie w walca z Niemcami w XIV i XV w., Gdynia-Gdańsk-Szczecin 1946.
• Maleczyński K., Postulaty badawcze w zakresie stosunków polsko-niemieckich do początków XIII w., „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 5 (1950).
• Maleczyński K., Przymierze Kazimierza Wielkiego z Danią, „Kwartalnik Historyczny” 45 (1931).
• Maleczyński K., Stanowisko dokumentu w polskim prawie prywatnym i przewodzie sądowym do połowy XIII w., Lwów 1935.
• Maleczyński K., Studia nad dyplomami i kancelarią Odonica i Laskonogiego 1202–1239, Lwów 1928.
• Maleczyński K., Śląsk w epoce feudalnej, [w:] Historia Śląska, t. 1, cz. 1, (red.) K. Maleczyński, Wrocław 1960.
• Maleczyński K., Trwanie łączności Śląska z Polską od połowy XIV do początku XVI w., [w:] Początki Państwa Polskiego, Księga Tysiąclecia, t. 1, (red.) K. Tymieniecki, Poznań 1962.
• Maleczyński K., Więź polityczna Śląska z Polską, [w:] Oblicze Ziem Odzyskanych, Dolny Śląsk, t. 2, Wrocław 1948.
• Maleczyński K., Wojna polsko-niemiecka 1109 r., Wrocław 1946.
• Maleczyński K., Wpływy obce na dokument polski w XII w., „Kwartalnik Historyczny” 46 (1932).
• Maleczyński K., Wyprawa Henryka V na Polskę z r. 1109, „Sprawozdania Lwowskiego Towarzystwa Naukowego” 17 (1937).
• Maleczyński K., Z dziejów górnictwa śląskiego w epoce feudalnej, [w:] Szkice z dziejów Śląska, t. 1, (red.) E. Maleczyńska, Warszawa 1953.
• Maleczyński K., Z dziejów wsi śląskiej w okresie przed kolonizacją na prawie niemieckim, [w:] Szkice z dziejów Śląska, t. 1, (red.) E. Maleczyńska, Warszawa 1953.
• Maleczyński K., Ze studiów nad kroniką Galla Anonima, Rękopis Heilberski, „Roczniki Historyczne” 10 (1934).
• Maleczyński K., Zagadnienie góry Ślęży-Sobótki, „Materiały Wczesnośredniowieczne” 2 (1958).
• Maleczyński K., Zarys dyplomatyki polskiej wieków średnich, cz. 1, Wrocław 1951.
• Maleczyński K., Źródła literackie kroniki tzw. Galla Anonima, „Sprawozdania Towarzystwa Naukowego we Lwowie” 14 (1934).
• Małecki A., Kronika Baszka, czyli tzw. Wielkopolska Kronika, „Kwartalnik Historyczny” 8 (1894).
• Meyer Knonau G. v., Heinrich IV und Heinrich V, Leipzig 1900.
• Miśkiewicz B., Bitwa o Głogów w 1109 roku jako przykład ludowego charakteru obronności Polski wczesnofeudalnej, [w:] Obronność polskiej granicy zachodniej w dobie pierwszych Piastów, (red.) L. Leciejewicz, Wrocław 1984.
• Miśkiewicz B., Studia nad obroną polskiej granicy zachodniej w okresie wczesnofeudalnym, Poznań 1961.
• Miśkiewicz B., Wielkopolska w dziejach oręża polskiego (X-XX wiek), Poznań 2008.
• Myśliński K., (rec.), K. Maleczyński, Wojna polsko-niemiecka 1109 r., Wrocław 1946, „Roczniki Historyczne” 16 (1947).
• Nadolski A., Strategia i taktyka obronna pierwszych Piastów, [w:] Obronność polskiej granicy zachodniej w dobie pierwszych Piastów, (red.) L. Leciejewicz, Wrocław 1984.
• Needon R., Beiträge zur Geschichte Heinrichs V, Die Anfänge seiner Regierung 1105–1110, Leipzig 1885.
• Nowak T. M., Dawne wojsko polskie, Od Piastów do Jagiellonów, Warszawa 2006.
• Nowakowski A., Wojskowość w średniowiecznej Polsce, Malbork 2005.
• Olejnik K., Cedynia, Niemcza, Głogów, Krzyszków, Kraków 1988.
• Olejnik K., Działania wojenne na ziemi krakowskiej i na Śląsku od X do końca XVI wieku, [w:] Działania militarne w Polsce południowo-zachodniej, (red.) W. Wróblewski, Warszawa 2002.
• Olejnik K., Polskie tradycje wojskowe Środkowego Nadodrza do połowy XVII wieku, [w:] Polskie tradycje wojskowe środkowego Nadodrza, (red.) A. Toczewski, Zielona Góra 1986.
• Olejnik K., Głogów 1109, Warszawa 1999.
• Paner A., Przemyślidzi, Od Borzywoja I do Przemysła II Otokara, Ludzie i wydarzenia w latach 872–1278, Gdańsk 2008.
• Pietras Z. S., Bolesław Krzywousty, Katowice 1978.
• Plezia M., Kronika Galla na tle historiografii XII wieku, Kraków 1947.
• Rymar E., Klucz do ziem polskich czyli dzieje Ziemi Lubuskiej aż po jej utratę przez Piastów i ugruntowanie władzy przez margrabiów brandenburskich, Gorzów Wielkopolski 2007.
• Sikorski B., O bitwie na Psiem Polu i o nazwisku, „Biblioteka Warszawska” 3 (1873), 7.
• Sikorski J., Wojsko i sztuka wojenna epoki feudalizmu (od VI do XV wieku), Warszawa 1959.
• Sikorski J., Zarys historii wojskowości powszechnej do końca wieku XIX, Warszawa 1972.
• Skibiński E., Przemiany władzy, Narracyjna koncepcja Anonima tzw. Galla i jej podstawy, Poznań 2009.
• Skowrońska A., Gilewska-Dubis J., Bibliografia prac prof. dra Karola Maleczyńskiego, [w:] Maleczyński K., Studia nad dokumentem polskim, Wrocław-Warszawa-Kraków 1971.
• Sochacki J., Stosunki publicznoprawne między państwem polskim a Cesarstwem Rzymskim w latach 963–1102, Wodzisław Śląski 2014.
• Spórna J., Bolesław III Krzywousty, [w:] Idem, Słownik najsłynniejszych wodzów i dowódców polskich, Kraków 2006.
• Strzelczyk J., Kazimierz Myśliński (1916–1999), „Studia Historica Slavo-Germanica” 23 (1998–2000).
• Szewczyk J. M., Uwagi o szlakach wojennych na południowym i zachodnim pograniczu Śląska (990–1138), „Acta Universitatis Lodziensis, Folia Historica” 23 (1986).
• Szymczak J., „Pod namøtem sub diuo”, [w:] Rycerze, wędrowcy, kacerze, Studia z historii średniowiecznej i wczesnonowożytnej Europy Środkowej, (red.) B. Wojciechowska, W. Kozłowski, Kielce 2013.
• Vaníček V., Pobyty a emigrace české elity v Polsku v 10.-12. století a jejich širší interpretační souvislosti (965–1125), „Historia Slavorum Occidentis” 2 (2012).
• Weinfurter S., Das Jahrhundert der Salier (1024–1125), Stuttgart 2008.
• Wenta J., Kronika tzw. Galla Anonima, Historyczne (monastyczne i genealogiczne) oraz geograficzne konteksty powstania, Toruń 2011.
• Wiszewski P., Domus Bolezlai, W poszukiwaniu tradycji dynastycznej Piastów (do około 1138 roku), Wrocław 2008.
• Wiszewski P., Karol Maleczyński (1897–1968), [w:] Mediewiści, t. 1, (red.) J. Strzelczyk, Poznań 2011.
• Wojciechowski L., Podstęp w kronikach Anonima Galla i Mistrza Wincentego, „Zeszyty Naukowe KUL” 37 (1994), 3-4.
• Wyrozumski J., Cesarstwo a suwerenność Polski od X do XII wieku, [w:] Z dziejów Galicji, Śląska, Polski i Niemiec, Prace ofiarowane Profesorowi drowi Adamowi Galasowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, (red.) M. Czapliński, R. Gelles, K. Matwijowski, Wrocław 1994.
• Zientara B., Polityczne i kościelne związki Pomorza Zachodniego z Polską za Bolesława Krzywoustego, „Przegląd Historyczny” 61 (1970), 2.
• Ziółkowski K., Mityczne spotkanie dwóch armii w historiografii, Starcie na Psim Polu pod Wrocławiem w 1109 roku, [w:] Mity i legendy w polskiej historii wojskowości, t. 1, (red.) W. Caban, J. Smoliński, Kielce 2014.