Przynależność polityczna Chełmszczyzny. Fakty i mity

• Authors: Wawryniuk Andrzej
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tereny nadgraniczne zawsze prowadziły do sporów o ich przynależność. Nasze wschodnie tereny nadbużańskie od najdalszych lat należały do Polski, co nie powinno dziś budzić żadnych wątpliwości. W artykule wskazuję na źródła potwierdzające ich miejsce w Europie od pradziejów do czasów współczesnych. Powołuje się przy tym na źródła zarówno ruskie (Latopis Nestora), jak i na teksty kronikarzy zachodnich. Ważnym przywołanym przeze mnie dokumentem jest kronika sporządzona przez Mieszka I, w której opisuje on granice swojego państwa, sięgające na wschodzie do Bugu. Ważne jest także to, że w Drohiczynie w 1253 r. odbyła się koronacja Daniela Halickiego, której w imieniu papieża dokonał jego legat biskup Opizon, w obecności wielu hierarchów rzymskokatolickich, w tym również ordynariusza krakowskiego. To także jest dowód na przynależność Podlasia do państwa polskiego, nad którym jurysdykcję kościelną, podobnie jak nad Chełmszczyzną, sprawowało biskupstwo krakowskie. Dodać też należy, że uważany przez Ukraińców Daniel Halicki, jako ich pierwszy król, to wnuk Agnieszki, księżnej polskiej, córki Bolesława Krzywoustego. Był więc i Daniel księciem – przynajmniej w części z rodu Piastów – chętnie przyjmowanym na dworze Leszka Białego, księcia na ziemi krakowskiej. Oczekiwania Ukraińców dotyczące przyjęcia Chełmszczyzny i Podlasia po 9 lutym 1918 r. uznaję za polityczny gest bez wyobraźni, co w późniejszym okresie zaważyło na braku możliwości uzyskania przez nich suwerenności, która stała się faktem dopiero w 1991 r.

EN

The border areas always constituted a point of dispute as to their affiliation. Our eastern Bug River areas belonged to Poland ever since, and there is no doubts as to it today. In this article, I indicate the sources confirming their place in Europe, starting from prehistory to modern times. I am referring thereby to both Russian (Latopis Nestor's) and Western chroniclers’ writings. A document of huge significance I am referring here is the chronicle by Mieszko I, in which he outlines the borders of his country that in the east reached the Bug River. It should also not be overlooked that in 1253 in Drohiczyn, the coronation of Daniel Halicki took place in the presence of many Roman Catholic hierarchs, including the Ordinary of Kraków, and it was done in the name of the Pope by his legate - the bishop of Opizon. This is also a proof of Podlasie's affiliation to the Polish state, over which, as in the case of Chełm Land, church jurisdiction was held by the Cracow bishopric. It should also be noted that Daniel Halicki who was proclaimed the first king of Ukraine, was the grandson of Agnieszka, the Polish duchess, daughter of Bolesław Krzywousty. So Daniel was a prince - at least partially from the Piast dynasty, and he was readily hosted at the court of Leszek the White, the prince of Cracow land. The expectations of Ukrainians about the takeover of Chełmszczyzna and Podlasie after February 9, 1918, I regard as an unimaginative act, the fact that in the longer perspective made it impossible for them to regain sovereignty by 1991.

Keywords

PL

Chełmszczyzna; pogranicze; Ukraina; Polska; niepodległość

EN

Chełmszczyzna; borderland; Ukraine; Poland; independence

• Publisher: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie
• Journal: Language. Culture. Politics. International Journal
• Year: 2019
• Volume: 1
• Pages: 173-191

Contributors

author

Wawryniuk Andrzej

• Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie

References

• Baliński, M. (1845). Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym opisana, t. II. Warszawa: Wydawnictwo S. Orgelbrand.
• Bałaban, M. (1931). Kiedy i skąd przybyli Żydzi do Polski. Warszawa: Wydawnictwo Menora.
• Bartoszewicz, J. (1879). Historia pierwotna Polski, t. IV. Kraków: Wydawnictwo Skład Główny u Gebethnera i Wolffa.
• Bielski, M. (1856). Kronika polska Marcina Bielskiego. Sanok: Wydawca Karol Pollak.
• Buko, A. (2008a). „Na pograniczu kultur i ideologii: zespół wieżowy w Stołpiu na ziemi chełmskiej”. W: Ruthenica, t. VI. Olsztyn: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej/ Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
• Buko, A. (1999b). „Początki państwa polskiego: pytania - problemy - hipotezy”. W: Światowit nr 1 (42)/Fasc. B. Warszawa: Wydawnictwo: Skład Główny w Księgarni E. Wendego i S-ki.
• Cercha, S. (1913). Chełmszczyzna - ziemią „Grodów Czerwieńskich”. Kraków: Wydawnictwo Skład Główny w Księgarni G. Gebethnera i Sp.
• Czacki, T. (1860). Rozprawa o Żydach i Karaitach, Kraków: Wydawca Kazimierz Józef Turowski.
• Dominiczak, H. (1997). Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów. Warszawa: Wydawnictwo Bellona.
• Dymsza, L. (1911). Sprawa chełmska. Warszawa: Wydawnictwo Nakładem Geberthera i Wolffa.
• Gloger, Z. (1918). Opis historyczny Podlasia i ziemi chełmskiej. W: W obronie ziemi, Warszawa: Wydawnictwo: Skład główny w Biurze Pracy Społecznej.
• Gołębiowski, L. (1826). O dziejopisach polskich ich duchu, zaletach i wadach, Warszawa: Wydawca Księgarnia Zawadzkiego i Węckiego.
• Guldon, Z. (1992). „Żydzi wśród chrześcijan w miastach Małopolskich w XVI - XVIII wieku”. W: Nasza Przeszłość, t. 78. Kraków: Wydawnictwo: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy.
• Jana Długosza kanonika krakowskiego dziejów polskich ksiąg dwanaście. (1867). Kraków: Wydawca: Drukarni Czasu W. Kirchmayera.
• Janowski, A. (1918). Chełmszczyzna. Lublin: Wydawnictwo M. Arcta.
• Jasienica, P. (2007). Polska Piastów. Poznań: Wydawnictwo Prószyński i S-ka.
• Jasiński, T. (2007). „Początki państwa polskiego w nowym świetle”. W: Nauka, nr 4. Warszawa: Wydawnictwo Polska Akademia Nauk.
• K. W. (1918). „Nie damy się”. Chełmszczyzna i Podlasie a traktat brzeski. [s. l.]: Wydawca [s. n.].
• Kadłubek, W. (1862). Kronika polska. (z rękopisu eugeniuszowskiego), Kraków: Wydawca Aleksander Przeździecki.
• Kagnimir, (1825). Kronika Kagnimira to jest dzieje czterech pierwszych królów chrześcijańskich w Polsce, w wieku XI pisane, cz. I. Warszawa: Wydawca: H. Kownacki, nadkładem F. Morawskiego.
• Kazimierczuk, Z. (2002). Chełm i okolice. Historia, zabytki, miejsca ciekawe. Chełm: Wydawca: Chełmski Ośrodek Informacji Turystycznej.
• Kętrzyński, W. (1892). Granice Polski w X wieku z mapą. Kraków: Wydawca Akademia Umiejętności.
• Konarski, B. (1981). „Geograf Bawarski i wymienione przezeń plemiona bałtyckie”. W: Jantarowe Szlaki. Gdańsk: Wydawca Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział Gdańsk.
• Kronika Marcina Galla (1873). Warszawa: Wydawca Drukarnia Józefa Sikorskiego.
• Kurkiewicz, W., Tatomir, A., Żurawski W., (1980). Tysiąc lat dziejów Polski. Warszawa: Wydawnictwo Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Labuda, G. (2001). Akt Dogome iudex - pierwsza „konkordatowa” umowa między Polską a Stolicą Apostolską z czasów papieża Jana XV (985-996), Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej, z. 25, sygn. Cz21649. Kórnik: Wydawnictwo Biblioteka Kórnicka PAN.
• Lelewel, J. (1830a). Dzieje Polski. Warszawa: Wydawca Drukarnia J. Węckiego.
• Lelewel, J. (1855b). Polska wieków średnich. Poznań: Wydawca Poznań: Nakł. J. K. Żupańskiego.
• Lervestam, F. H. (1841). Pierwotne dzieje Polski. Warszawa: Wydawca Drukarnia J. Kaczanowskiego.
• Łuczyński, M. (2016). „Geograf Bawarski” - nowe odczytanie. W: „Polonica”, t. XXXVI.
• Maleczyński, K., Mańkowski, T., Podhorecki, F., Turowicz, M., (1938). Lwów i ziemia czerwieńska. Lwów: Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych we Lwowie.
• Marylski, A. (1912). Dzieje sprawy żydowskiej w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Nakładem Geberthera i Wolffa.
• Nałkowski, W. (1918). Opis geograficzny Podlasia i Wyżyny Lubelskiej. W: W obronie ziemi, Warszawa: Wydawca Skład główny w Biurze Pracy Społecznej.
• Płochocki, L. (1912). Chełmszczyzna i sprawa jej oderwania. Kraków: Wydawca „Życie”.
• Radliński, T. (1918). Chełmszczyzna i Podlasie. Warszawa: Wydawnictwo Skład Główny: w red. „Drużyny”: Księgarnia Ludowa.
• Rawita-Gawroński, F. (1922). Kozaczyzna ukrainna w Rzeczpospolitej polskiej do końca XVIII wieku. Zarys polityczno-historyczny. Warszawa-Kraków-Lublin-Łódź-Poznań-Wilno-Zakopane: Wydawnictwo Nakładem Geberthera i Wolffa.
• Sochaniewicz, K. (1926). Bolesław Chrobry. Lwów-Warszawa-Kraków: Wydawnictwo: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Sokołowski, A. (1903). Dzieje Polski ilustrowane, t. I. Wiedeń: Wydawca: Maurycy Perles.
• Szafarzyk, P. J. (1844). Starożytności słowiańskie, t. II. Poznań: Wydawca Walenty Stefański.
• Trzciński, A. (1999). „O „piętnastowiecznych” macewach z Chełma (weryfikacja ustaleń Szymona Milnera)”. W: Rocznik Chełmski, t. 5.
• Wiercieński, H. (1910). W sprawie wydzielenia Chełmszczyzny. Warszawa: Wydawca [s. n.].
• „Z dzielnic zakordonnych”, (1911). W: Kurjer Lwowski, nr 476. Lwów: Wydawca Franciszek Jaworski.
• Повесть Временных Лет, (2014). Москва: Wydawca Издательский дом „ОЛМА Медиа Групп”.
• Полное собраніе русскихъ лѣтописей, Кiевскiй лѣтописный сводъ, (1908), t. 2. Санкт-Петербургъ: Wydawnictwo: Изданное по высочайшему повелению Археографическою коммиссиею. В типографии Эдуарда Праца.
• Хронология къ истории Хoлмской Руси. W: Хoлмская Губерния 1914, Хoлм: Wydawca: [s. n.].
• Як ополячилася Холмская Русь, (1905). Варшава: Wydawnictwo: Варшавского Общества религиозно-правственного пpoђcвшиеся въ духъ Православной Церкви.