Sprawa polsko-austriackiej umowy archiwalnej i nieudanych rokowań w latach 1919–1922

• Authors: Gaul Jerzy

Title variants

EN

The case of the Polish-Austrian archive agreement and unsuccessful negotiations in 1919–1922

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Odzyskanie przez Polskę niepodległości w listopadzie 1918 r. wiązało się z koniecznością uregulowania wielu spraw z byłymi państwami zaborczym, m.in. wymiany archiwaliów. W przypadku Austrii chodziło o dokumenty z obszarów Galicji w czasie zaborów oraz okupacji austro-węgierskiej w Królestwie Polskim w latach I wojny światowej. Utrudnieniem były nie dość jasno sformułowane postanowienia Traktatu Pokojowego podpisanego przez mocarstwa zachodnie z Austrią 10 września 1919 r. w St. Germain-en-Laye. W przeciwieństwie do innych państw sukcesyjnych, Rzeczpospolita Polska jako jedyna nie zawarła w latach 1919-1922 umowy archiwalnej z Austrią, co nastąpiło dopiero 26 października 1932 r. w Wiedniu. Rokowania polsko-austriackie znalazły się w impasie nie tylko z powodu stanowiska archiwistów polskich, stojących niezłomnie na gruncie zasady pertynencji, ale także nieskutecznych działań dyplomatycznych utrudnionych kryzysami, przesileniami rządowymi i zmieniającymi się często ministrami spraw zagranicznych.

EN

When Poland regained its independence in November 1918, it was necessary to settle a number of issues with the former partitioning states, including the exchange of archival records. In case of Austria, this involved documents from Galicia under the partitions and from the Austro-Hungarian occupation of the Kingdom of Poland during WWI. One obstacle was the insufficiently clear wording of the Peace Treaty signed between the Western Powers and Austria on 10 September 1919 in St. Germain-en-Laye. Unlike the other successor states, the Republic of Poland was the only one that did not conclude an archival agreement with Austria between 1919 and 1922; this was only done on 26th October 1932 in Vienna. The Polish-Austrian negotiations reached an impasse not only because of the stance of Polish archivists, who steadfastly adhered to the principle of pertinence, but also because of ineffective diplomatic efforts, which were hampered by crises, governmental changes, and frequently changing foreign ministers.

Keywords

PL

umowy archiwalne; archiwa w Wiedniu; dyplomacja polska; traktat wersalski; Republika Austrii

EN

archival agreements; archives in Vienna; Polish diplomacy; Treaty of Versailles; Republic of Austria

• Publisher: Archiwum Główne Akt Dawnych i Wydawnictwo DiG
• Journal: Miscellanea Historico-Archivistica
• Year: 2021
• Volume: 28
• Pages: 109-145

Dates

published

2021-12-22

Contributors

author

Gaul Jerzy

• Archiwum Główne Akt Dawnych

References

• Archiwum Akt Nowych: Pełnomocnik Głównego Urzędu Likwidacyjnego w Wiedniu, sygn. 14; Poselstwo II RP w Wiedniu, sygn. 124, 160–161.
• Dziennik Ustaw RP, 1924, 1933.
• Staatsgesetzblatt für die Republik Österreich, 1920, 16. Oktober 1920, 148. Stück, Nr. 479.
• Barwiński E., Rokowania z Austrią w sprawach archiwalnych, „Archeion”, t. 1, 1927, s. 79–92.
• Kazbunda K., Mé archivni poslani ve Vidni 1919–1923, ed. J. Kahuda, Praha 2020.
• Piechota R., Jagiełło B., Motas M., Pierwsze protokoły Rady Archiwalnej (1918–1922), „Teki Archiwalne”, t. 13, 1971.
• Stojanowski J., Układ archiwalny polsko-austriacki z dnia 26 października 1932 r., „Archeion”, t. 11, 1933, s. 51–59.
• Balcerak W., Polska-Austria w okresie międzywojennym, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej”, t. 27, 1992, s. 103–120.
• Brzoza C., Sowa A.L., Historia Polski 1918–1945, Kraków 2006.
• Ciara S., C.k. ministerstwa austriackie [w:] Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Informator o zasobie archiwalnym, red. D. Lewandowska, Warszawa 2008, s. 476–493.
• Ciara S., C.K. ministerstwa austriackie 1848–1918 [w:] Archiwum Główne Akt Dawnych. Przewodnik po zasobie, t. 2, red. F. Ramotowska, Warszawa 1998, s. 652.
• Gaul J., Polonika w Allgemeines Verwaltungsarchiv w Wiedniu, „Archeion”, t. 101, 2000, s. 107–128.
• Gaul J., Twardowski (von Skrzypna Ogończyk) Juliusz (Julius) [w:] Österreichisches Biographisches Lexikon 1815–1959, hg. v. der Österreichischen Akademie der Wissenschaften 67, Lieferung, 2016, S. 27.
• Historia dyplomacji polskiej, t. 4: 1918–1938, red. P. Łossowski, Warszawa 1995.
• Kołodziejczyk K.Z., Stosunki polsko-austriackie w okresie dwudziestolecia międzywojennego, „Studia z Dziejów ZSRR i Europy Środkowej”, t. 12, 1976, 61–90.
• Kowalski W., Repatriacja dóbr kultury w sytuacji cesji terytorialnej i rozpadu państw wielonarodowych, „Archeion”, t. 106, 2003, s. 5–37.
• Mamczak-Gadkowska I., Archiwa państwowe w II Rzeczypospolitej, Poznań 2006.
• Mamczak-Gadkowska I., Józef Paczkowski i jego wkład w budowę polskiej służby archiwalnej, Warszawa-Łódź 1990.
• Mamczak-Gadkowska I., Powstanie i rozwój sieci archiwów państwowych i naczelnych organów archiwalnych w niepodległej Polsce [w:] Archiwa w niepodległej. Stulecie archiwów państwowych 1919–2019, red. E. Rosowska, Warszawa 2019, s. 13–35.
• Nahlik S., Grabież dzieł sztuki. Rodowód zbrodni międzynarodowej, Wrocław-Kraków 1958.
• Pilch A., Stosunki polsko-austriackie w latach 1918–1938 w świetle korespondencji dyplomatów austriackich w Polsce, „Studia Historyczne, t. 42, 1999, s. 255–267.
• Pohorecki F., Gesamtinventar des Wiener Haus-, Hof- und Staasarchivs, aufgebaut auf der Geschichte des Archivs und seiner Bestände, herausgegeben von L. Bittner, I. Bd., Wien 1936, „Archeion”, t. 14, 1936, s. 66–81.
• Polscy dyplomaci w Wiedniu / Polnische Diplomaten in Wien 1515–2015, red. B. Dybaś, Wiedeń 2015.
• Robótka H., Ryszewski B., Tomczak A., Archiwistyka, Warszawa 1989.
• Rybarski A., Centralny zarząd archiwalny w odrodzonej Rzeczypospolitej Polskiej, „Archeion”, t. 1, 1927, s. 1–14.
• Stępniak W., Archiwa polskie w latach 1918–1939 we współpracy międzynarodowej – problemy rewindykacji i nie tylko [w:] Archiwa w Niepodległej. Stulecie archiwów państwowych 1919–2019, red. E. Rosowska, Warszawa 2019, s. 59–78.

Identifiers

ISBN

978-83-959919-6-7