Echa decyzji podejmowanych przez kardynałów Augusta Hlonda i Stefana Wyszyńskiego w ocenach Stolicy Apostolskiej

• Authors: Wójcik Paweł

Title variants

EN

Echoes of the Decisions Made by Cardinals August Hlond and Stefan Wyszyński in the Assessments of the Holy See

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Niniejszy artykuł koncentruje się wokół reakcji Stolicy Apostolskiej na decyzje podejmowane przez Prymasów Polski Augusta Hlonda i Stefana Wyszyńskiego w okresie stalinowskim w Polsce w latach 1945-1956 ze szczególnym uwzględnieniem problematyki Ziem Zachodnich i Północnych. W części wstępnej przedstawiono zagadnienie aktualny stan badań, na trudności w dostępie do bezpośrednich źródeł kościelnych oraz przedstawiając aktualnie dostępne źródła archiwalne i drukowane. W pierwszej, zasadniczej części artykułu zaprezentowano reakcje Kurii rzymskiej na działalność kardynała Augusta Hlonda w latach 1945-1948. W omawianym okresie najważniejszą i budzącą najwięcej kontrowersji decyzją Prymasa Polski było ustanowienie organizacji kościelnej na tzw. Ziemiach Odzyskanych. Przedstawiono tu w ogólnych zarysach problem relacji polsko-niemieckich w okresie powojennym oraz podejście dyplomacji watykańskiej do nowej sytuacji geopolitycznej w Europie, w szczególności do problemu granicy między Polską a Niemcami. Zaprezentowano także kwestię rozmów kardynała Hlonda w Kurii rzymskiej w 1946 roku w kontekście problemu polsko-niemieckiego oraz prób nawiązania relacji dyplomatycznych ze Stolicą Apostolską ze strony rządu polskiego. W drugiej część artykułu analizuje się reakcje Stolicy Apostolskiej na działalność Prymasa Stefana Wyszyńskiego ze szczególnym uwzględnieniem układu rząd-episkopat z 14 kwietnia 1950 roku. Omówiono zasadnicze etapy i kontekst negocjacji między rządem i episkopatem oraz kontrowersje związane z podpisaniem porozumienia ze strony dyplomacji watykańskiej. Przedstawiono zastrzeżenia Stolicy Apostolskiej do całości porozumienia oraz do jego poszczególnych artykułów, zwracając uwagę na jego reperkusje międzynarodowe w kontekście problematyki polsko-niemieckiej.

EN

This article focuses on the reactions of the Holy See to the decisions taken by Primates of Poland August Hlond and Stefan Wyszyński in the Stalinist period in Poland in the years 1945-1956. The article puts a particular emphasis on the problems of the Western and Northern Territories. The introductory part presents the issue of sources concerning the relationship between the government – the Church – the Holy See, while being sensitive to the current state of research and the difficulties in access to the direct Church’s sources. Further, it indicates currently available archival and printed sources. The first, main part of the article discusses the reactions of the Roman Curia to the activities of Cardinal August Hlond in 1945-1948. In the discussed period the most important and the most controversial decision of the Primate of Poland was the establishment of ecclesiastical structures on the so-called Recovered Territories. Thereby, author presents the general outline of the problem of the Polish-German relations in the post-war period and he approach of Vatican diplomacy to the new geopolitical situation in Europe. Furthermore, the problem of the border between Poland and Germany is discussed. Another topic presented are the talks between Cardinal Hlond in the Roman Curia in 1946 in the context of the Polish-German problem and attempts to establish diplomatic relations with the Holy See by the Polish government. In the second part of the article, author analyzes the reactions of the Holy See to the activities of Primate Stefan Wyszynski, with particular accent on the government-episcopate agreement of April 14, 1950. Then, he discusses the main stages and the context of negotiations between the government and the episcopate as well as the controversies connected with the signing of the agreement on the part of the Vatican diplomacy. Moreover, he presents the concerns of the Holy See to the entire agreement and its particular articles. Author pays also attention to the international repercussions of the agreement in the context of Polish-German relations.

Keywords

PL

dyplomacja; Stolica Apostolska; Polska; Niemcy; prymas; Ziemie Odzyskane; stalinizm

EN

diplomacy; Germany; Holy See; Poland; primate; Recovered Territories; Stalinism

• Publisher: Wyższe Seminarium Duchowne w Gościkowie-Paradyżu
• Journal: Studia Paradyskie
• Year: 2018
• Issue: 28
• Pages: 303-318

Contributors

author

Wójcik Paweł

• Uniwersytet Gregoriański w Rzymie

References

• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN), Warszawa.
• Archivio Storico-Diplomatico del Ministero degli Affari Esteri (ASDMAE), Roma.
• Barberini G., La politica del dialogo. Le carte Casaroli sull’Ostpolitik vaticana, Bologna 2008.
• Casaroli A., Il martirio della pazienza. La Santa Sede e i paesi comunisti (1963-1989), Torino
• 2000, wyd. pol. Pamiętniki. Męczeństwo cierpliwości. Stolica Święta i kraje komunistyczne (1963-1989), Warszawa 2001.
• Frydrysiak A., Polska administracja kościelna na Pomorzu Zachodnim wobec narastającej indoktrynacji w latach 1945-1972, „Przegląd Zachodni” 3 (2006), s. 131-155
• Marek R., Kościół rzymsko-katolicki wobec ziem zachodnich i północnych, Warszawa 1976;
• Pietrzak J., Działalność kard. Hlonda jako wysłannika papieskiego na Ziemiach Odzyskanych w 1945 r., „Nasza Przeszłość” 42 (1974), s. 195-249.
• Pietrzak J., Il cardinale August Hlond e la sua missione politico-pastorale negli anni 1945-1948,
• [w:] J. Mikrut [red.], Testimoni della fede. Esperienze personali e collettive dei cattolici in Europa centro-orientale sotto il regime comunista, San Pietro in Cariano 2017, s. 671-689.
• Wiązowski E. G., Kardynał Hlond jako twórca podstaw administracji kościelnej na Pomorzu Środkowym po II wojnie światowej, „Studia Koszlińsko-Kołobrzeskie” 18 (2012), s. 145-164.
• Wójcik P., Il governo e la Chiesa in Polonia di fronte alla diplomazia vaticana (1945-1978),
• San Pietro in Cariano 2016.
• Żaryn J., Stolica Apostolska wobec Polski i Polaków w latach 1944-1958 w świetle materiałów ambasady RP przy Watykanie (wybór dokumentów), Warszawa 1998.