Kazimierski–Podgórski skład solny (XVI – XIX w.)

• Authors: Międzobrodzka Małgorzata

Title variants

EN

Kazimierz and Podgórze Salt Storage (16TH – 19TH century)

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The Kazimierz salt storage operated from the 16th century on the area of the city of Kazimierz, on the right bank of Zakazimierka River, which initially was a peripheral and later the main river bed of the Vistula River. It was the storage of salt intended for rafting down the Vistula to the Masovian salt storages. Simultaneously, the facility operates as a shipping harbour organising salt rafting three times a year, serviced by rafters supplying proper vessels for salt rafting, including barges, komiega rafts, galara, byk and lichtun. The development of the Kazimierz salt storage consisted of a house (a dwelling and a place where saltworks officials resided during salt loading), known as the manor house with adjoining farm buildings, including stables and storage sheds, distinguished by their vast sizes, assigned for salt loaves (salt clumps with columnar shapes and specific dimensions) and barrel salt (salt loaded into barrels in the mine and transported in this manner) usually built in parallel to the river bed, right by the water, next to the waterfront reinforced by fascine and wood. Descriptions of the development prepared by royal commissioners are included in the text of saltworks commissions from the period between 1581 and 1762. Destruction of the Kazimierz salt storage during the siege of Cracow by the Swedes and the repeated flooding of the Vistula in the 1670s resulted in closing of the facility. Its role between 1690 and 1717 was taken over by the salt storage and shipping harbour in Mogiła. The Kazimierz salt storage was officially reopened in 1718. Construction investments were conducted between 1725 and 1751, and a manor house, a storage shed, a stable and an additional shed for lime (rafted down the Vistula to Warsaw for the needs of the royal court) were subsequently built. Between 1730 and 1762, a modern harbour was constructed with stanchions and an outer water gauge. The Austrian administration which took over the management of the Kazimierz storage after the first partition of Poland in 1772, changed its official name into Podgorzer Salzniederlage in 1787; legal changes pertaining to the principles of salt trading made it subject to the Directorate of Salt Affairs in Lviv. The organisation of salt rafting was the obligation of the Imperial and Royal Podgórze Rafting Office (C.K. Podgórski Urząd Defluitacyjny), whose tasks were monitored, until 1795 (after further areas of the Republic of Poland were incorporated in the Austrian monarchy), by the Imperial and Royal Directorate for Salt Affairs in Podgórze (C.K. Dyrekcja do Spraw Solnych in Podgórze) (in 1805 transferred to Wieliczka). Between 1809 and 1815, the Podgórze storage, together with the entire district, was subject to the administration of the Duchy of Warsaw. Construction investments from the Austrian times include a second storage building made of brick (after 1804), renovation of administrative buildings, the waterfront, regulation of the Vistula River, as well as erection of a  new shed with two residential annexes and a large stable building with a storey. The last investment took place after 1810 and before 1820. The status of development is confirmed by the maps of 1779 – 1847. In 1847, the newly erected stable building was taken-over by the Austrian army for the cavalry needs. The salt storage was handling the sale of salt for the Prussian government and the Russian authorities of the Kingdom of Poland. The final expiry of such contracts (in 1858 and 1872), along with development of rail transport resulted in closing of the governmental salt storage in Podgórze. Since 1873, the storage buildings, handed over to the Poviat Treasury Directorate (Powiatowa Dyrekcja Skarbu) in Cracow, were used by commercial companies, army and treasury guards. They were disassembled during construction of the third bridge across the Vistula and Vistula boulevards (approx. 1912). Only the stable building has been preserved from the entire Podgórze salt storage and continued to be used by the army until 1939.

Keywords

PL

Kazimierski; Podgórski; skład; solny; handel

EN

Kazimierz; Podgórze; salt; storage; trade

• Publisher: Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka
• Journal: Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce
• Year: 2016
• Volume: 31
• Pages: 9-59
• Physical description: Artykuł naukowy

Contributors

author

Międzobrodzka Małgorzata

• Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka

References

• Źródła niepublikowane: Archiwum Muzeum Żup Krakowskich (rękopisy) Materiały dotyczące żup krakowskich – teksty inwentarzy i komisji królewskich z lat 1622 – rkps sygn. 4 1622 – rkps sygn. 5 1659 – rkps sygn. 9 oraz rkps sygn 19 Inwentarz Archiwum salinarnego za lata 1772-1867. Spisał Inż. Leon Cehak, t. I-IV rkps sygn. 205-208, Inwentarz Archiwum salinarnego za lata 1772-1867. Spisał Inż. Leon Cehak, Wybór. rkps sygn. 209, Archiwum Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka (dokumenty) dok. sygn. D/X/7 dok. sygn. D/X/17 dok. sygn. D/VIII/32 Archiwum Muzeum Żup Krakowskich, Akta salinarne rkps sygn. 1111 rkps sygn. 28 rkps sygn. 304 rkps sygn. 612 rkps sygn. 1119, 2 mapki koryta Wisły rkps sygn. 1677 rkps sygn. 1890 rkps sygn. 1882 rkps sygn. 1897 rkps sygn. 1902 rkps sygn. 1896 rkps sygn. 2265 rkps sygn. 2860 Archiwum Muzeum Żup Krakowskich, Varia rkps sygn. 167 Archiwum Muzeum Żup Krakowskich, Akta Normatywne druk sygn. 14 Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka (dalej: MŻKW), Zbiory specjalne A. Smaroń: Materiały dotyczące solnictwa oraz Wieliczki i Bochni zawarte w zespole Acta Castrensia Cracoviensia – Relationes [z lat] 1572-1586, 1587-1600, 1601-1615, 1616- 1630, 1631-1650, 1651-1675, 1676-1714, 1715-1750, 1750-179, mpis sygn. 4/1 – 4/9. A. Müller: Historia saliny wielickiej, Wieliczka (ok.1932), mpis sygn. 883 Biblioteka Książąt Czartoryskich Materiały dotyczące żup krakowskich – teksty inwentarzy i komisji królewskich z lat 1581 – rkps sygn 2450, (MŻKW mf. 1/7) 1592 – rkps sygn. 1020/IV, (MŻKW, mf. 2/1) 1685 – rkps sygn. 1022, (MŻKW, mf 7/7) oraz rkps sygn. 1174 Biblioteka Naukowa Uniwersytetu Lwowskiego Materiały dotyczące żup krakowskich – teksty inwentarzy i komisji królewskich z lat 1670 – rkps sygn. 429/III, (MŻKW, mf. 6/1) 1669 – rkps sygn. 429/III, (MŻKW, mf. 5/7) 1670 – rkps sygn. 429/III, (MŻKW, mf. 6/1) 1672 – rkps sygn. 429/III, (MŻKW, mf. 6/4) 1690 – rkps sygn. 430/III, (MŻKW, mf. 8/2) 1703 – rkps sygn. 430/III, (MŻKW, mf. 10/1) 1709-10 – rkps sygn. 430/III, (MŻKW, mf. 10/2) 1714 – rkps sygn. 430/III, (MŻKW, mf. 10/5) 1717 – rkps sygn. 431/III, (MŻKW, mf. 10/6) 1724-25 – rkps sygn. 432/III, (MŻKW, mf. 11/6) 1730 – rkps sygn. 432/III, (MŻKW, mf. 12/4) 1733 – rkps sygn. 432/III, (MŻKW, mf. 12/7) 1762-63 – rkps sygn. 433/III (MŻKW, mf. 14/6) Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich Materiały dotyczące żup krakowskich – teksty inwentarzy i komisji królewskich z lat 1620, rkps sygn. 203/II, (MŻKW, mf 2/5) 1674, rkps sygn. 211/II, (MŻKW, mf 7/1) 1743 – rkps sygn. 3395/III, (MŻKW, mf. 14/1) 1661 – rkps sygn. 9526/II, (MŻKW, mf. 5/2) oraz: rkps sygn. 290/II, (MŻKW, mf. 52/2) rkps sygn. 517/III, (MŻKW mf. 52/4) rkps sygn. 543/III, (Biblioteka Narodowa, mf. 4761) rkps sygn. 11742/III, (MŻKW mf. 57/6) Archiwum Narodowe w Krakowie, Akta miasta Podgórza rkps sygn. 29/53/P-38 rkps sygn. 29/53/P-331 rkps sygn. 29/53/P-334 rkps sygn. 29/53/P-335 rkps sygn. 29/53/P-337 rkps sygn. 29/53/P-338 rkps sygn. 29/53/P-341 rkps sygn. 29/53/P-343 rkps sygn. 29/53/P-344 rkps sygn. 29/53/P-964 rkps sygn. 29/53/P-954 Biblioteka Naukowa Polskiej Akademii Umiejętnosci i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie Materiały dotyczące żup krakowskich – teksty inwentarzy i komisji królewskich z lat 1697 – rkps sygn. 403, (MŻKW, mf. 8/5) Biblioteka Kórnicka Materiały dotyczące żup krakowskich – teksty inwentarzy i komisji królewskich z lat 1698 – rkps sygn. 841, (MŻKW, mf. 9/2) 1762-63 – rkps sygn. 461, (MŻKW, mf. 14/4) Materiały kartograficzne: Archiwum Narodowe w Krakowie, Zbiory kartograficzne Widok Krakowa od północnego zachodu [autor nieznany, rys. 1603-5, ryt. 1617, Kolonia], sygn, V-87, druk: Atlas Historyczny Miast Polskich, t.V Małopolska, zeszyt 1 Kraków, pod red. nauk. Z. Nogi, Kraków 2007 (dalej: Atlas…), reprodukcja 2.5. [Plan sytuacyjny Krakowa, Kazimierza w obrębie murów i Podgórza z 1792 r.], mapa sygn. II – 95. Plan von Cracau,1733/34, mapa sygn. II-91. [Plan Krakowa , Kazimierza, Ludwinowa i Podgórza z projektem utworzenia nowego miasta na Ludwinowie oraz zmianami w rozplanowaniu zabudowy Podgórza]. Charles de Höffern, 1779, mapa sygn. II-13, druk: Atlas…, reprodukcja 1.11. Wymiar geometryczny miasta Krakowa z przyległościami, dopełniony w 1783 r. przez M[arcina] Józefa Kromera, Jeometre Przysiegłego, kopiowany zaś w r. 1792 w tym egzemplarzu przez Józefa Czecha, Jeometrę JKMci Przysięgłego, mapa sygn. II-18, druk: Atlas…, reprodukcja 1.12 [Plan Krakowa z 1787 r.], (w:) F.N. Lichocki, Dyariusz Przyjazdu Nayjaśnieyszego Stanisława Augusta króla Polskiego [...] do stołecznego miasta Krakowa , Kraków 1787, mapa sygn. II-8. [Plan sytuacyjny Krakowa, Kazimierza w obrębie murów i Podgórza z 1792 r. ], Geiger (?), mapa sygn. II-95. [Plan Krakowa z przedmieściami, ok. 1796 r.], Mosano i Chavanne, mapa sygn. II-22, sekcja 12. Plan der Gegend um Krakau worauf zugleich die neu errichtelen.... von der K.K. westgaliz. Landes Baudirektion ... [ok. 1795-1809], Schmauss v. Lironegg, mapa sygn. II-104. Plan miasta Krakowa z Stradomiem, Kazimierzem i Podgórzem zdjęty w 1807 r (1809) przez Joachima Miedzińskiego (w:) „Przyjaciel Ludu”, Leszno, R. 8, 1842, t. II, mapa sygn. II – 96. Plan Wolnego Miasta Krakowa w obrębie okopów. Mostowski, 1831, mapa sygn. II-29, druk: Atlas…, reprodukcja 1.19. [Plan katastralny miasta Podgórza z 1838 r.], Franz v. Pierret, mapa sygn. II-313. Umgebungen von Krakau in achten Blättern, 1846 r., mapa sygn. I-36 [Plan katastralny Podgórza 1847-66], mapa sygn. II – 314. Plan von Krakau mit Podgorze und der nächsten Umgebung, A. Kocziczka, 1847, mapa sygn. II-31. Stadt Krakau mit den Vorstädten Kleparz, Czarna-wieś, Piasek, Stradom, Wesoła, Smolensko u. Kazimierz samt Kawiory in Galiziem Krakauer Kreis, Bezirk Stadt Krakau, 1848, mapa sygn. I-16. Plan położenia siedemnastu gmin okalających Kraków, 1905, mapa sygn. II-61, druk: Atlas…, reprodukcja 1.26. Najnowszy plan Stoł[ecznego] Król[ewskiego] Miasta Krakowa (...), rys. Kazimierz Stolecki, Kraków 1916 r., mapa sygn. II-71. Muzeum Historyczne Miasta Krakowa Situations Plan der Stadt Krakau, 1794, mapa sygn. 71/VIIIa, druk: Atlas…, reprodukcja 1.14. Grundriss der freien Stadt Krakau, Meno Passeck, 1817, mapa sygn. 8/T/VIIIa, druk: Atlas…, reprodukcja 1.16. Muzeum Narodowe w Krakowie, Biblioteka Książąt Czartoryskich Plan de la ville et faubourgs avec le chateau de Cracovie pris par monsieur de Choisy le 2 de fevrier 1772, mapa sygn. XVIII/Mp/1036 III, druk: Atlas…, reprodukcja 1.9. Biblioteka Jagiellońska Plan Wielkiego Krakowa, 1912 r. Andrzej Kłeczek, rys. K.Stolecki, lit. Aureliusz Pruszyński, Kraków 1912, mapa sygn. M41/29 , druk: Atlas…, reprodukcja 1.27. [Plan Krakowa, 1920], mapa sygn. M41/110, M41/111, druk: Atlas…, reprodukcja 1.31. Źródła publikowane: Atlas Historyczny Miast Polskich, t.V Małopolska, zeszyt 1 Kraków, pod red. nauk. Z. Nogi, Kraków 2007 Volumina Legum. Przedruk zbioru praw staraniem XX. Pijarów w Warszawie od roku 1732 do roku 1782 wydanego, Petersburg 1859-60, t. I-VIII. I. Ihnatowicz: Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 1967, t. I Opracowania: F. Bardel: Miasto Podgórze, jego powstanie i pierwszych 50 lat istnienia, Kraków, 1901. Z. Beiersdorf: Dziedzictwo krajobrazu kulturowego Podgórza (w:) Dwa miasta, dwa brzegi. W 100. rocznicę połączenia Podgórza i Krakowa (1915-2015) pod red. nauk. E. Firlet, Kraków 2015, (dalej: Dwa miasta…) s. 86-87 K. Dziwik: Saliny krakowskie w latach 1772-1918 (w:) Dzieje żup krakowskich, Wieliczka 1988, s. 223-304. M. Kallas: Z dziejów Wieliczki w latach 1809-1813, „Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce” (dalej: „SMDŻ”) t. X, Wieliczka 1981, s. 187-204. A. Keckowa: Żupy krakowskie w XVI-XVIII wieku (do 1772 roku), Wrocław-Warszawa-Kraków, 1969 B. Konwerska, M. Międzobrodzka: Fortuny na soli wyrosłe. Kariery finansowe żupników – prawda czy stereotyp, „SMDŻ”, t. XXIV, Wieliczka 2005, s. 143-204. D. Lulewicz: Dwa miasta, dwa brzegi. O kolei i mostach w Podgórzu (w:) Dwa miasta..., s. 219-275. M. Międzobrodzka: Handel solą w wielkim Krakowie, „SMDŻ”, t. XXV, Wieliczka 2007, s. 11-25. M. Międzobrodzka: Zbyt soli galicyjskiej na tereny Rzeczypospolitej po I rozbiorze kraju (do 1792 roku), „SMDŻ”, t. XX, Wieliczka 1997, s. 77 – 104. M. Międzobrodzka, P. Kubisztal: Skład Solny (w:) Zabłocie. Przewodnik, red. G. Ciepły, Kraków 2014, s. 12-14. J. Pachoński: Bractwo solarzy czyli prasołów krakowskich, „SMDŻ”, Wieliczka 1965, t. I, s. 190 – 260. I. Pajdak: Żupa wielicka w okresie rządów konfederacji barskiej, „SMDŻ”, t. X, Wieliczka 1981, s. 179-186. W. Przegon: Zmiany użytkowania ziemi w procesie urbanizacji krajobrazu na przykładzie miasta Podgórza 1784-1915, Kraków 2004. M. Skubisz: Turówka – zespół budynków salinarnych, „SMDŻ”, t.. XXV, Wieliczka 207, s. 177 – 204 J. Żółciak: Zarys przemian dziejowych miasta Podgórza oraz wsi Płaszów, Rybitwy, Przewóz – historycznych miejscowości dzielnicy XIII (w:) Wolne Królewskie Miasto Podgórze, Płaszów-Rybitwy-Przewóz. Zarys przemian historycznych, pod red. J. Żółciak, Kraków 1996, s. 43-174.

Identifiers

ISSN

0137-530X

EISSN

2450-792X