Kampania wyborcza i wybory do Sejmu PRL w 1957 roku: stan badań, aktualne ustalenia i perspektywy badawcze

• Authors: Siedziako Michał

Title variants

EN

The electoral campaign and elections to the Sejm of the People's Republic of Poland in 1957: state of research, current determinations and research perspectives

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Kampania wyborcza i wybory do Sejmu PRL II kadencji miały wyjątkowy charakter na tle wszystkich innych wyborów w PRL. W ramach tzw. odwilży władze zdemokratyzowały ordynację wyborczą, umożliwiając zamieszczanie na listach wyborczych większej liczby kandydatów, niż liczba miejsc do obsadzenia. Choć w każdym okręgu zarejestrowano po raz kolejnych tylko jedną listę wyborczą, dało to asumpt do rywalizacji między kandydatami, ubiegającymi się o mniejszą liczbę mandatów. Rywalizacja ta przybrała niekontrolowany przebieg, co poskutkowało wezwaniem władzy PZPR na czele z Władysławem Gomułką do głosowania „bez skreśleń”, a więc de facto oddawania głosów na osoby zamieszczone na liście wyborczej na tzw. miejscach mandatowych i rezygnacji z jakiegokolwiek wyboru. Dzięki osobistej popularności Gomułki w okresie „przemian październikowych” udało się narzucić wyborcom taką praktykę. Wybory stały się tym samym przede wszystkim plebiscytem popularności nowego I sekretarza KC. Głosowanie „bez skreśleń” pozostało natomiast nieodłącznym elementem praktyki wyborczej PRL na kolejnych blisko 30 lat. W artykule dokonano przeglądu dostępnej, bogatej literatury na temat kampanii wyborczej i wyborów do Sejmu PRL II kadencji. W dalszej kolejności przedstawiono najważniejsze zagadnienia związane z wyborami ze stycznia 1957 r.: reformę prawa wyborczego, przygotowanie wyborów i obsadę list wyborczych, przebieg kampanii wyborczej (uwzględniając rolę wojska i Służby Bezpieczeństwa) i głosowania oraz jego rezultaty. Dotychczasowe ustalenia zostały przedstawione w syntetycznej formie i poszerzone o pewne dodatkowe ustalenia i wnioski. Na zakończenie zarysowane zostały perspektywy i pytania badawcze stojące przed autorami, którzy zdecydują się na podejmowanie omówionego tematu w przyszłości.

Keywords

PL

Sejm PRL wybory tzw. odwilż październikowa system polityczny PRL

EN

The Sejm of the People's Republic of Poland elections Polish thaw political system of the People's Republic of Poland

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2016
• Issue: 28
• Pages: 279-310

Contributors

author

Siedziako Michał

• IPN Szczecin

References

• Białecki Konrad, Klub Inteligencji Katolickiej w Poznaniu w latach 1956–1991, Wydawnictwo Poznańskie, Instytut Pamięci Narodowej, Poznań 2012;
• Białkowski Michał, Oaza na Mostowej. Klub Inteligencji Katolickiej w Toruniu (1957–2007), Oficyna Wydawnicza FINNA, Toruń 2008;
• Danilecki Tomasz, Formy oporu społecznego związanego z wyborami powszechnymi w Polsce w okresie „małej stabilizacji” – zarys problematyki, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2012, nr 1 (19);
• Danilecki Tomasz, Formy oporu społecznego związanego z wyborami powszechnymi w okresie „małej stabilizacji” na przykładzie Polski północno-wschodniej [w:] Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, Instytut Pamięci Narodowej, Szczecin 2014;
• Danilecki Tomasz, Wybory z 20 stycznia 1957 r. w województwie białostockim – przygotowania, przebieg, wyniki [w:] „Mała stabilizacja” w województwie białostockim 1956–1970, red. M. Markiewicz, Instytut Pamięci Narodowej, Białystok 2012;
• Drabik Sebastian, Bezpieka i partia wobec wyborów do Sejmu PRL I kadencji w 1952 r. w województwie krakowskim, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2013, nr 1 (11);
• Drabik Sebastian, Wojewódzka organizacja partyjna PZPR w Krakowie w Październiku 1956 i w okresie wyborów w styczniu 1957 roku, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2011, nr 1 (17);
• Dudek Antoni, Gryz Ryszard, Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1989), Wydawnictwo Znak, Kraków 2006;
• Eisler Jerzy, Siedmiu wspaniałych. Poczet pierwszych sekretarzy KC PZPR, Wydawnictwo Czerwone i Czarne, Warszawa 2014;
• Friszke Andrzej, Koło posłów „Znak” w Sejmie PRL 1957–1976, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2002;
• Friszke Andrzej, Między wojną a więzieniem 1945–1953. Młoda inteligencja katolicka, Towarzystwo „WIĘŹ”, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2015;
• Friszke Andrzej, Oaza na Kopernika. Klub Inteligencji Katolickiej 1956–1989, Towarzystwo „WIĘŹ”, Warszawa 1997;
• Friszke Andrzej, Początki Klubów Inteligencji Katolickiej, „Więź” 1996, nr 10;
• Górecki Dariusz, Polskie naczelne władze państwowe na uchodźstwie w latach 1939–1990, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2002;
• Historia sejmu polskiego, red. A. Ajnenkiel, t. III: J. Zakrzewska, T. Mołdawa, Polska Ludowa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1989;
• Kaźmierczak Paweł, Klub Inteligencji Katolickiej w Krakowie w latach 1956–1989, Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna IGNATIANUM, Wydawnictwo WAM, Kraków 2009;
• Kozłowski Kazimierz, Od Października ’56 do Grudnia ’70. Ewolucja stosunków społeczno-politycznych na Wybrzeżu (1956–1970), Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2002;
• Kozłowski Kazimierz, Pierwsze dziesięć lat władzy politycznej na Pomorzu Zachodnim (1945–1955), Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa–Szczecin 1994;
• Kwiek Julian, Przebieg wyborów do Sejmu w styczniu 1957 roku w województwie krakowskim, „Studia Historyczne” 2000, z. 1;
• Ligarski Sebastian, O fałszerstwach wyborczych w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej – głos w dyskusji [w:] Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, Instytut Pamięci Narodowej, Szczecin 2014;
• Machcewicz Paweł, Polski rok 1956, Oficyna Wydawnicza „Mówią wieki”, Warszawa 1993;
• Machcewicz Paweł, Rebellious Satellite. Poland 1956, Woodrow Wilson Center Press, Stanford University Press, Washington–Stanford 2009;
• Mazur Mariusz, Strategie perswazyjne w wyborach do Sejmu w latach 1947, 1952, 1957. Model porównawczy [w:] Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, Instytut Pamięci Narodowej, Szczecin 2014;
• Nałęcz Tomasz, Miejsce i rola Sejmu PRL w przemianach październikowych 1956 roku [w:] Październik 1956 roku. Początek erozji systemu, red. M. Jabłonowski, S. Stępka, Akademia Humanistyczna imienia Aleksandra Gieysztora, Pułtusk 2007;
• Olejniczak Joanna, Wybory do Sejmu i rad narodowych w okresie rządów Władysława Gomułki [w:] Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, Instytut Pamięci Narodowej, Szczecin 2014;
• Olejniczak Joanna, Wybory do Sejmu i rad narodowych w województwie bydgoskim w okresie tzw. małej stabilizacji (1956-1970), Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2010;
• Ossowski Piotr, Wybory do Sejmu PRL II kadencji w dniu 20 stycznia 1957 r. (na przykładzie Łodzi), „Acta Universitatis Lodziensis” Folia Historica 91, 2013;
• Pelczynski Zbigniew, Poland [w:] Elections abroad, red. D. E. Butler, Macmillan, St. Martin's Press, London 1959, s. 119–179;
• Pięćdziesięciolecie Klubu Inteligencji Katolickiej we Wrocławiu. Wkład Klubu w budowę postaw obywatelskich we Wrocławiu i na Dolnym Śląsku, red. W. Wysoczański, Klub Inteligencji Katolickiej we Wrocławiu, Wrocław 2008;
• Raciborski Jacek, Wiatr Jerzy J., Wybory w PRL. Doświadczenia i wnioski, Uniwersytet Warszawski, Instytut Socjologii, Warszawa 1987;
• Rochatka Tomasz, Aparat bezpieczeństwa w Wielkopolsce a wybory do sejmu w 1952 roku, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2011, nr 2 (18);
• Rykowski Zbysław, Władyka Wiesław, Polska próba. Październik ’56, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1989;
• Siedziako Michał, Fałszerstwa i manipulacje wyborcze w wyborach do Sejmu PRL (1952–1985), „Pamięć i Sprawiedliwość” 2016, nr 27;
• Siedziako Michał, Partia wybiera, społeczeństwo głosuje. Jak wyłaniano Sejm PRL (1952–1985) [w:] Elity komunistyczne w Polsce, red. M. Szumiło, M. Żukowski, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa–Lublin 2015;
• Sikorski Tomasz, Popaździernikowe nadzieje i rozczarowania. Próby konsolidacji środowiska byłych działaczy Stronnictwa Pracy przed wyborami do Sejmu w 1957 r. [w:] Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, Instytut Pamięci Narodowej, Szczecin 2014;
• Skoczylas Michał, Przygotowanie, przebieg i wyniki wyborów parlamentarnych z 20 stycznia 1957 r. w województwie gdańskim w świetle dokumentów KC PZPR, „Rocznik Gdański” 1998, t. 58, z. 1;
• Skubisz Paweł, Nocna rewolta. Antysowieckie zamieszki w Szczecinie 10 grudnia 1956 r., Instytut Pamięci Narodowej, Szczecin 2009;
• Spałek Robert, Komuniści przeciwko komunistom. Poszukiwanie wroga wewnętrznego w kierownictwie partii komunistycznej w Polsce w latach 1948–1956, Instytut Pamięci Narodowej, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Warszawa 2014;
• Stępka Stanisław, Władze partyjno-państwowe a chłopi w okresie wyborów (1947–1957) [w:] Represje wobec wsi i ruchu ludowego (1944–1956). Materiały z konferencji naukowej 5–6 grudnia 2002 r. w Rzeszowie, t. 1, red. J. Gmitruk, Z. Nawrocki, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2003;
• Stokłosa Robert, Wybory do Sejmu PRL w latach 1957–1969 w świetle wrocławskiej prasy [w:] Obraz wyborów w prasie XIX i XX wieku na Pomorzu, Śląsku i w Wielkopolsce, red. A. Chlebowska, J. Nowosielska-Sobel, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2007;
• Szulc Paweł, Zniewolony eter. Polskie Radio Szczecin w latach 1945–1989, Instytut Pamięci Narodowej, Szczecin 2012;
• Szumiło Mirosław, Roman Zambrowski 1909–1977. Studium z dziejów elity komunistycznej w Polsce, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2014;
• Tyszkiewicz Jakub, Stany Zjednoczone wobec wyborów w Polsce (1947–1957–1989) [w:] Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, Instytut Pamięci Narodowej, Szczecin 2014;
• Wiatr Jerzy J., Niektóre zagadnienia opinii publicznej w świetle wyborów 1957 i 1958 roku, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1959;
• Wrona Janusz, Przejawy kontestacji i próby działań opozycyjnych w SD i ZSL w latach 1945–1980 [w:] Opozycja w systemach demokratycznych i niedemokratycznych, red. K. Łabędź, M. Mikołajczyk, Katedra Politologii Instytutu Nauk Społecznych Akademii Pedagogicznej im. KEN w Krakowie, Kraków 2001;
• Wróbel Janusz, Kampania polityczna w Łodzi przed wyborami do Sejmu PRL 20 stycznia 1957 r. [w:] Łódź w latach 1956–1957, red. L. Próchniak, J. Wróbel, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2006;
• Zaćmiński Andrzej, „Identyfikacja wroga” w wyborach do Sejmu PRL z 26 października 1952 r. – metodologia pracy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego [w:] Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, Szczecin 2014;
• Zieliński Zygmunt, Prymas Wyszyński a wybory w PRL [w:] Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, Instytut Pamięci Narodowej, Szczecin 2014;
• Ziętara Paweł, Emigracja wobec Października. Postawy polskich środowisk emigracyjnych wobec liberalizacji w PRL w latach 1955–1957, Wydawnictwo LTW, Warszawa 2001;
• Żukowski Marcin, Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Gdańsku w okresie Października ’56 i wyborów do Sejmu w 1957 r. [w:] Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, Instytut Pamięci Narodowej, Szczecin 2014.