Czekając na generała Moncka. Źródła Burke’owskiej teorii rewolucji

• Authors: Tulejski Tomasz

Title variants

EN

Waiting for General Monck. The Sources of Burkean Theory of Revolution

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Edmund Burke, angielski mąż stanu, teoretyk polityki i filozof jest ojcem założycielem politycznego konserwatyzmu. Jego Rozważania o rewolucji we Francji – święta księga konserwatyzmu – jest jednym z najbardziej znanych intelektualnych ataków na rewolucję francuską. Jednakże pamflet ten jest również doskonałym studium samej rewolucji. W niniejszym artykule autor bada źródła Burke’owskiej teorii rewolucji i dynamiki procesu rewolucyjnego. Dowodzi, że jego myśl jest zakorzeniona w filozofii politycznej i filozofii historii Dawida Hume’a. Jest prawdopodobnie zaskoczeniem, że Burke, formułując swe polityczne zasady, bazował w dużym stopniu na pismach historycznych Hume’a – swego największego politycznego wroga. Lecz w refleksjach Hume’a dotyczących Wielkiej Rebelii możemy odnaleźć pierwszą analizę rewolucji w nowoczesnym znaczeniu jako wydarzenia społecznego, politycznego i religijnego o nadzwyczajnym charakterze. Opisując rewolucyjnych purytanów, Hume odkrył, że niekontrolowany, wytrwały i niebezpieczny duch innowacji prowadzi do destrukcji ładu społecznego. W końcu, zaczynając od przesadnego pragnienia wolności, naród popadł w najskrajniejszą niewolę. Spostrzegł również, że rewolucję wywołują siły umiarkowane, kończą zaś radykałowie. Dlatego, czytając Historię Anglii, Burke mógł w roku 1789 przewidzieć następne akty francuskiego dramatu, ponieważ zdał sobie sprawę, że francuscy rewolucjoniści byli podobni do angielskich z czasów rewolty purytańskiej. Autor zatem dowodzi, że polityczne proroctwo Burke’a byłoby niemożliwe bez obserwacji rewolucyjnej dynamiki, której dokonał Hume.

EN

Edmund Burke, an English statesman, a political theorist, and a philosopher is the founding father of political conservatism. His Reflections on the Revolution in France – the holy book of conservatism – is one of the best known intellectual attack against the French Revolution. However this pamphlet is also a perfect study of a revolution itself. In this article the Author examines the sources of Burke an theory of revolution and the dynamics of revolutionary process. He argues, that his thought is rooted in David Hume’s political philosophy and his philosophy of history. Perhaps the surprising fact is that Burke by formulating his political principles found it possible to profit to an even greater extent from the historical writings of Hume – his greater political enemy. But in Hume an reflections on the Great Rebellion we can find the first analysis of revolution as social, political and religious extraordinary event in modern sense. Describing the revolutionary Puritans Hume discovered, that uncontrolled, obstinate, and dangerous spirit of innovation inclined to destruction of social order. In the end, starting from the exaggerated pursuit of liberty, the nation fell into the most abject servitude. But he also observed that although revolution is triggered by some moderate powers, it is completed by radicals. Therefore reading his History of England in 1789 Burke could have foreseen the next acts of the French drama, because he realized, that French revolutionaries were similar to English ones during the Puritan Revolution. So the Author argues, that Burke an political prophecy would be impossible without Hume’s observations of revolutionary dynamics.

Keywords

PL

Hume; Burke; rewolucja; kontrrewolucja; rewolucja francuska; angielska wojna domowa

EN

Hume; Burke; revolution; counter-revolution; French revolution; English Civil War

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Studia Prawno-Ekonomiczne
• Year: 2017
• Volume: 105
• Pages: 107-124

Dates

published

2017

Contributors

author

Tulejski Tomasz

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Prawa i Administracji, Katedra Historii Doktryn Polityczno-Prawnych

References

• Ashley Maurice, Oliver Cromwell and the Puritan Revolution, The English Universities Press, London 1958.
• Bongie Laurence L., David Hume: Prophet of Counter-revolution, Oxford University Press, Oxford 1965.
• Burke Edmund, Reflections on the Revolution in France, Hackett, Indianapolis 1987.
• Burke Edmund, Discours de M. Burke sur la monnoie de papier et sur le système des assignats de France, Chez Desenie, Paris 1790.
• Calderwood Henry, David Hume, Oliphant, Anderson & Ferrier, Edinburgh 1898.
• Capaldi Nicholas, Livingston Donald W. (eds.), Liberty in Hume’s History of England, Kluwer Academic, Dordrecht 1990.
• Conniff James, The Useful Cobbler. Edmund Burke and the Politics of Progress, State University of New York Press, New York 1994.
• Furet François, Ozouf Mona (eds.), The French Revolution and the Creation of Modern Political Culture, 1789–1848, Oxford University Press, Oxford 1989.
• Gardiner Samuel R. (ed.), The Constitutional Documents of The Puritan Revolution 1625–1660, Clarendon Press. Oxford 1906.
• Grieg John Young Th. (ed.), The Letters of David Hume, Clarendon Press, Oxford 1969.
• Hume David, History of England, from the invasion of Julius Cæsar to the abdication of James the Second, 1688, Phillips, Sampson, and Co., Boston 1856.
• Hume David, Essays, Literary, Moral and Political, Cosimo Classics, New York 2006.
• Hume David, Essays, Literary, Moral and Political, Ward, Lock&Co., London b.d.w.
• Hume Dawid, Eseje, przekł. T. Tatarkiewiczowa, PWN, Warszawa 1955.
• Hume Dawid, Traktat o naturze ludzkiej, przekł. Czesław Znamierowski, PWN, Warszawa 1963.
• Hume Dawid, Badania dotyczące rozumu ludzkiego, przekł. Jan Łukasiewicz, Kazimierz Twardowski, PWN, Warszawa 1977.
• Kumar Krishan, The Making of English National Identity, Cambridge University Press, Cambridge 2003.
• Macaulay Thomas B. lord, Eseje polityczne, przekł. Stanisław Tarnowski, Tomasz Tulejski, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2013.
• Macintosh Robert J. (ed.), Memoirs of the Life of the Right Honorable Sir James Mackintosh, Little, Brown, and Company, Boston 1853.
• Małłek Ewa, Wojna pamfletów w Anglii 1790–1793, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Toruń 1993.
• Mannheim Karl, Ideologia i utopia, przekł. Jadwiga Mizińska, Test, Lublin 1992.
• Miller Stephen, Three Deaths of Enlightenment Thought. Hume, Jonson, Marat, Bucknell University Press, London 2001.
• Norton David F. (ed.), The Cambridge Companion to Hume, Cambridge University Press, Cambridge 1993.
• Potkay Adam, The Passion for Happiness: Samuel Johnson & David Hume, Cornell University Press, Ithaca 2000.
• Prothero Rowland E. (ed.), Private Letters of Edward Gibbon, John Murray, London 1897.
• Rosenstock-Huessy Eugen, Out of the Revolution: The Autobiography of Western Man, W. Morrow and Co., New York 1938.
• Russell Kirk, The Roots of American Order, ISI Books, Wilmington 2003.
• The Works of Henry St. John, Lord Viscount Bolingbroke, David Millet, London 1754.
• The Works of the Right Honourable Edmund Burke in Twelve Volumes, John C. Nimmo, London 1887.
• The Writings and Speeches of Edmund Burke, Clarendon Press, Oxford 1989.
• Tulejski Tomasz, Konserwatyzm bez Boga. Dawida Hume’a wizja społeczeństwa, państwa i prawa, Fijor, Warszawa 2009.
• Zook Melinda S., Radical Whigs and Conspiratorial Politics in Late Stuart England, Pennsylvania State University Press, University Park 1999.

Identifiers

ISSN

0084-6841