Szczepionka, śmiercionka, trupionka. Modelowanie znaczeń słowa w dyskursie antyszczepionkowym związanym z pandemią SARS-CoV-2

• Authors: Duda Beata , Ficek Ewa

Title variants

EN

Szczepionka, śmiercionka, trupionka. Modelling of the meanings of words in the anti-vaccine discourse related to the SARS-CoV-2 pandemic

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem artykułu są sposoby modelowania znaczeń leksemu szczepionka w dyskursie antyszczepionkowym, który podczas pandemii SARS-CoV-2 coraz silniej wybrzmiewa w przestrzeni komunikacyjnej. Teoretyczne zaplecze analiz stanowią założenia lingwistyki dyskursu oraz lingwistyki korpusowej. Ogląd kolokacji wskazanej jednostki, jej tekstowych ekwiwalentów, znaczeń asocjacyjnych czy kontekstów występowania wykazał, że w badanym dyskursie przestała być ona nominacją neutralną, obrosła natomiast negatywnymi interpretacjami, zgodnymi z poglądami i ideologią wspólnoty dyskursywnej negującej zasadność szczepień.

EN

The article discusses methods of modelling the szczepionka (‘vaccine’) lexeme meanings in the anti-vaccine discourse which has become more and more pronounced in the communication space during the SARS-CoV-2 pandemic. Assumptions of the linguistics of discourse and corpus linguistics constitute the theoretical background of the analyses. The analysis of the collocations of the indicated units, its textual equivalents, associative meanings or occurrence contexts has showed that in the discourse examined it has ceased to be a neutral nomination, but has been overgrown with negative interpretations consistent with the view and ideology of the discursive community denying the legitimacy of vaccinations.

Keywords

PL

COVID-19; szczepienia; analiza dyskursu; semantyzacja ideologiczna

EN

COVID-19; vaccinations; discourse analysis; ideological semantization

• Publisher: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Journal: Język Polski
• Year: 2022
• Volume: 102
• Issue: 2
• Pages: 49-63

Contributors

author

Duda Beata

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

author

Ficek Ewa

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

References

• Bilut-Homplewicz Z. 2016: Intertekstualność i dyskursywność w germanistycznej lingwistyce dyskursu, [w:] B. Witosz, K. Sujkowska-Sobisz, E. Ficek (red.), Dyskurs i jego odmiany, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 329–338.
• Biskupska K. 2014: Analiza dyskursu i krytyczna analiza dyskursu, [w:] M.S. Szczepański, A. Śliz (red.), Współczesne teorie społeczne. W kręgu ujęć paradygmatycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, s. 369–388.
• Brewer N.T., Chapman G.B., Rothman A.J., Leask J., Kempe A. 2017: Increasing vaccination. Putting psychological science into action, „Psychological Science for the Public Interest”, vol. 18(3), s. 149–207.
• Brzeźniak F. 2020: Epidemia strachu i wojenna mobilizacja. Pierwsze miesiące pandemicznego dyskursu publicznego w Polsce, „Dyskurs i Dialog”, nr 6, s. 79–97.
• Czachur W. 2020: Lingwistyka dyskursu jako integrujący program badawczy, Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, Wrocław.
• Duda B., Ficek E. 2021: Precz z maseczkami!? Semantyzacja ideologiczna wybranych słów dyskursu okołopandemicznego związanego z COVID-19, „Tekst i Dyskurs”, nr 15, s. 339–355.
• Duda S., Głogowska-Gruszka A., Buczkowska M. 2019: Postawy i opinie rodziców dzieci w wieku do 6 lat zamieszkujących województwo śląskie na temat szczepień ochronnych w zależności od realizacji obowiązkowych szczepień, „Problemy Higieny i Epidemiologii”, nr 100(2), s. 115–123.
• Fairclough N. 1995: Critical disccourse analisis, Addison Wesley, Boston.
• Fairclough N., Wodak R. 2006: Krytyczna analiza dyskursu, przeł. A. Ostolski, [w:] A. Jasińska-Kania, L.M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski (wybór i oprac.), Współczesne teorie socjologiczne, t. 2, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa, s. 1047–1056.
• Foucault M. 2002: Archeologia wiedzy, przeł. i oprac. A. Siemek, DeAgostini Altaya, Warszawa.
• Gębka-Wolak M. 2020: Jak polszczyzna radzi sobie z koronawirusem? O środkach językowych wykorzystywanych do opisu rzeczywistości w czasie pandemii, „Dyskurs i Dialog”, nr 6, s. 159–173.
• Gołąb J., Jakóbiak M., Lasek W., Stokłosa T. 2010: Immunologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Hodalska M. 2018: Nadciąga zagłada! Retoryka strachu w polskich mediach na przykładzie prasowych relacji z epidemii ptasiej i świńskiej grypy, „Kultura – Media – Teologia”, nr 32(1), s. 25–40.
• Hoffmann M. 2016: Antyszczepionkowcy – antysystemowcy? Krytyczna działalność Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Wiedzy o Szczepieniach STOP NOP, „Władza Sądzenia”, nr 10(1), s. 102–109.
• Howarth D. 2008: Dyskurs, przeł. A. Gąsior-Niemiec, Oficyna Naukowa, Warszawa.
• Jadacka H. 2006: Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Kabus J. 2012: Analiza dyskursu w naukach humanistycznych, „Język w Komunikacji”, nr 2, s. 35–50.
• Kieraś W., Kobyliński Ł., Ogrodniczuk M. 2018: Korpusomat – a tool for creating searchable morphosyntactically tagged corpora, „Computational Methods in Science and Technology”, vol. 24(1), s. 21–27.
• Klimiuk K., Czoska A., Biernacka K., Balwicki Ł. 2021: Vaccine misinformation on social media – topic-based content and sentiment analysis of Polish vaccine-deniers’ comments on Facebook, „Human Vaccines and Immunotherapeutics”, vol. 17(7), s. 2026–2035.
• Kokoszkiewicz J. 2015: Wpływ kontekstu na konotacje leksemów miasto i obywatel w przedwojennym białostockim tygodniku „Prożektor”, [w:] U. Sokólska (red.), Odkrywanie słowa – historia i współczesność, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, s. 127–136.
• Kublikowski R. 2012: Definicja perswazyjna – niemanipulacyjna czy manipulacyjna?, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria”, nr 83(3), s. 273–282.
• Kudra B. 2014: Semantyzacja ideologiczna słowa w tzw. dyskursie smoleńskim, [w:] K. Jachimowska, B. Kudra, E. Szkudlarek-Śmiechowicz (red.), Słowo we współczesnych dyskursach, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 35–42.
• Kurkowska H., Skorupka S. 2001: Stylistyka polska. Zarys, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Ma J., Stahl L. 2017: A multimodal critical discourse analysis of anti-vaccination information on Facebook, „Library and Information Science Research”, vol. 39(4), s. 303–310.
• Marchewka A.K., Majewska A., Młynarczyk G. 2015: Działalność ruchu antyszczepionkowego, rola środków masowego komunikowania oraz wpływ poglądów religijnych na postawę wobec szczepień ochronnych, „Postępy Mikrobiologii”, nr 54(2), s. 95–102.
• Markowski A. 2007: Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• MEM: Mała encyklopedia medycyny, t. 2, red. T. Rożniatowski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1982.
• Milkman K.L., Beshears J., Choi J.J., Laibson D., Madrian B.C. 2011: Using implementation intentions prompts to enhance influenza vaccination rates, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, vol. 108(25), s. 10415–10420.
• Nowakowska M. 2018: Strategie dyskursu i zabiegi perswazyjne w artykułach na temat szczepień na portalu Onet.pl, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica”, t. 52, s. 179–188.
• Nycz R. 2002: Literatura nowoczesna. Cztery dyskursy (tezy), „Teksty Drugie”, nr 4, s. 35–46.
• Pariser E. 2011: The filter bubble. What the Internet is hiding from you, Penguin Press, New York.
• Pawlikowska A. 2012: Zastosowanie metod językoznawstwa korpusowego i lingwistyki kwantytatywnej w analizie dyskursu, „Oblicza Komunikacji”, t. 5, s. 111–125.
• Pędzisz J. 2018: Wpływ kompetencji dyskursywnej na rozwój sprawności translatorskich w zakresie tłumaczenia symultanicznego, „Applied Linguistics Papers”, vol. 25(1), s. 181–192.
• Pilińska A. 2019: „NOPowcy”, „szczepionkowy”, „odrzańscy”. Słownictwo sporu o szczepienia w Polsce, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica”, t. 53, s. 79–90.
• Przybylska R. 2007: Z problemów słownikowego opisu łączliwości rzeczownika, [w:] P. Żmigrodzki, R. Przybylska (red.), Nowe studia leksykograficzne, t. 1, Lexis, Kraków, s. 69–78.
• Sobczak B. 2014: O definicjach retorycznych (na przykładzie hasła gender), „Forum Artis Rhetoricae”, nr 4, s. 41–59.
• Steciąg M. 2012: Dyskurs ekologiczny w debacie publicznej, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra.
• Strupiechowska M. 2018: Udział post-prawdy w wywoływaniu i podtrzymywaniu panik moralnych, „Zoon Politikon”, nr 9(2), s. 164–185.
• Witosz B. 2009: Dyskurs i stylistyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Witosz B. 2016: Kategoria dyskursu w polonistycznej edukacji akademickiej, [w:] W. Czachur, A. Kulczyńska, Ł. Kumięga (red.), Jak analizować dyskurs? Perspektywy dydaktyczne, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków, s. 19–39.
• Wróblewski M. 2020: Superroznosiciele wątpliwości. Sceptycyzm i teorie spiskowe w dobie koronawirusa, „Dyskurs i Dialog”, nr 6, s. 23–40.
• WSJP PAN: Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki (https://wsjp.pl, dostęp: maj 2021).
• WSPP PWN: Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. A. Markowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
• Zdunkiewicz-Jedynak D. 2017: Słowa-klucze w dyskursie „dobrej zmiany”, [w:] U. Sokólska (red.), Socjolekt − idiolekt – idiostyl. Historia i współczesność, Prymat, Białystok, s. 445–461.
• Żmigrodzki P. 2003: Wprowadzenie do leksykografii polskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.

Identifiers

DOI

https://doi.org/10.31286/JP.01016