Wewnętrzna przestrzeń wolności a sprawa człowieka w ujęciu Józefa Tischnera

• Authors: Dymarski Zbyszek

Title variants

EN

Inner Space of Freedom and the Issue of Man according to Józef Tischner

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł stanowi próbę przyjrzenia się poglądom Józefa Tischnera na kwestię wolności. Zdaniem autora, na sposób myślenia Tischnera o tym problemie największy wpływ wywarły poglądy trzech wielkich filozofów europejskich, Tomasza z Akwinu, Jean-Paul Sartre’a i George Wilhelma Hegla. W artykule autor krótko omawia te tezy, które najbardziej inspirowały oraz te, z którymi polemizował. Poglądy Tischnera na kwestię wolności nie były kompilacją poglądów wspomnianych myślicieli. Filozof poszedł swoją drogą. Uznał, że wolność jest przede wszystkim związana z człowiekiem i różnymi sposobami jego egzystencji. Inaczej niż Sartre, Tischner był przekonany, że wolny wybór nie polega na nagłym, w niczym nie zakorzenionym, akcie wyboru. Według krakowskiego filozofa, to co najważniejsze w wolności, związane jest z duchową stroną człowieka. Z niej wyrasta wolny wybór. Wewnętrzna przestrzeń wolności ma charakter agatologiczny i zamieszkana jest przez wartości, których autorem jest człowiek. Charakterystyka wewnętrznej przestrzeni wolności została przez Tischnera jedynie częściowo zarysowana. Dlatego w drugiej części artykułu autor podjął próbę rekonstrukcji poglądów Tischnera na temat struktury „agatologicznej przestrzeni wolności”.

EN

This article is an attempt to look at the views of Józef Tischner on the issue of freedom. According to the author, Tischner’s way of thinking about that problem was most influenced by the views of three great European philosophers, Thomas Aquinas, Jean-Paul Sartre, and George Wilhelm Hegel. The author briefly discusses those theses that most inspired Tischner and those with which he polemicized. Tischner’s views on the issue of freedom were not just a compilation of the views of those thinkers. The philosopher went his own way. He recognized that freedom is primarily connected with man and the various ways of his existence. Unlike Sartre, Tischner was convinced that free choice does not consist of a sudden unbounded act of choice. According to the Kraków philosopher, what is most important in freedom is connected with the spiritual side of man. A free choice springs from it. The inner space of freedom is of agathological character and is inhabited by values created by man. The characteristic of the inner space of freedom was only partly drawn by Tischner. Therefore, in the second part of the article, the author attempts to reconstruct Tischner’s views on the structure of the ‘agathological space of freedom’.

Keywords

PL

wolność; sprawa człowieka; byt-w-sobie; byt-dla-siebie; bycie-przez-innego; agatologiczna przestrzeń świadomości; przestrzeń świadomości

EN

freedom; issue of man; being-in-self; being-for-self; being-through-another; agathological space of consciousness; space of freedom

• Publisher: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
• Journal: Paedagogia Christiana
• Year: 2018
• Volume: 1/41
• Pages: 81-96

Contributors

author

Dymarski Zbyszek

• Uniwersytet Gdański

References

• Dymarski, Zbyszek. „Debata księdza Józefa Tischnera ze szkołą lubelską”. Logos i Ethos 1 (1998): 235-245.
• Kłoczowski, Jan Andrzej, Marek Drwięga, Karol Tarnowski, Jarosław Makowski. „Filozofia z wnętrza metafory”. Kontrapunkt (dodatek do Tygodnika Powszechnego) 10 (2000), (19.11.2000): 12-13.
• Gilson, Étienne. Tomizm. Wprowadzenie do filozofii św. Tomasza z Akwinu, tłum. Jan Rybałt. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1960.
• Hegel, Georg Wilhelm Friedrich. Fenomenologia ducha, tłum. Adam Landman. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963.
• Hegel, Georg Wilhelm Friedrich. Wykłady z filozofii dziejów, tłum. Janusz Grabowski, Adam Landman. Warszawa: 1958.
• Hyppolite, Jean. Genèse et structure de la ‘Phénoménologie de l’Esprit’ de Hegel. Paris: Éditions Montaigne, 1946.
• Kojève, Alexander. Łączny komentarz do sześciu pierwszych rozdziałów ‘Fenomenologii ducha’, tłum. Tadeusz Gadacz. Kraków: Wydział Filozofii Papieskiej Akademii Teologicznej, 1982.
• Panasiuk, Ryszard. „Ksiądz Tischner czyta Hegla”. W: Pytając o człowieka – myśl filozoficzna Józefa Tischnera, red. Władysław Zuziak, 33-42. Kraków: Znak, Wydział Filozoficzny Papieskiej Akademii Teologicznej, 2002.
• Sartre, Jean-Paul. Egzystencjalizm jest humanizmem, tłum. Małgorzata Kowalska, Janusz Krajewski. Warszawa: Altaya  DeAgostini, 2001.
• Sartre, Jean-Paul. Byt i nicość, tłum. Jan Kiełbasa i in. Kraków: Zielona Sowa, 2007.
• Szary, Stefan. Człowiek – podmiot dramatu. Kęty: Antyk, 2005.
• Tischner, Józef. „Czym jest ‘Ja’ transcendentalne?”. W: Szkice filozoficzne Romanowi Ingardenowi w darze, red. Zofia Żarnecka, 349-364. Kraków–Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1964.
• Tischner, Józef. „Etyka wartości i nadziei”. W: Józef Tischner, Jan A. Kłoczowski, Wobec wartości, 55-149. Poznań: W drodze, 2001.
• Tischner, Józef. „Schyłek chrześcijaństwa tomistycznego”. Znak 1 (1970): 1-26.
• Tischner, Józef. „Sprawa osoby – wstępne przybliżenie”. Logos i Ethos 2 (1992): 5-19.
• Tischner, Józef. Etyka a historia. Wykłady, red. Dobrosław Kot. Kraków: Znak, 2008.
• Tischner, Józef. Filozofia dramatu. Paryż: Éditions du Dialogue, 1990.
• Tischner, Józef. Myślenie według wartości. Kraków: Znak, 1982.
• Tischner, Józef. Spowiedź rewolucjonisty. Kraków: Znak, 1993.
• Tischner, Józef. Spór o istnienie człowieka. Kraków: Znak, 1998.
• Tischner, Józef. Świat ludzkiej nadziei. Kraków: Znak, 1975.
• Tischner, Józef. Świat ludzkiej nadziei. Kraków: Znak, 1994.
• Wesołowska, Agnieszka. Fenomenologia jako możliwość filozofii dramatu Józefa Tischnera. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2012.
• Workowski, Adam. Ontologiczne podstawy posiadania. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2009.

Identifiers

DOI

10.12775/PCh.2018.004