Język a kultura w lingwistycznych badaniach germanistycznych

• Authors: Czachur Waldemar

Title variants

EN

Language and Culture in Germanic Linguistic Research

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest refleksja nad rozwojem badań z zakresu szeroko pojętej lingwistyki kulturowej w opraco waniach germanistycznych. Na zebranym korpusie tekstów kluczowych dla rozwoju lingwistyki kulturowej w badaniach germanistycznych pokazano, w jaki sposób definiowany jest język i kultura w kontekście ich wzajemnych relacji. Omówiono również określenia pojawiające się w literaturze, którymi posługują się lingwiści do nazwania swoich badań, by w dalszej części na przykładach z dwóch kręgów badawczych zilustrować, jakie cele stawiają sobie lingwistyka antropologiczna ( antropologische Linguistik ) i lingwistyka analizująca kulturę ( kulturanalytische Linguistik ) oraz jakie stosują metody w analizie materiału językowe go. Artykuł kończy podsumowanie tendencji rozwojowych omawianej subdyscypliny lingwistycznej oraz komentarz interlingwistyczny.

The aim of the article is to reflect on the development of research within broadly understood cultural linguistics in Germanic studies. The collected corpus of texts of key importance for the development of cultural linguistics in Germanic studies shows how language and culture are defined in the context of their mutual relations. The article also discusses the terms used in the literature by linguists to define and describe their research, in order to use the examples from these two fields to illustrate the aims of anthropological linguistics (anthropologische Linguistik) and cultural linguistics (kulturanalytische Linguistik) and the methods used to analyse the linguistic material. The article ends with a summary of developmental trends in the discussed linguistic sub-discipline and with an interlinguistic commentary.

Keywords

PL

lingwistyka kulturowa; język a kultura; językoznawstwo germanistyczne; lingwistyka antropologiczna

EN

ultural linguistics language-culture-relation; Germanic linguistics; anthropological linguistics

• Publisher: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Socjolingwistyka
• Year: 2020
• Issue: 34
• Pages: 7-22

Dates

published

2020-12-31

Contributors

author

Czachur Waldemar

• Uniwersytet Warszawski

References

• Anusiewicz, J. 1994. Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Altmayer, C. 2004. Kultur als Hypertext. Zu Theorie und Praxis der Kulturwissenschaft im Fach Deutsch als Fremdsprache. München: Iudicium.
• Bartmiński, J. 2008. „Etnolingwistyka, lingwistyka kulturowa, lingwistyka antropologiczna?”. Język a Kultura 20: 15–33.
• Bartmiński, J. 2012. Aspects of Cognitive Ethnolinguistics, red. J. Zinken. Sheffield–Oakville: Equinox.
• Bartmiński, J. 2016. „O aktualnych zadaniach etnolingwistyki”. Etnolingwistyka 28: 7–29.
• Bubenhofer, N. 2009. Sprachgebrauchsmuster. Korpuslinguistik als Methode der Diskurs- und Kulturanalyse. Berlin–New York: De Gruyter.
• Busse, D. 2016. „Einführung: Kulturwissenschaftliche Orientierung in der Sprachwissenschaft”. W Sprache – Kultur – Kommunikation. Ein internationales Handbuch zu Linguistik als Kulturwissenschaft, red. L. Jäger, W. Holly, P. Krapp, S. Weber, i S. Heekeren. Berlin–Boston: De Gruyter, 645–661.
• Czachur, W. 2017. „Lingwistyka kulturowa i międzykulturowa. Pytania badawcze, zadania i perspektywy”. W Lingwistyka kulturowa i międzykulturowa, red. W. Czachur. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 7–38.
• Czachur, W. 2018. „Kulturwissenschaftlicher Denkstil in der germanistischen Linguistik. Motivationen, Beharrungstendenzen und Entwicklungsrichtungen”. W Denkstile in der deutschen Sprachwissenschaft. Bausteine einer Fachgeschichte aus dem Blickwinkel der Wissenschaftstheorie Ludwik Flecks, red. Ch. Andersen, U. Fix, i J. Schiewe. Berlin: Erich Schmidt Verlag, 137–166.
• Czachur, W. 2020. Lingwistyka dyskursu jako integrujący program badawczy. Wrocław: Atut.
• Czerwiński, M. 2015. Kultura, dyskurs, znak. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Feilke, H. 2016. „Einführung: Sprache – Kultur – Wissenschaft”. W Sprache – Kultur – Kommunikation. Ein internationales Handbuch zu Linguistik als Kulturwissenschaft, red. L. Jäger, W. Holly, P. Krapp, S. Weber, i S. Heekeren. Berlin–Boston: De Gruyter, 9–36.
• Földes, C. 2003. Interkulturelle Linguistik. Vorüberlegungen zu Konzepten, Problemen und Desiderata. Wien: Universitätsbibliothek Johann Christian Senckenberg.
• Gardt, A. 2003. „Sprachwissenschaft als Kulturwissenschaft”. W Literaturwissenschaft und Linguistik von 1960 bis heute, red. U. Haß-Zumkehr, i Ch. König. Göttingen: Wallenstein-Verlag, 271–288.
• Günthner, S. 2013. „Sprache und Kultur”. W Sprachwissenschaft: Grammatik – Interaktion – Kognition, red. P. Auer. Stuttgart: Springer, 347–369.
• Günthner, S. 2015. „Zur Verwobenheit von Sprache und Kultur – Ansätze einer Anthropologischen Linguistik”. W Linguistik und Kulturwissenschaft. Zu ihrem Verhältnis aus der Perspektive des Faches Deutsch als Fremd- und Zweitsprache und anderer Disziplinen, red. M. Dobstadt, Ch. Fandrych, i R. Riedner. Frankfurt am Main: Peter Lang, 37–64.
• Günthner, S. 2017. „Doing Culture – kulturowa samoidentyfikacja i identyfikowanie innych w rozmowie”. W Lingwistyka kulturowa i międzykulturowa, red. W. Czachur. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 39–67.
• Günthner, S., i A. Linke. 2006. „Einleitung: Linguistik und Kulturanalyse. Ansichten eines symbiotischen Verhältnisses”. Zeitschrift für germanistische Linguistik 34–1: 1–27.
• Hermanns, F. 1994. „Linguistisch Anthropologie. Skizze eines Gegenstandsbereiches linguistischer Mentalitätsgeschichte”. W Begriffsgeschichte und Diskursgeschichte. Methodenfragen und Forschungsergebnisse der historischen Semantik, red. D. Busse, F. Hermanns, i W. Teubert. Opladen: VS Verlag für Sozialwissenschaften, 29–59.
• Hermanns, F., i M. Zhao. 1996. „‚Arbeit‘ in China und in Deutschland. Ein Begriffsvergleich als Beitrag zum Programm der interkulturellen Linguistik”. W Blickwinkel, red. A. Wierlacher, i G. Stötzel. München: Iudicium, 413–436.
• Jäger, L., W. Holly, P. Krapp, S. Weber, i S. Heekeren. 2016. „Einleitung”. W Sprache – Kultur – Kommunikation. Ein internationales Handbuch zu Linguistik als Kulturwissenschaft, red. L. Jäger, W. Holly, P. Krapp, S. Weber, i S. Heekeren. Berlin–Boston: De Gruyter, 1–5.
• Holly, W., i L. Jäger. 2016. „Aspekte einer kulturwissenschaftlichen Linguistik”. W Sprache – Kultur – Kommunikation. Ein internationales Handbuch zu Linguistik als Kulturwissenschaft, red. L. Jäger, W. Holly, P. Krapp, S. Weber, i S. Heekeren. Berlin–Boston: De Gruyter, 944–956.
• Kämper, H. 2007. „Linguistik als Kulturwissenschaft. Am Beispiel einer Geschichte des sprachlichen Umbruchs im 20. Jahrhundert”. W Sprach-Perspektiven. Germanistische Linguistik und das Institut für Deutsche Sprache, red. H. Kämper, i L.M. Eichinger. Tübingen: De Gruyter, 419–439.
• Karstedt, L. 2004. Sprache und Kultur. Eine Geschichte der deutschsprachigen Ethnolinguistik. Hamburg.
• Kuße, H. 2012. Kulturwissenschaftliche Linguistik. Eine Einführung. Tübingen.
• Linke, A. 2008. „Kommunikation, Kultur und Vergesellschaftung. Überlegungen zu einer Kulturgeschichte der Kommunikation”. W Sprache – Kognition – Kultur. Sprache zwischen mentaler Struktur und kultureller Prägung, red. L.M. Eichinger, i H. Kämper. Berlin–New York: De Gruyter, 24–50.
• Linke, A. 2011. „Signifikante Muster – Perspektiven einer kulturanalytischen Linguistik”. W Begegnungen. Das VIII. Nordisch-Baltische Germanistentreffen in Sigtuna vom 11. bis zum 13.6. 2009, red. E. Wåghäll Nivre, B. Kaute, B. Andersson, B. Landén, i D. Stoeva-Holm. Stockholm: Stockholm University Press, 23–44.
• Linke, A. 2016. „Einführung: Kommunikation und Kulturalität”. W Sprache – Kultur – Kommunikation. Ein internationales Handbuch zu Linguistik als Kulturwissenschaft, red. L. Jäger, W. Holly, P. Krapp, S. Weber, i S. Heekeren. Berlin–Boston: De Gruyter, 351–368.
• Palmer, G.B. 1996. Toward a Theory of Cultural Linguistics. Austin: University of Texas Press.
• Scharloth, J. 2005. Sprachnormen und Mentalitäten. Sprachbewusstseinsgeschichte in Deutschland im Zeitraum von 1766 und 1785. Tübingen: De Gruyter.
• Schröter, J. 2014. „Analyse von Sprache als Analyse von Kultur. Überlegungen zur kulturanalytischen Linguistik am Beispiel des Wandels von Briefschlüssen im 19. und 20. Jahrhundert”. W Kommunikation – Korpus – Kultur. Ansätze und Konzepte einer kulturwissenschaftlichen Linguistik, red. N. Benitt, Ch. Koch, K. Müller, S. Saage, L. Schüler. Trier: WVT Wissenschaftlicher Verlag, 25–45.
• Schröter, J. 2016. Abschied nehmen. Veränderungen einer kommunikativen Kultur im 19. und 20. Jahrhundert. Berlin–New York: De Gruyter.
• Schröter, J., S. Tienken, Y. Ilg, J. Scharloth, i N. Bubenhofer, red. 2019. Linguistische Kulturanalyse. Berlin–Boston: De Gruyter.
• Sharifian, F. 2015. „Cultural Linguistics”. W The Routledge Handbook of Language and Culture, red. F. Sharifian. London–New York: Routledge, 473–492.
• Skowronek, K., i B. Skowronek. 2010. „Kulturoznawstwo i lingwistyka. Granice – miejsca wspólne – związki”. W Granice kultury, red. A. Gwóźdź (przy współpracy M. Kempnej-Pieniążek). Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 298–307.
• Skwarczyńska, S. 1965. Wstęp do nauki o literaturze, t. III. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
• Tienken, S. 2008. Alltagsgattungen und der Ort von Kultur. Sprachwissenschaftliche und kulturanalytische Studien anhand von Milchverpackungen in Deutschland und Schweden. Stockholm: Stockholm University.
• Tienken, S. 2015. „Muster – kulturanalytisch betrachtet”. W Handbuch Satz, Äußerung, Schema, red. Ch. Dürscheid, i J.G. Schneider. Berlin–New York: De Gruyter, 464–484.
• Tienken, S. 2017. „Wzorce językowe a analiza kulturowa. Ujęcie teoretyczne i metodyczne”. W Lingwistyka kulturowa i międzykulturowa, red. W. Czachur. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 39–67.
• Wengeler, M. 2006. „Linguistik als Kulturwissenschaft. Eine Einführung in diesen Band”. Linguistik als Kulturwissenschaft, red. M. Wengeler. Hildesheim–Zürich–New York: Georg Olms Verlag, 1–23.
• Wierzbicka, A. 1991. Cross-cultural pragmatics. The semantics of human interaction. Berlin–New York: De Gruyter.
• Wierzbicka, A. 1992. Semantics, Culture and Cognition. Universal Human Concepts in Culture-Specific Configurations. New York: Oxford University Press.
• Wierzbicka, A. 1997. Understanding cultures through their key words: English, Russian, Polish, German, and Japanese. New York: Oxford University Press.

Identifiers

DOI

10.17651/SOCJOLING.34.1