Zespół dawnego młyna na Wieczystej w Krakowie i jego właściciele

• Authors: Marcinek Roman

Title variants

EN

The Complex of an Old Mill in Krakow’s Wieczysta District and Its Owners

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Zespół młynów na Wieczystej, do 1943 roku przysiółku wsi Rakowice, dziś przedmieściu Krakowa, zbudowała u progu lat 20. XX wieku spółka należąca do rodziny Wasserbergerów. Architektura przemysłowa obiektu nie niosła najwyższych wartości, była ściśle podporządkowana funkcjonowaniu jednego z największych młynów w II RP. Zakłady kilkakrotnie płonęły, były przebudowywane pod dyktando zmieniających się wymogów technologicznych. W roku 2002 produkcję przeniesiono do nowego zakładu. Stary młyn sprzedano spółce zamierzającej przekształcić teren w strefę budownictwa mieszkalnego, z wykorzystaniem i zachowaniem murów starszej części młyna. Młyna, który mimo swoich nie najwyższych walorów zabytkowych wrósł przez lata w pejzaż wschodniej strony miasta, stając się powszechnie rozpoznawanym znakiem tożsamości Wieczystej. Część niniejszego tekstu autor poświęcił niesłusznie zapomnianej rodzinie żydowskich przedsiębiorców i filantropów, których młyn był własnością.

EN

The complex of mills in the Wieczysta district, up to 1943 a hamlet of Rakowice village, currently the outskirts of Krakow, was built in the early 1920s by a company belonging to the Wasserberger family. Industrial architecture of the facility did not convey any outstanding values, as it was strictly subordinated to the operation of one of the largest mills in the Second Republic of Poland. The plant suffered from several fires and was redeveloped to suit changing technological requirements. In 2002, the production was transferred to a new plant. The old mill was sold to a company intending to transform this area into a residential complex, however preserving and using the walls of older parts of the mill. Although its historical values do not measure up to top ranks, the mill has rooted in the landscape of the eastern part of the city over the years, thus becoming a widely recognised symbol of Wieczysta’s identity. Parts of this text are devoted to the undeservedly forgotten family of Jewish entrepreneurs and philanthropists who once owned the mill.

Keywords

PL

zabytki techniki,; młyn,; adaptacja,; zakład przemysłowy,; cegła

EN

industrial monuments,; mill,; adaptation,; industrial plant,; brick

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 2021
• Issue: 2
• Pages: 89-114

Dates

published

2021

Contributors

author

Marcinek Roman

• historyk, Narodowy Instytut Dziedzictwa Oddział Terenowy w Krakowie Nr ORCID: 0000-0001-9985-2518
• historian, National Institute of Cultural Heritage Regional Office in Krakow ORCID iD: 0000-0001-9985-2518

References

• Ekspertyza stanu technicznego zespołu budynków produkcyjno-magazynowych zlokalizowanych w Krakowie przy ul. Ładnej 27, oprac. mgr inż. Zbigniew Ratajewicz, Kraków 2020.
• Kraków. Zespół dawnego młyna Wieczysta przy ul. Ładnej 27. Dokumentacja historyczno-konserwatorska, oprac. Maria Kasprzyk, współpraca Leszek Danilczyk, Kraków 2020, mps.
• „20 lat Ludowego Wojska Polskiego: II Sesja Naukowa Poświęcona Wojnie Wyzwoleńczej Narodu Polskiego, 1939-1945”, Warszawa 1967.
• Bogdanowicz J., Zmiany wzrostu i wagi dzieci polskich w ciągu ostatnich 60 lat, „Polski Tygodnik Lekarski” 1948, t. 3 (17), s. 525–531.
• Czerwińska W., Narodziny portu, [w:] Dzieje Gdyni, red. R. Wapiński, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1980.
• Drozd J., Społeczność Żydowska Gdyni w okresie międzywojennym, Gdynia 2007.
• Encyklopedia Krakowa, Warszawa-Kraków 2000.
• Kotewicz R., Z dziejów przemysłu Krakowa w latach 1918-1939, Biblioteka Krakowska nr 122, Kraków 1981.
• Krakowski Szlak Kobiet. Przewodniczka po Krakowie emancypantek, t. IV, red. Ewa Furgał, Kraków 2012.
• Ogórek B., Ewakuacja mieszkańców Krakowa podczas I wojny światowej. Przebieg i próba kwantyfikacji, warunki życia ewakuowanych, „Krzysztofory – Rocznik Muzeum Historycznego Miasta Krakowa” 2014, t. 32, s. 53-72.
• Ogórek B., Nieoczywiste skutki I wojny światowej: wysokość ciała uczniów szkół krakowskich w latach 1919–1933, [w:] Budowa fizyczna człowieka na ziemiach polskich wczoraj i dziś, red. M. Kopczyński, A. Siniarska, Warszawa 2017, s. 39-60.
• Olszewicz W., Śląsk i Bałtyk, „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Śląsku”, t. I, Katowice 1929.
• Paciorek A., Uruchomienie i upaństwowienie przemysłu Krakowa oraz jego przeobrażenia w latach 1945-1949, Kraków 1991.
• Rocznik polskiego przemysłu i handlu, Warszawa 1938, nr 1041.
• Rogowski M., Pożary w zakładach przemysłowych, PZU Biuro Prewencyjne, Warszawa 1947.
• Salon 1934. Katalog wystawy Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, Kraków 1934.
• Seifert M., 75-lecie Krakowskiej Gazowni Miejskiej, „Gaz i Woda” 1932, R. XII, nr 10, s. 257-265.
• Sieroszewski W., Brama na świat, [w:] Reportaże i wspomnienia. Publicystyka. Wiersze, t. II, Kraków 1958.
• Spis abonentów Państwowej Sieci Telefonicznej Okręgu Krakowskiej Dyrekcji Poczt i Telegrafów wraz z siecią P. A. S. T. w Zagłębiu Dąbrowskiem. Według stanu z dnia 1 stycznia 1929, Kraków 1928.
• Stankiewicz R., Stiasny M., Mały atlas linii kolejowych Polski 2011, Rybnik 2011.
• Steinbach M., W sprawie odżywiania ludności miasta Krakowa, Wilno 1937.
• Supranowicz E., Nazwy ulic Krakowa, Kraków 1995.
• Woźniczka B., Cieślikowa A., Polacy na wygnaniu i w austriackich obozach w czasie pierwszej wojny światowej, „Sowiniec”, t. 15 (1999), s. 51-88; Wysiedlenie wojenne Krakowa w r. 1914–1915, Kraków 1916.
• Zabytki architektury i budownictwa w Polsce, zeszyt 7: Woj. krakowskie, opr. T. Chrzanowski i in., Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, seria A, t. VII, Warszawa 1971.
• Zbroja B., Myślik K., Nieznany portret Krakowa, Kraków 2010.
• http://delibra.bg.polsl.pl/Content/24211/BCPS_26143_1929_Roczniki-Towarzystwa.pdf
• http://genealogyindexer.org/view/1939Ptel/1939Ptel%20-%20 0491.pdf
• http://www.mtg-malopolska.org.pl/images/skany/telefon_1929/telefon_1929.pdf
• https://deon.pl/czytelnia/ksiazki/nieznany-portret-krakowa,262704
• https://dziennikpolski24.pl/ryz-bogactwem-polskiej-gospodarki/ar/3253446
• https://jbc.bj.uj.edu.pl/Content/550942/NDIGORP027291.pdf
• https://polskidomaukcyjny.com.pl/blogs/publikacje/17035800-salon-towarzystwa-przyjaciol-sztuk-pieknych-w-krakowie- 1934-r
• https://upadektechnikikrakowa.blogspot.com
• https://uprp.gov.pl/sites/default/files/wup/1935/04/wup04_1935.pdf
• https://www.geni.com/people/Erna-Wasserberger/6000000063551522844
• https://www.geni.com/people/Ludwik-Wasserberger/6000000053171857838
• https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/de/jednostka/-/jednostka/14419056
• www.fotopolska.eu

Identifiers

ISSN

0029-8247