„Wzniosły jest pogląd, że Stwórca…ˮ, czyli łapówka Darwina dla chrześcijan

• Authors: Malec Grzegorz

Title variants

EN

„There Is Grandeur in the View that Creator…”, or Darwin’s Bribe for Christians

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Pod koniec 1859 roku na półkach angielskich księgarni ukazała się najbardziej rewolucyjna książka w historii biologii. Jej autor, Karol Darwin, podważył pogląd o niezmienności gatunków i twierdził, że życie na Ziemi rozwija się pod wpływem procesów czysto przyrodniczych. Książka Darwina miała sześć wydań, do których wprowadzał on pewne zmiany. Jednym z najbardziej znanych przykładów jest przeformułowanie ostatniego stwierdzenia z pierwszego wydania O powstawaniu gatunków, do którego angielski przyrodnik dodał wzmiankę o Stwórcy. Choć w opinii niektórych komentatorów miało to świadczyć o akceptacji nadnaturalistycznego pochodzenia życia, to w rzeczywistości była to jedynie swoista zagrywka taktyczna Darwina w celu złagodzenia kontrowersyjnego wydźwięku książki, który mógł utrudnić przyjęcie teorii ewolucji drogą doboru naturalnego. Innym powodem, dla którego przyrodnik zdecydował się złagodzić wyraz swojej książki, mogła być chęć uspokojenia żony, jako że obawiała się ona o jego zbawienie i ich wspólny pobyt w raju.

EN

At the end of 1859, the most revolutionary book in the history of biology began appearing in English bookshops. Its author, Charles Darwin, called into question the idea of the permanence of species and claimed that life on earth evolves by purely natural processes. Darwin’s book had six editions, each of which included changes by the author. One of the best-known examples is the rephrasing of the last statement from the first edition of On the Origin of Species, to which the English naturalist added a mention about the Creator. Although in some of the commentators’ opinions this was a sign of the acceptance of the supernatural origin of life, it was, in fact, Darwin’s thoughtful strategy to diminish the controversial overtone of his book, which might cause problems with acceptance of his theory of evolution by natural selection. The other reason for mitigating the ideas stated in the book might have been the will to calm down his wife, who feared for Darwin’s salvation and their common stay in Eden.

Keywords

PL

Karol Darwin; O powstawaniu gatunków; samorództwo; Stwórca; teoria ewolucji

EN

Charles Darwin; On the Origin of Species; spontaneous generation; Creator; theory of evolution

• Publisher: Uniwersytet Zielonogórski. Instytut Filozofii
• Journal: Filozoficzne Aspekty Genezy
• Year: 2014
• Volume: 11
• Pages: 187-204

Contributors

author

Malec Grzegorz

• Uniwersytet Zielonogórski

References

• Charles DARWIN and Alfred R. WALLACE, „On the Tendency of Species to form Varieties; and on the Perpetuation of Varieties and Species by Natural Means of Selectionˮ, Journal of the Proceedings of the Linnean Society of London 1858, vol. 3, no. 9, s. 45-62.
• Ulrich KUTSCHERA, „A Comparative Analysis of the Darwin-Wallace Papers and the Development of the Concepts of Natural Selection”, Theory in Biosciences 2003, vol. 122, no. 4, s. 343-359.
• J.W.T. MOODY, „The Reading of the Darwin and Wallace Papers: An Historical «Non-Event»”, Journal of the Society for the Bibliography of Natural History 1971, vol. 5, no. 6, s. 474-476.
• Charles DARWIN, On the Origin of Species by Means of Natural Selection, or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life, John Murray, London 1859.
• Richard B. FREEMAN, The Work of Charles Darwin. An Annotated Bibliographical Handlist, 2nd ed., Archon Books, Wm Dawson & Sons Ltd., Folkestone 1977.
• Barbara BORDALEJO, „Introduction to the Online Variorum of Darwin’s Origin of Species”, http://tinyurl.com/p3e3gzv (18.05.2015).
• Karol DARWIN, O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego, czyli o utrzymywaniu się doskonalszych ras w walce o byt. Dzieła Wybrane, t. II, przeł. Szymon Dickstein i Józef Nusbaum, Biblioteka Klasyków Biologii, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1959.
• Mieczysław KRĄPIEC, „Aspekty filozoficzne teorii ewolucji”, Znak 1960, nr 72 (6), s. 786.
• Zenon RADZIWOLSKI, Nauka i religia o pochodzeniu człowieka i powstaniu życia na Ziemi, Wydawnictwa Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1979.
• Leszek KUŹNICKI, „Postać i dzieło Karola Darwina w polskim piśmiennictwie 1882 roku”, Kosmos: Problemy Nauk Biologicznych 2009, t. 58, nr 3-4 (284-285), s. 287-295.
• Ron FROST, Religion Versus Science: Where Both Sides go Wrong in the Great Evolution Debate, O-books, Ropley 2011.
• Józef BOCHEŃSKI, Zarys historii filozofii, Wydawnictwo Philed, Kraków 1993.
• Stanisław ZIĘBA, „Darwin” w: Encyklopedia Katolicka, t. 3, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1979, szp. 1030-1031.
• Andrzej KOMRAUS, „Daty w kalendarzu (kwiecień — maj — czerwiec)”, Ewangelik 2007, nr 2, http://tiny.pl/z67z (05.05.2015).
• Charles HODGE, What Is Darwinism?, Baker Books, Grand Rapids 1995.
• Kazimierz JODKOWSKI, „Twarde jądro ewolucjonizmu”, Roczniki Filozoficzne 2003, t. 51, s. 77-117, http://tinyurl.com/ogqxbu3 (09.05.2015).
• Adam SEDGWICK, „Objections to Mr. Darwin’s Theory of the Origin of Species”, The Spectator 7 April 1860.
• Michael RUSE (ed.), But Is It Science? The Philosophical Question in the Creation/Evolution Controversy, Prometheus Books, New York 1996.
• David L. HULL (ed.), Darwin and His Critics: The Reception of Darwin’s Theory of Evolution by the Scientific Community, The University of Chicago Press, Chicago — London 1973.
• Don NARDO (ed.), Charles Darwin, People Who Made History, Greenhaven Press, San Diego 2000.
• Zdzisław PLES, „Naukowa religia człekokształtnych”, Znaki Czasu 1999, nr 4, s. 11-13, przedruk w: Na Po-czątku… 1999, nr 7 (118), s. 194-206, http://tiny.pl/hw9rk (09.05.2015).
• Owen GINGERICH, „Dare a Scientist Believe in Design?ˮ, w: John M. TEMPLETON (ed.), Evidence of Purpose: Scientists Discover Creativity, The Continuum Publishing Company, New York 1994, s. 21-32.
• List Karola Darwina do Josepha D. Hookera z 29 marca 1863 roku, w: Francis DARWIN (ed.), The Life and Letters of Charles Darwin: Including an Autobiographical Chapter, vol. II, D. Appleton and Company, New York — London 1911, s. 202-203.
• John VAN WYHE, Dispelling the Darkness: Voyage in the Malay Archipelago and the Discovery of Evolution by Wallace and Darwin, World Scientific Publishing Co., Singapore — Hackensack — London 2013.
• Peter RABY, Alfred Russel Wallace: A Life, Princeton University Press, Princeton 2001.
• Leslie E. ORGEL, „Narodziny życia na Ziemi”, Świat Nauki 1994, nr 12 (40), s. 51-58.
• Kazimierz JODKOWSKI „Dlaczego ewolucjonizm prowadzi do ateizmu”, w: Józef DĘBOWSKI i Marek HETMAŃSKI (red.), Poznanie. Człowiek. Wartości, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lu-blin 2000, s. 65-76, http://tinyurl.com/pvz7uhe (05.05.2015).
• List Karola Darwina do Alfreda R. Wallace’a z 22 sierpnia 1872 roku, w: Francis DARWIN (ed.), The Life and Letters of Charles Darwin: Including an Autobiographical Chapter, vol. II, D. Appleton and Company, New York — London 1911, s. 346-348.
• Kazimierz JODKOWSKI, „Naturalizm ewolucjonizmu a wiara religijna. Przypadek Darwina”, Przegląd Religioznawczy 1999, nr 1 (191), s. 17-34, http://tinyurl.com/pkqmfp9 (09.05.2015).
• Charles DARWIN, „Notebook Eˮ, w: Paul H. BARRETT, Peter J. GAUTREY, Sandra HERBERT, David KOHN, and Sydney SMITH (eds.), Charles Darwin’s Notebooks: 1836-1844, Cornell University Press, New York 1987, s. 397-454.
• John FARLEY, „The Spontaneous Generation Controversy (1859-1880): British and German Reactions to the Problem of Abiogenesisˮ, Journal of the History of Biology 1972, vol. 5, no. 2, s. 285-319.
• John FARLEY, The Spontaneous Generation Controversy: from Descartes to Oparin, Johns Hopkins Univer-sity Press, Baltimore 1977.
• Juli PERETÓ, Jeffrey L. BADA, and Antonio LAZCANO, „Charles Darwin and the Origin of Lifeˮ, Origins of Life and Evolution of Biospheres 2009, vol. 39, no. 5, s. 395-406.
• James E. STRICK, Sparks of Life: Darwinism and the Victorian Debates over Spontaneous Generation, Harvard University Press, Cambridge 2000.
• Charles DARWIN, „Notebook Cˮ, w: Paul H. BARRETT, Peter J. GAUTREY, Sandra HERBERT, David KOHN, and Sydney SMITH (eds.), Charles Darwin’s Notebooks: 1836-1844, Cornell University Press, New York 1987, s. 239-328.
• List Karola Darwina do Charlesa Lyella z 18-19 lutego 1860 roku, w: Frederick BURKHARDT, Janet BROWNE, Duncan M. PORTER, and Marsha RICHMOND (eds.), The Correspondence of Charles Darwin: 1860, vol. 8, Cambridge University Press, Cambridge — New York — Melbourne 1993, s. 92-93.
• List Karola Darwina do Josepha D. Hookera z 10 czerwca 1855 roku, w: Karol DARWIN, Autobiografia i wybór listów. Dzieła wybrane, t. VIII, przeł. A. Iwanowska, A. Krasicka, J. Połtowicz i S. Skowron, Biblioteka Klasyków Biologii, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1960, s. 127-128.
• List Karola Darwina do Josepha D. Hookera z 29 marca 1863 roku, w: Francis DARWIN (ed.), The Life and Letters of Charles Darwin: Including an Autobiographical Chapter, vol. II, D. Appleton and Company, New York — London 1911, s. 203.
• List Karola Darwina do Josepha D. Hookera z 10 czerwca 1855 roku, w: Karol DARWIN, Autobiografia i wybór listów. Dzieła wybrane, t. VIII, przeł. A. Iwanowska, A. Krasicka, J. Połtowicz i S. Skowron, Biblioteka Klasyków Biologii, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1960, s. 127.
• Kenneth G. REDDINGTON, Following the Truth, Wherever It Leads: An Investigation of What Is Reality (and How It Affects Our Lives), Wipf and Stock Publishers, Eugene 2015.
• Karol DARWIN, Zmienność zwierząt i roślin w stanie udomowienia. Dzieła Wybrane, t. III, cz. 1, przeł. Kazimierz Brończyk, Biblioteka Klasyków Biologii, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1959.
• Alfred Russel WALLACE, „On the Law Which Has Regulated the Introduction of New Species”, The Annals and Magazine of Natural History, Including Zoology, Botany, and Geology (Second Series) 1855, vol. XVI, s. 184-196.
• James MARCHANT, Alfred Russel Wallace: Letters and Reminiscences, vol. I, Cassell and Company, London — New York — Toronto — Melbourne 1916.
• Stephen Jay GOULD, „Dobór naturalny a ludzki umysł”, w: Stephen Jay GOULD, Niewczesny pogrzeb Darwina, przeł. Nina Kancewicz-Hoffman, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1991, s. 229-241.
• Marcin RYSZKIEWICZ, Alfred Russell Wallace. W cieniu Darwina, Biblioteka Klasyków Nauki, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008.
• Krzysztof J. KILIAN, Poglądy filozoficzne Paula K. Feyerabenda. Cz. 1: Program metodologiczny, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2014.
• Karol DARWIN, Podróż na okręcie Beagle, przeł. K.W. Szarski, Książka i Wiedza, Warszawa 1951.
• Piotr BYLICA, „Darwin o celowości w przyrodzie”, Kwartalnik Historii nauki i Techniki 2008, R. 53, nr 3-4, s. 259-273.
• Piotr BYLICA, „Darwinizm i koncepcja wieloświata a religijne wyjaśnienie racjonalnego porządku i poznawalności przyrody”, Zagadnienia Naukoznawstwa 2012, nr 3 (193), s. 185-204.
• Dariusz SAGAN, Spór o nieredukowalną złożoność układów biochemicznych, Biblioteka Filozoficznych Aspektów Genezy, t. 5, Wydawnictwo MEGAS, Warszawa 2008.
• Dariusz SAGAN, „Teleologiczne wyjaśnienie nieredukowalnej złożoności układów biochemicznychˮ, Roczniki Filozoficzne 2006, t. LIV, nr 1, s. 139-160.
• Dariusz SAGAN, „Teoria inteligentnego projektu a naukowa debata nad pochodzeniemˮ, w: Kazimierz JODKOWSKI (red.), Teoria inteligentnego projektu — nowe rozumienie naukowości?, Biblioteka Filozoficznych Aspektów Genezy, t. 2, Wydawnictwo MEGAS, Warszawa 2007, s. 79-122.
• Dariusz SAGAN, „Filtr eksplanacyjny: wykrywanie inteligentnego projektu na gruncie nauk przyrodniczychˮ, Roczniki Filozoficzne 2009, t. LVII, nr 1, s. 157-193.
• Dariusz SAGAN, „Problem religijnego charakteru teorii inteligentnego projektuˮ, Studia Philosophica Wratislaviensia 2011, vol. VI, fasc. 4, s. 55-74.
• Dariusz SAGAN, „Zdolność przewidywania jako warunek naukowości w sporze o ewolucję i inteligentny projektˮ, Zagadnienia Naukoznawstwa 2012, nr 4 (194), s. 269-286.
• Dariusz SAGAN, „Teoria inteligentnego projektu a ewolucjonizmˮ, Kwartalnik Filozoficzny 2013, t. XLI, z. 2, s. 75-96.
• Dariusz SAGAN, „Wspólnota pochodzenia jako argument w sporze darwinizm-teoria inteligentnego projektuˮ, Diametros 2013, nr 37, s. 127-145.
• Dariusz SAGAN, „Zarzut nietestowalności teorii inteligentnego projektuˮ, Studia Philosophica Wratislaviensia 2013, vol. VIII, fasc. 3, s. 43-59.
• Dariusz SAGAN, „O programie badawczym teorii inteligentnego projektuˮ, Filozoficzne Aspekty Genezy 2013, t. 10, s. 73-108.
• Dariusz SAGAN, „Spór o użyteczność teorii inteligentnego projektu dla naukiˮ, Kultura i Edukacja 2013, nr 3 (96), s. 28-49.
• Dariusz SAGAN, „Wnioskowanie o projekcie a warunek niezależnej wiedzy o projektancieˮ, Przegląd Filozoficzny — Nowa Seria 2014, nr 2 (90), s. 153-171.
• Dariusz SAGAN, „Wnioskowanie do najlepszego wyjaśnienia jako metodologiczna podstawa teorii inteligentnego projektuˮ, Zagadnienia Naukoznawstwa 2014, nr 1 (199), s. 41-59.
• Kazimierz JODKOWSKI, „Poglądy teologiczne Darwinaˮ, w: Damian LESZCZYŃSKI (red.), Ewolucja, filozofia, religia, Lectiones & Acroases Philosophicae 2010, vol. III, s. 59-84.
• Stanisław SKOWRON, Narodziny wielkiej teorii, Wiedza Powszechna, Warszawa 1965.
• Kazimierz JODKOWSKI, Metodologiczne aspekty kontrowersji ewolucjonizm-kreacjonizm, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 35, Wyd. UMCS, Lublin 1998.
• Karol DARWIN, O pochodzeniu człowieka. Dzieła wybrane, t. IV, przeł. Stanisław Panek, Biblioteka Klasyków Biologii, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1959.
• Karol DARWIN, Dobór płciowy. Dzieła wybrane, t. V, przeł. Krystyna Zaćwilichowska, Biblioteka Klasyków Biologii, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1959.
• Daniel C. DENNETT, Darwin’s Dangerous Idea: Evolution and the Meanings of Life, Simon & Schuster, New York 1996.
• Piotr BYLICA, „Wpływ teizmu chrześcijańskiego na rozumienie nauki oraz relacji miedzy sferą przyrodniczą i nadprzyrodzoną w okresie rewolucji naukowej XVI-XVII w. a teza o wrodzonym konflikcie między nauką i religią”, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 2013, R. 58, nr 1, s. 73-90.
• Randal KEYNES, Darwin, His Daughter, and Human Evolution, Riverhead Books, New York 2002.
• Gertrude HIMMELFARB, Darwin and the Darwinian Revolution, W.W. Norton & Company, Inc., New York 1959.
• Janet BROWNE, Darwin o powstawaniu gatunków. Biografia, przeł. Piotr Jastrzębiec, Warszawskie Wy-dawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2008.
• Edna HEALEY, Emma Darwin: The Inspirational Wife of a Genius, Headline Book Publishing, London 2001.
• Frederick BURKHARDT and Sydney SMITH (eds.), The Correspondence of Charles Darwin: 1837-1843, vol. II, Cambridge University Press, Cambridge 1986.
• Henrietta LITCHFIELD (ed.), Emma Darwin: A Century of Family Letters, vol. II, D. Appleton and Company, New York 1915.
• Kazimierz JODKOWSKI, Spór ewolucjonizmu z kreacjonizmem. Podstawowe pojęcia i poglądy, Biblioteka Filozoficznych Aspektów Genezy, t. 1, Wydawnictwo MEGAS, Warszawa 2007.
• Kazimierz JODKOWSKI, „Darwin i konserwatyzm”, Na Początku… 2001, nr 7-8 (144-145), s. 237-251, http://tiny.pl/hwwr6 (04.04.2015).
• Tomasz JAROSZ, „Darwin i konserwatyzm”, Na Początku… 2001, nr 7-8 (144-145), s. 232-237.
• Bill PRICE, Charles Darwin: Origins and Arguments, Pocket Essentials, Harpenden 2008.
• Patrick H. ARMSTRONG, Darwin’s Luck: Chance and Fortune in the Life and Work of Charles Darwin, Continuum, London — New York 2009.
• Peter J. BOWLER, Monkey Trials and Gorilla Sermons: Evolution and Christianity from Darwin to Intelli-gent Design, Harvard University Press, Cambridge — London 2007.
• John H. BROOKE, „Darwin and Victorian Christianityˮ, w: Jonathan HODGE and Gregory RADICK (eds.) The Cambridge Companion to Darwin, Cambridge University Press, Cambridge — New York 2003, s. 200.
• John H. BROOKE, „Origin of Conflictˮ, Christian History, no. 107 s. 4-8.
• Jonathan CLEMENTS, Darwin’s Notebook: The Life, Times and Discoveries of Charles Robert Darwin, Quid Publishing, Stroud 2009.
• Christine DAO, „Charles Darwin: The Man Behind the Monkeyˮ, Acts & Facts 2009, vol. 38, no. 2, s. 13.
• Adrian DESMOND, James MOORE, and Janet BROWNE, Charles Darwin, Oxford University Press, Oxford 2007.
• Niles ELDREDGE, Darwin: Discovering The Tree of Life, W.W. Norton & Company, New York — London 2005.
• Scott FORBES, A Natural History of Families, Princeton University Press, Princeton 2005.
• Tom FRAME, Evolution in the Antipodes: Charles Darwin and Australia, University of New South Wales Press Ltd., Sydney 2009.
• Adam GOPNIK, Angels and Ages: A Short Book about Darwin, Lincoln and Modern Life, Knopf Doubleday Publishing Group, London 2009.
• Paul JOHNSON, Darwin: Portrait of a Genius, Penguin Books Ltd., New York — London 2012.
• John N. KOTRE, The View from the Border: Why Catholics Leave the Church and Why They Stay, Aldine Transaction, Piscataway Township 2009.
• Antony LATHAM, The Naked Emperor: Darwinism Exposed, Janus Publishing Company, London 2005.
• James R. MOORE, „Of Love and Death: Why Darwin «Gave Up Christianity»”, w: James R. MOORE (ed.), History, Humanity and Evolution: Essays for John C. Greene, Cambridge University Press, Cambridge — New York 1989, s. 195-230.
• Richard W. NELSON, Darwin, Then and Now: The Most Amazing Story in the History of Science, iUniverse, Bloomington 2009.
• Michael RUSE, Darwin and Design: Does Evolution Have a Purpose?, Harvard University Press, Cambridge — London 2003.
• Nick SPENCER, Darwin and God, SPCK, London 2009.
• Benjamin WIKER, The Darwin Myth: The Life and Lies of Charles Darwin, Regnery Publishing, Washington 2009.
• Eugene G. WINDCHY, The End of Darwinism: And How a Flawed and Disastrous Theory Was Stolen and Sold, Xlibris, Bloomington 2009.
• Larry A. WITHAM, Where Darwin Meets the Bible: Creationists and Evolutionists in America, Oxford Uni-versity Press, Oxford — New York 2002.
• Richard DAWKINS, Kapłan diabła: opowieści o nadziei, kłamstwie, nauce i miłości, przeł. Michał Lipa, Wy-dawnictwo HELION, Gliwice 2014.
• C.F.H. HENRY, „Science and Religionˮ, w: C.F.H. HENRY (ed.), Contemporary Evangelical Thought: A Survey, Baker Book House, Grand Rapids 1968, s. 253.
• Mieczysław PAJEWSKI, „Ateizm Darwinaˮ, Duch Czasów 2005, nr 2, s. 16-17, http://tinyurl.com/p2ufkms (18.05.2015).
• Theodosius DOBZHANSKY, „Nothing in Biology Makes Sense Except in the Light of Evolutionˮ, The American Biology Teacher 1973, vol. 35, no. 3, 125-129.