Luterok

• Authors: Artur Czesak
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy wyrazu "luterok" służbowy strój duchownych ewangelicko-augsburskich: krótka, czarna, do kolan sięgająca «sutanna» z białym kołnierzykiem pod stojącym kołnierzem surduta; surdut luterski. Wyraz ten jest zapożyczeniem z niemieckiego Lutherrock. Być może występuje w polskim języku ogólnym i dialektach śląskich od XIX wieku, lecz nie zanotowały go żadne słowniki. Autor porównuje omawiany wyraz z derywatami od podstawy proprialnej Luter w mowie ludności ewangelickiej śląska Cieszyńskiego, Słowacji, Moraw i Czech oraz katolickiej Małopolski, Warmii i części Mazur. Warmińsko-mazurskie luterok zinterpretowano jako homonimiczny derywat ekspresywny ewangelik, luteranin. Słowackie luterák wydaje się samodzielnym derywatem, a nie adaptacją różnego także znaczeniowo Lutherrock, wbrew opinii J. Kollára. Podkreślono trudność wydobywania i opisywania leksyki specyficznej dla ewangelików w polskim kontekście zdominowanym przez rzymski katolicyzm.

EN

The paper is concerned with the word "luterok", ‘the official dress of clergymen of the Evangelical Church of the Augsburg Confession: a short, knee-length, black “cassock” with a white collar under the stand-up collar of the frock coat; a Lutheran frock coat’. The word is a borrowing from the German "Lutherrock". It might have been present in standard Polish language and Silesian dialects since the 19th century, yet it was not entered in any dictionary. The author compares the word in question with derivatives of the proper noun base Luter existing in the speech of the Evangelical population in Cieszyn (Teschen) Silesia, Slovakia, Moravia, and the Czech Republic, and the Catholic population in the regions of Lesser Poland, Ermland (Warmia), and partly Masuria (Mazury). The word "luterok" used in Ermland and Masuria has been interpreted as a homonymous expressive derivative, ‘an Evangelical, a Lutheran’. Contrary to the view of J. Kollár, the Slovak "luterák" appears to be an independent derivative rather than an adaptation of "Lutherrock" which has different meaning. The paper emphasises the difficulty of identifying and describing the lexicon specific to Evangelicals in the Polish context, dominated by Roman Catholicism.

Keywords

PL

słownictwo religijne; kontakty międzyjęzykowe; zapożyczenia niemieckie; Śląsk; Cieszyński; ewangelicyzm

EN

religious lexicon; language contact; German loanwords; Cieszyn (Teschen) Silesia; Lutheranis

• Publisher: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Journal: Język Polski
• Year: 2014
• Volume: 94
• Issue: 1
• Pages: 69-75

Contributors

author

Artur Czesak

• Uniwersytet Jagielloński