Etyka przedsiębiorczości w późnośredniowiecznej scholastyce – wprowadzenie do problematyki

• Authors: Marcin Bukała

Title variants

EN

Entrepreneurial Ethics in the Late Medieval Scholastics – Introduction to the Research Topic

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The paper concerns the idea of entrepreneurial ethics in scholastic texts. The sources, methods of research, and general historical preliminaries are discussed. In the methodology of the research Max Weber’s categories of economic exchange, entrepreneurship and entrepreneur are invoked. Medieval notions and concepts, such as iustus mercator, industria, and bonum commune are analyzed in the context of these socio-economic categories. Texts from the middle of the XIIIth century to the middle of XVth century are taken into consideration, in particular such canonists and theologians as Chiaro of Florence (Casus fratris Claris), Thomas Aquinas, Giles of Lesines, Henry of Ghent, Peter Olivi, Matthew of Cracow, Bernardine of Siena, and Antonine of Florence. The merchant’s guide by Benko Kutruljević(Benedetto Cotrugli) is considered too, as an example of reception of scholastic thought at a more practical level. In the topic discussed the particularity of Latin Christianity in the late medieval period, in comparison to other epochs and civilizations, is linked to the new idea of work and to certain cultural phenomena, including: the ethical focus of scholastic doctors, the idea of volunteer poverty, and Christian concept of the gift (referred to particularly in the Sermon on the Mount: Luke 6, 20–45). The system of terms and notions – by which entrepreneurship and economic activity were defi ned – influenced in some way the mentality and social practice. In practice, the evaluation of entrepreneurial activity was related to different systems of norms, which was expressed by the notion of forum. This could be: Roman law (forum civilis), canons, and practical theology (forum Dei). In the final case of forum Dei, the individual confession, introduced by the Church in the XIIIth century, was of crucial significance.

Keywords

EN

entrepreneurial ethics; economic ethics; scholastic philosophy and theology; medieval history; social and economic history; just merchant (iustus mercator); common good (bonum commune); entrepreneurship (industria); merchant guides

• Publisher: Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk / Akademia Leona Koźmińskiego
• Journal: Prakseologia
• Year: 2009
• Issue: 149
• Pages: 107-132

Contributors

author

Marcin Bukała

• Instytu Filozofii i Socjologii PAN, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa

References

• Aegidius de Lessina. 1980. De usuris in comune. patrz: Thomas Aquino 1974–. VII (Allorum medii aevi auctorum. Scripta 61): 20–29.
• Augustinus Hipponensis. 1955. De civitate Dei. B. Dombart, A. Kalb (wyd.). w: Aurelii Augustini Opera. XIV/1–2. Turnholti: Brepols („Corpus Christianorum” Ser. Latina: XVII–XVIII).
• Alexander de Alexandria. Tractatus de usuris. patrz: Hamelin (wyd.) 1962.
• Cotrugli B. (Raguseo). 1990. Il libro dell’ arte di mercatura. U. Tucci (wyd.). Venezia: Arsenale.
• Henricus de Gandavo. 1979–. = Henrici de Gandavo Opera Omnia. R. Macken (wyd.). Leuven–Leiden: Leuven University Press, E. J. Brill.
• Jacobus de Paradiso. 1974. Tractatus de contractibus reemptionis. D. Kuś (wyd.). „Textus et Studia Historiam Theologiae in Polonia Excultae Spectantia“ II/ 2 : 63–122.
• Matheus de Cracovia 2000. De contractibus. M. Nuding (wyd.). Heidelberg: Winter (obejmuje dodatkowo: [Responsio] ad questionem de vitaliciis et contractibus et mutuis etc.)
• Matheus de Cracovia 2007. O praktykach Kurii Rzymskiej (tekst łac. i przekł. pol.). W. Seńko (wyd.). Kęty: Wydawn. Marek Derewiecki (Seria Dwujęzyczna „Ad fontes” II)
• Petrus Johannis Olivi. De emptionibus et venditionibus, de usuris, de restitutionibus. patrz: Todeschini (wyd.) 1980.
• Remigius Girolamis. 1965. De peccato usurae. O. Capitani (wyd.). “Studi Medievali” (ser. 3) VI (1965)/2: 537–662.
• Remigius Girolamis. De bono communi; De bono pacis. patrz: De Matteis (wyd.) 1977.
• Thomas de Aquino. 1974– .= S. Thomae Aquinatis Opera Omnia. R. Busa (wyd.). I–VII. Stuttgart 1974–1980: F. Frommann, G. Holzboog.
• Arystoteles. 2000. Etyka nikomachejska. D. Gromska (przekł.). w: Arystoteles. Dzieła wszystkie. 5. Warszawa: Wydawn. Naukowe PWN: 7–300.
• Arystoteles. 2001. Polityka; Ekonomika. L. Piotrowicz (przekł.). w: Arystoteles. Dzieła wszystkie. 6. Warszawa: Wydawn. Naukowe PWN: 7–263.
• Augustyn Św. 1998. Państwo Boże. W. Kubicki (przekł.). Kęty: Antyk.
• Smith A. 1954. Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów. G. Wolff, O. Einfeld, Z. Sadowski, A. Prejbisz, B. Jasińska (przekł. z ang.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Tomasz z Akwinu. 1963–. Suma teologiczna. F. Bednarski, P. Bełch, S. Bełch, A. Głażewski, S. Piotrowicz, R. Kostecki (przekł.). Londyn: Veritas 1963–1986 (Seria Tomistyczna „Biblioteki Polskiej”).
• Tomasz z Akwinu. 1999. O kupnie i sprzedaży na kredyt. J. Salij (przekł.). w: Św. Tomasz z Akwinu. Dzieła wybrane. Kęty: Antyk: 437–441.
• Baldwin J. 1970. Masters, Princes and Merchants: The Social Views of Peter the Chanter and his Circle. I–II. Princeton (New Jersey): Princeton University Press.
• Bec Ch. 1981. Cultura e società a Firenze nell’età della rinascenza. Roma: Salerno Editrice.
• Bloch M. 1962. Pochwała historii czyli o zawodzie historyka (przekł.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Boschiero G., Molina B. (red.). 2004. Politiche del credito investimento e solidarietà. Asti: Centro di Studi sui Lombardi e sul Credito nel Medioevo (“Collana del Centro Studi sui Lombardi” 5).
• Boureau A., Piron S. (wyd.) 1999. Pierre de Jean Olivi (1248–1298). Pensée scolastique dissidence spirituelle et société. Actes du Colloque de Narbonne (mars 1998). Paris: Librairie philosophique J. Vrin (“Etudes de philosophie medievale” 79)
• Braudel F. 1992. Kultura materialna, gospodarka i kapitalizm (XV–XVIII w.). I. Struktury codzienności: możliwe i niemożliwe; II. Gry wymiany; III. Czas świata. Warszawa : Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Braunstein. P. 2003. Travail et entreprise au Moyen Âge, Bruxelles: De Boeck (“Bibliotheque du Moyen Âge” 21).
• Bukała M. 20041. Zagadnienia ekonomiczne w nauczaniu wrocławskiej szkoły do-minikańskiej w późnym średniowieczu. Wrocław: Oficyna Wydawnicza „Atut” („Historia i kultura Śląska” I)
• Bukała M. 20042. Etyka ekonomiczna średniowiecza. „Etyka” 37: 85–101.
• Bukała M. 2005. Obrót rentą w ocenie średniowiecznych dominikanów i innych scholastyków. w: M. Derwich, A. Pobóg–Lenartowicz (red.). Klasztor w państwie średniowiecznym i nowożytnym, Wrocław–Warszawa: Pracownia Badań na Dziejami Zakonów i Kongregacji Kościelnych w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Wrocławskiego, Wydawn. DiG: 519–30
• Bukała M. 20071. Enterprise Ethics, „Management” Ethics, and Work Ethics – Less Examined Aspects of “Oeconomica Mediaevalia” – Previous Research and New Questions. “Studia Antyczne i Mediewistyczne” (ser. nova) 5 [40]: 185–205.
• Bukała M. 20072. „Il suo credito e la salvation tua” – good faith in „vendere al termine” according to Benko Kotruljević (Benedetto Cotrugli) of Dubrovnik. patrz: Prodi (red.) 2007: 131–42.
• Bukała M. 2008. Mendicant Friars and Medieval Notions and Ideas of Economic Life: “Oeconomica Dominicana” and “Franciscana”, and Particularities of Central Europe. w: H. Specht, R. Andraschek-Holzer (red.). Bettelorden in Mitteleuropa: Geschichte, Kunst, Spiritualität. Referate der gleichnamigen Tagung vom 19. bis 22. März 2007 in St. Pölten. St. Pölten: Diöcesanarchiv St. Pölten: 35–49.
• Burr D. 1989. Olivi and Franciscan poverty: the origins of the “usus pauper” controversy. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
• Campbell W. 1987. The Old Art of Political Economy. patrz: Lowry (red.) 1987: 31–42.
• Capitani O (red.). 1987. Una economia politica nel Medioevo. Bologna: Patron (“Il mondo medievale. Sezione di storia delle istituzioni, della spiritualità e delle idee” 15)
• Capitani O. 1993. L’etica economica: considerazioni e riconsiderazioni di un vec¬chio studioso. w: Italia 1350–1450: tra crisi trasformazione e sviluppo. Atti del XXX Convegno internazionale (Pistoia, 10–13 marzo 1991). Pistoia: Centro Italiano di Studi di Storia e d’Arte: 475–96.
• Capitani O. 2000. Figure e motivi del francescanesimo medievale. Bologna: Patron (“Il mondo medievale. Sezione di storia delle istituzioni, della spiritualità e delle idee” 25)
• Capitani O. 20041. Storia del Italia medioevale: 410–1216. Roma–Bari: Edizioni Laterza.
• Capitani O. 20042. Cupidigia, avarizia, „bonum commune” in Dante Alighieri e Remigio de’Girolami. w: O. Munsch, T. Zotz (red.). Scientia veritatis. Festschrift für Hubert Mordek zum 65. Geburtstag. Ostfi ldern: Thorbecke: 351–64.
• Cenacchi G. 1977. Il lavoro nel pensiero di Tommaso d’Aquino. Roma: Pontifica Accademia di S. Tommaso d’Aquino e di Religione Cattolica, Coletti editore (“Studi Tomistici” 5).
• Chaufen A. 1997. Wiara i wolność. Myśl ekonomiczna późnych scholasyków (przekł. z ang.), Warszawa: Arvil.
• Chaunu Ph. 1989. Czas reform (przekł. z fr.). Warszawa: Pax.
• Chenu M.-D. 1955. Pour une théologie du travail, Paris: Editions du Seuil.
• Czartoryski P. 1963. Wczesna recepcja „Polityki” Arystotelesa na Uniwersytecie Krakowskim. Wrocław: Ossolineum („Monograrafie z dziejów nauki i techniki” XXI).
• De Leo P. 1983. L’esegesi medievale dell’immagine biblica del lavoro. w: Lavorare nel Medio Evo. Rappresentazioni ed esempi dall’Italia dei secoli X–XVI. Atti del XXI convegno di studio (Todi, 12–15 ottobre 1980), Perugia–Todi: Centro di studi sulla spiritualità medievale, Accademia Tudertina : 221–55.
• De Matteis M. C. 1977. La „teologia politica comunale” di Remigio de Girolami, Bologna: Patron.
• De Roover R. 1951. Monopoly Theory prior to Adam Smith: A Revision. “Quarterly Journal of Economics” LXV: 492–524.
• De Roover R. 19631. The Rise and Decline of the Medici Bank 1397–1494. Cambridge (Mass.): Harvard University Press.
• De Roover R. 19632. „The Organization of Trade”. w: M. Postan, E. Miller (red.), Economic Organization and Policies in the Middle Ages. Cambridge University Press (“The Cambridge Economic History of Europe” III): 45–118.
• De Roover R. 19633. The Scholastic Attitude Towards Trade and Entrepreneurship. “Exploration in Entrepreneurial History” (ser. 2) I: 76–87.
• De Roover R. 1967. San Bernardino of Siena and Sant’Antonino of Florence: The Two Great Economic Thinkers of the Middle Ages. Boston (Mass.): Baker Library Harvard Graduate School of Business Administration (“Kress Library of Business and Economic” 19).
• De Roover R. 1974. Business, Banking, and Economic Thought in Late Medieval and Early Modern Europe: Selected Studies. J. Kirshner (red.). Chicago–London: The University of Chicago Press.
• Dolan C. (red.), Travail et travailleurs en Europe au Moyen Age et au début des Temps modernes. Toronto: Pontifical Institute of Medieval Studies.
• Epstein S. 19911. Wage, Labour and Guilds in Medieval Europe. Chapel Hill – London: University of North Carolina Press.
• Epstein S. 19912. The Theory and Practice of Just Wage. “Journal of Medieval History” XVII: 53–69.
• Etica e politica 1999 = Etica e politica le teorie dei frati mendicanti nel due e trecento. Atti del XXVI convegno di studio (Assisi, 15–17 ottobre 1998). Spoleto: Società Internazionale di Studi Francescani, Fondazione CISAM.
• Fijałek J. 1900. Mistrz Jakób z Paradyża i Uniwersytet Krakowski w okresie soboru bazylejskiego. I–II. Kraków: Akademia Umiejętności.
• Geremek B. 1989. Litość i szubienica. Dzieje nędzy i miłosierdzia. Warszawa: Czytelnik.
• Gilchrist J. 1969. The Church and Economic Activity in the Middle Ages. London: Macmillan.
• Głąbiński S. 1939. Historia ekonomiki powszechnej. I–II. Lwów: Wydawn. Towarzystwa Naukowego we Lwowie.
• Grossi P. 1972. „Usus facti”. La nozione di proprietà nella inaugurazione dell’età nuova. „Quaderni Fiorentini” I: 287–355.
• Hamelin A. M. (wyd.). 1962. Un traité de morale économique au 14. siècle: Le „Tractatus de usuris” de Maître Alexandre d’Alexandrie, Louvain: Nauwelaerts (“Analecta mediaevalia Namurcensia” 13 ).
• Hamesse J., Muraille-Samaran C. (red.). 1990. Le travail au Moyen Age. Une approche interdisciplinaire. Actes du Colloque international de Louvain-la-Neuve, Louvain: Institute d’Etudes Médiévales de l’Université Catholique de Louvain.
• Henquinet F.-M. 1939. Clair de Florence, O.F.M., canoniste et penitentier pontifical, vers milieu du XIIIe siècle. „Archivum Franciscanum Historicum” XXIII: 3–48.
• Jacher W. 1969. Typologia pracy ludzkiej w ujęciu św. Tomasza z Akwinu. „Studia Theologica Varsaviensia”, VII/ 2: 153–176.
• Kałuża Z. 1974. “Translatio studii”. Kryzys uniwersytetu paryskiego w latach: 1380–1400. „Studia Mediewistyczne” XV: 70–108.
• Kałuża Z. 1980. Metateologia Mateusza z Krakowa. „Studia Mediewistyczne” XX/1: 19–90.
• Kałuża Z. 2006. Matthieu de Cracovie, Pierre Wysz de Radolin et les autres, en réponse à M. Jürgen Miethke. „Pensiero Politico Medievale” III/IV: 239–252.
• Kaye J. 1998. Economy and Nature in the Fourteenth Century. Money, Market Exchange and the Emergence of Scientifi c Thought. Cambridge University Press (“Cambridge Studies of Medieval Life and Thought” ser. IV, 35)
• Kedar B. 1976. Merchants in Crisis. Genoese and Venetian Men of Affairs and the Fourteenth-Century Depression. New Haven – London: Yale University Press.
• Kempshall M. 1999. The Common Good in Late Medieval Political Thought. Oxford: Claredon.
• Kirshner J., Lo Prete K.. 1984. Peter John Olivi’s Treatises on Contracts of Sale, Usury and Restitution: Minorite Economics or Minor Works? “Quaderni Fiorentini” XIII: 233–86.
• Kłoczowski J. 2003. Wspólnoty chrześcijańskie w tworzącej się Europie. Poznań: Wydawn. Polskiej Prowincji Dominikanów „W drodze”.
• Knowles M. D., Obolensky D. 1988. Historia kościoła. 600–1500 (przekł. z ang.). Warszawa (“Historia Kościoła”: II). Warszawa: Pax.
• Kraus H. 1979. Gold was the mortar: the economics of cathedral building. London: Routledge & Kegan Paul.
• Kula W. 1983. Problemy i metody historii gospodarczej, (2) Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Lambertini R. 1997. „Usus” and „usura”: Poverty and Usury in the Franciscans’ Responses to John XXII’s „Quia vir reprobus”. „Franciscan Studies” XLIV: 185–210.
• Lambertini R. 2000. La povertà pensata. Evoluzione storica della defi nizione dell’ identità minoritica da Bonaventura a Ockham, Modena: Mucchi Editore.
• Lambertini R. 2004. „Pecunia”, „possesio”, „proprietas”, alle origini di minori e predicatori: osservazioni sul filo della terminologia. [w:] L’economia dei conventi dei Frati Minori e Predicatori fino alla metà del trecento. Atti del XXXI convegno internazionale di studio (Assisi, 9–11 ottobre 2003), Spoleto: Società Internazionale di Studi Francescani, Fondazione CISAM: 3–42.
• Langholm O. 1984. The Aristotelian Analysis of Usury. Bergen: Universitetsforlaget.
• Langholm O. 1992. Economics in Medieval Schools. Wealth, Exchange, Value & Usury According to the Paris Theological Tradition, 1200–1350. Leiden – New York – Köln: E. J. Brill („Studien und Texte zur Geistesgeschichte des Mittelalters“ XXIX).
• Langholm O. 1998. The Legacy of Scholasticism in Economic Thought. Antecedents of Choice and Power. Cambridge University Press (“Historical perspectives on modern economics”).
• Langholm O. 1999. The Economic Ethics of Mendicant Orders: a Paradigm and a Legacy, patrz: Etica e politica 1999: 155–72.
• Langholm O. 2003. The Merchant in the Confessional: Trade and Price in the Pre-reformation Penitential Handbooks. Leiden–Boston: E. J. Brill (“Studies in Medieval and Reformation Thought” XCIII).
• Le Goff J. 19631. Le temps du travail dans le „crise” du XIVe siècle: du temps médiéval au temps moderne. „Le Moyen Âge”: 597–613.
• Le Goff J. 19632. Métiers licites et métiers illicites dans ‘Occident Médiéval’, “Annales de l’Ecole des Hautes Etudes de Gand : Etudes Historiques“ V: 41–57.
• Le Goff J. 1977. Mestiere e professione secondo i manuali dei confessori nel Medioevo. w: Tenże, Tempo della Chiesa e tempo del mercante. Saggi sul lavoro a la cultura nel medioevo (przekł. z fr.). Torino: Giulio Einaudi editore: 133–52.
• Le Goff J. 1995. Sakiewka i życie: gospodarka i religia w średniowieczu (przekł. z fr.). Gdańsk: Wydawn. Marabut.
• Le Goff J. 1997. Narodziny czyśćca (przekł. z fr.), Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Le Goff J. 2005. W poszukiwaniu średniowiecza. J.-M. De Montremy (red.) (przekł. z fr.). Warszawa: Czytelnik
• Lesiński B. 1966. Kupno renty w Polsce średniowiecznej na tle ówczesnej doktryny i praktyki zachodnioeuropejskiej. Poznań: Uniwersytet im A. Mickiewicza („Prace wydziału prawa” 23).
• Lopez R. 1970. Un texte inédit: le plus ancien manuel italien de technique commerciale. „Revue Historique” CCXLIII: 67–76.
• Lowry T. (red.) 1987. Pre-classical Economic Thought, Boston: Kluwer Academic Publishers.
• Lowry T. 19871. The Greek Heritage in Economic Thought. patrz: Lowry (red.) 1987
• Manteuffel T. 1964. Narodziny herezji – wyznawcy dobrowolnego ubóstwa w średniowieczu. 2 Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Michalski K. 1999. Histoire de la philosophie. Kraków : Papieska Akademia Teologiczna, Wydawn. Instytutu Księży Misjonarzy (“Studia res gestas facultatis theologicae Universitatis Jagellonicae illustrantia” XI).
• Müller R. 1997. The Venetian Money Market: Bancs, Panics and the Public Debt: 1200–1500, Baltimore–London: John Hopkins University Press.
• Meusnier N. Piron S. (red.) 2007. Medieval Probabilities. “Journ@al Electronique d’Histoire de Probabilités et de la Statistique/ Electronic Journa@l for History of Probability and Statistics» III/1 ().
• Nelson B. 1947. The Usurer and the Merchant Price: Italian Businessmen and the Ecclesiastical Law of Restitution, 1100–1500. „Journal of Economic History”, Supplement 7: 104–22.
• Noonan J. T. 1957. The Scholastic Analysis of Usury. Cambridge (Mass.): Harvard University Press.
• Oexle O. G. 2000. Ubóstwo i opieka nad ubogimi około 1200 roku. Przyczynek do zrozumienia dobrowolnego ubóstwa Elżbiety z Turyngii, [w:] Tenże, Społeczeństwo średniowiecza. Mentalność – grupy społeczne – formy życia (przekł. z niem.). Toruń: Wydawn. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika: 147–79.
• Olendzki K. 1997. Moralność i kredyt. Kontrakt kupna – sprzedaży w traktach uczonych środkowo europejskich z przełomu XIV i XV w. „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” LVI/LVII: 29–67.
• Olendzki K. 2003. Wizja „male ablatum” w zapisach czternasto- i piętnastowiecznego ustawodawstwa synodalnego polskiej prowincji kościelnej. „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” LXIII: 7–52.
• Origo I. 1957. Merchant of Prato, London: Jonathan Cape.
• Piron S. 2007. Le traitement de l’incertitude commerciale dans la scolastique médiévale. [w:] Meusnier, Piron 2007.
• Pirenne H. 1951. Histoire économique de l’Occident médiéval. Bruges: Desklee de Brouver.
• Pounds N. 1994. An Economic History of Medieval Europe. London–New York: Longman.
• Prodi P. (red.) 2007. La fiducia secondo i linguaggi del potere. Contratto credito e politica dalla tarda antichità al mondo moderno. Atti di convegno internazionale di studio (Bologna, 22–24 Marzo 2007). Bologna: Società Editrice “Il Mulino”.
• Prodi P. 20071. Il mercato come la sede di giudizio sul valore delle cose e degli uomini. patrz: Prodi (red.) 2007: 157–77.
• Prodi P. 2009. Settimo non rubare: furto e mercato nella storia dell'Occidente. Bologna: Società Editrice "Il Mulino".
• Santarelli U. Commenda, usura e sistema societario (una questione di punti di vista). patrz: Boschiero, Molina (red.). 2004: 162–168.
• Sapori A. 1955–. Studi di storia economica (secoli XIII–XIV–XV). voll. I–III: Firenze 1955–67: G. C. Sansoni – Editore.
• Schumpeter J. 1954. History of Economic Analysis. E. B. Schumpeter (red.). Oxford University Press.
• Seńko W. 1975. „Mateusz z Krakowa” w: Polski Słownik Biograficzny. XX. Wrocław: Ossolineum. 195–98.
• Sombart W. 1978, Il borghese: lo sviluppo e le fonti dello spirito capitalistico (przekł. z niem.), Milano: Longanesi & C.
• Słomczyńska A. 1975. Krakowskie komentarze z XV wieku do „Ekonomiki” Arystotelesa. Wrocław: Ossolineum („Monografie z dziejów nauki i techniki”, CXVIII).
• Spychalski G. 2000. Myśl społeczno-ekonomiczna starożytności i średniowiecza. Łódź: Wydawn. Uniwersytetu Łódzkiego.
• Stadelmann R. 1978. Il declino del Medioevo: una crisi di valori (przekł. z niem.), Bologna: Società Editrice “Il Mulino”.
• Strzeszewski Cz. 1960. Le juste salaire chez Saint Thomas d’Aquin. „Roczniki Teologiczno Kanoniczne” VI: 247–62.
• Strzeszewski Cz. 1962. Twórczość pracy ludzkiej w nauce św. Tomasza z Akwinu. „Roczniki Filozoficzne KUL” X: 59–65.
• Swieżawski S. 1974–. Dzieje filozofii europejskiej w XV wieku. I–VI. Warszawa 1974–1980: Akademia Teologii Katolickiej.
• Swieżawski S. 1987. U źródeł nowożytnej etyki. Filozofia moralna w Europie XV wieku. Kraków: Znak.
• Swieżawski S. 1990. Klęska koncyliaryzmu. Przyczynek do dziejów etyki społecznej i politycznej w późnym średniowieczu, „Roczniki Filozoficzne KUL” XXXVII–XXXVIII: 55–77.
• Swieżawski S. 1998. Studia z myśli późnego średniowiecza. Warszawa: Fundacja “Atletheja”.
• Swieżawki S. 2007. Prawda i tajemnica. Pisma filozoficzne. Warszawa: Biblioteka „Więzi”.
• Todeschini G. 1980. Un trattato di economia politica francescana: il „De emptionibus et venditionibus, de usuris, de restitutionibus” di Pietro di Giovanni Olivi. Roma: Istituto storico italiano per il Medio Evo (“Studi storici” 125–126).
• Todeschini G. 1989. La ricchezza degli ebrei. Merci e denaro nella rifl essione ebraica e nella definizione cristiana dell’usura alla fine del medioevo, Spoleto: Fondazione CISAM (Biblioteca degli “Studi Medievali” XV)
• Todeschini. G. 1999. Ordini mendicanti e linguaggio etico-economico. patrz. Etica e politica. 1999: 5–25.
• Todeschini G. 2000. “Ecclesia” e mercato nei linguaggi dottrinali di Tommaso di Aquino, “Quaderni Storici” XXV: 585–621.
• Todeschini G. 2002. I mercanti e il tempio. La società cristiana e il circolo virtuoso della ricchezza fra Medioevo ed Età Moderna. Bologna: Fondazione del Monte di Bologna e Ravenna, Società editrice “Il Mulino” (“Collana di storia dell’economia e del credito” XI).
• Todeschini G. 2004. Ricchezza francescana: dalla povertà volontaria alla società di mercato. Bologna: Società Editrice “Il Mulino” (por. recenzja M. Bukały. „Kwartalnik Historyczny”CXII (2005) /3: 168–72).
• Todeschini G.. 2004 Credito, credibilità, fiducia: il debito e la restituzione come for-me della socialità tra medioevo ed età moderna. patrz. G. Boschiero, B. Molina (red.). 2004: 21–31.
• Tranquilli V. 1979. Il concetto di lavoro da Aristotele a Calvino. Milano – Napoli: Riccardi editore.
• Tucci U. 1977. I manuali di mercatura e pratica degli affari nel Medioevo. w: Fatti e idee di storia economica nei sec. XII–XX. Studi dedicati a Franco Borlandi. Bologna: Società Editrice “Il Mulino”: 215–31.
• Veraja F. 1960. Le origini della controversia teologica sul contratto di censo nel XIII secolo. Roma: Edizioni di Storia e Letteratura (“Storia ed Economia” 7).
• Weber M. 1924. Zur Geschichte de Handels gesellschaffen im Mittelalter. w: Tenże, Gesamte Aufsatze zur Soziologie und sozial Politik. Tübingen: Mohr: 323–34.
• Weber M. 2002. Gospodarka i społeczeństwo: zarys socjologii rozumiejącej (przekł. z niem.). Warszawa: Wydawn. Naukowe PWN.
• Weber M. 1994. Etyka protestancka a duch kapitalizmu (przekł. z niem.). Lublin: Test.
• Wesoły M. 1989. Aristotle’s Conception of Justice as Equality. “Eos” 77: 211–220.
• White L. 1962. Medieval Technology and Social Change. Oxford University Press.
• Wood W. 2002. Medieval Economic Thought. Cambridge University Press.
• Zdyb M. 1987. Zarys historii myśli organizatorskiej. Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej – Wydz. Prawa i Administracji.