Rabacja chłopska 1846 roku w relacji ks. Jana Popławskiego z Niegowici

• Authors: Danowska Ewa

Title variants

EN

The peasant slaughter of 1846 in the accounts of father Jan Popławski of Niegowić

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Ocena wydarzeń z 1846 roku była różna w ocenie urzędowej austriackiej i patriotycznej polskiej. Według tej pierwszej wersji rzeź galicyjska była odruchem wierności włościan wobec monarchii austriackiej, potępiającym próbę powstania przeciw cesarzowi. Z polskiej strony rabację potraktowano jako skutek świadomej prowokacji dokonanej przez biurokrację austriacką, trafiającej na podatny grunt niechęci pańszczyźnianych chłopów wobec szlachty. Rabacja położyła kres przygotowaniom do narodowego powstania. Rozprzestrzeniła się w zachodniej Galicji, głównie w okolicach Tarnowa, Bochni i Jasła. Tzw. „krwawe zapusty” rozpoczęte ok. 19 lutego 1846 roku pochłonęły wiele ofiar. Chłopi napadali na dwory i plebanie w poszukiwaniu powstańców i broni, bili i mordowali dziedziców i ich oficjalistów, demolowali budynki, rabowali wyposażenie dworów i zabudowań gospodarczych. Z tego okresu zachowały się relacje i wspomnienia, wśród nich relacja ks. Jana Popławskiego (1800–1892), ówczesnego proboszcza w Niegowici. Swoje wspomnienia spisał w 1857 roku, dla rodziny. Ich oryginał znajduje się w Bibliotece Naukowej PAU i PAN w Krakowie, podarowany w 1925 roku przez Seweryna Udzielę. Wspomnienia ks. Popławskiego z 22–24 lutego 1846 roku obejmują tylko 3 dni rabacji, mimo to są cenne jako kronikarski zapis wydarzeń w Niegowici i najbliższej okolicy. Zawierają też osobiste odczucia i komentarze autora wspomnień.

EN

The evaluation of the events of 1846 differed in the opinions of Austrian officialdom and patriotic Poland. According to the version as assessed by the former, the Galician massacre was a reflex on the part of the peasantry loyal to the Austrian monarchy and condemning the uprising against the emperor. From the Polish side, it was viewed as the result of conscious provocation, on the part a bureaucratic Austria, which fell on the fertile ground of the villein peasants’ malevolence toward the nobility and gentry. The slaughter put an end to the preparation for a national uprising. It spread through Western Galicia, primarily in the environs of Tarnów, Bochnia and Jasło. What has been dubbed ‘the bloody carnival’, which was launched around 19th February 1846, engulfed countless victims. The peasants fell on manor houses and presbyteries in search of insurgents and weapons, beating and murdering the country gentry and their clerks, demolishing buildings and robbing the manors and their farm outbuildings of furnishings and fittings. Accounts and memoirs of that period have survived, amongst them those of Father Jan Popławski (1800–1892), the then parish priest of Niegowić. He wrote them for his family in 1857. The original, held in the Academic Library of the Polish Academy of Arts and Sciences and the Polish Academy of Sciences in Krakow, was gifted by Seweryn Udziela in 1925. Father Popławski’s memoirs cover 22nd to 24th February 1846, encompassing only three days of the slaughter. For all that, they are valuable as a chronicler’s record of events in Niegowić and its closest environs. They also contain the personal feelings and commentaries of their author.

Keywords

PL

rabacja chłopska; ks. Jana Popławski; Niegowić

EN

peasant slaughter; Jan Popławski; Niegowić

• Publisher: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
• Journal: Folia Historica Cracoviensia
• Year: 2013
• Volume: 19
• Pages: 223–246

Dates

published

2013-12-31

Contributors

author

Danowska Ewa

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

References

• A. Chwalba, Historia Polski 1795–1918. Kraków 2000.
• C. Czechowska, Towarzystwa wstrzemięźliwości w diecezji tarnowskiej za rządów biskupa J.G. Wojtarowicza (1844–1850). Lublin 1981.
• S. Dembicki, Rok 1846. Kronika dworów szlacheckich zebrana na pięćdziesięcioletnią rocznicę smutnych wypadków lutego. Jasło 1896.
• S. Grodziski, Rok 1846 w Galicji. Przyczyny i konsekwencje. „Rocznik Bocheński” R. 4: 1996,s. 7.
• S. Grodziski, Wstęp. W: L. Żuławski, Oblężenie Limanowy czyli rzeź galicyjska 1846 wierszem i inne utwory. Oprac. J.M. Dziewulska, wyd. J. Żuławski. Kraków 2010, s. 7–16.
• W. Hop, Jakub Szela – krwawy upiór czy obrońca chłopów? Wokół rabacji chłopskiej 1846 r. – prawda i mity. „Rocznik Jasielski” R. 6: 2006, s. 10–11, 13.
• S. Kieniewicz, Ruch chłopski w Galicji w 1846 r. Wrocław 1951.
• Rabacja na Powiślu. Dziennik Marianny Pikuzińskiej i relacje chłopskie o krwawych wydarzeniach 1846 r. Oprac. K. Bańburski, W. Konieczny. Tarnów 2006.
• B. Limanowski, Historja ruchu rewolucyjnego w Polsce 1846. [b.m. i r.], s. 160.
• [M. Maciszewski] Mac, Niegowieć. W: Słownik geografizny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 7. Pod red. B. Chlebowskiego, W. Walewskiego, F. Sulimierskiego. Warszawa 1886, s. 75.
• K. Poklewska, Krew na śniegu. Rzecz o rabacji galicyjskiej w literaturze polskiej. „Łódzkie Towarzystwo Naukowe. Prace Wydziału I – Językoznawstwo, nauki o literaturze i fiozofi”, nr 86, Wrocław 1986, s. 73.
• S. Schnür-Pepłowski, Z przeszłości Galicyi (1772–1862). Lwów 1895.
• K. Ślusarek, Drobna szlachta w Galicji 1772–1848. Kraków 1994.
• J. Zdrada, Historia Polski 1795–1914. Warszawa 2007.
• F. Ziejka, Misjonarz wśród rabantów. W: Rok 1846. Ludzie, wydarzenia, tradycje. Zbiór studiów. Pod red. M. Śliwy. Kraków 1997, s. 65.

Identifiers

ISSN

0867-8294

DOI

10.15633/fhc.239

URI

http://czasopisma.upjp2.edu.pl/foliahistoricacracoviensia/article/view/239/167