Marian Hemar i jego satyra polityczna – List do pana prokuratora w Szczecinie – jako odpowiedź na zarzuty i proces Tadeusza Lipskiego

• Authors: Kaźmierczak Artur

Title variants

EN

Marian Hemar and his political satire – ‘A Letter to the Prosecutor in Szczecin’ – as a response to the accusations and trial of Tadeusz Lipski

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

Marian Hemar was the author of many satires referring to political reality in the interwar period and after the 2nd World War. From 1953 he lived in Great Britain and worked for Radio Free Europe. The programmes broadcasted by the radio station, in which Hemar presented the current situation in Poland in a satirical and understandable manner, were extremely popular among Polish people both in Poland and abroad. One of his satires – A letter to Mr. Prosecutor in Szczecin, was devoted to the court proceedings of Tadeusz Lipski, a S wedish citizen of Polish origin, which took place in 1966 before the Provincial Court in Szczecin. Tadeusz Lipski illegally brought to Poland: 33 golden 20-dollar coins, a platinum ring and the amount of 7000 Swedish crowns. He was arrested and accused of smuggling as well as acting to the detriment of Poland through dissemination of books and magazines published in Polish in western countries among Polish citizens coming to Sweden. The court proceedings were among many political court proceeding conducted at that time in the People’s Republic of Poland. Nevertheless, their focus was an attack on Polish political immigrants, who were suspected of cooperation with the Federal Republic of Germany with a view to changing the eastern border and retrieving the Eastern Borderlands (Polish lands which were incorporated in the USSR ). Marian Hemar, in his satire, undermines and ridicules the charges presented to the defendant and to Polish organizations such as “Circle of people of Lviv” in Stockholm, which were suspected of aiming at a change of borders. He gives an answer to the charges and reveals the real prerequisites of the court proceedings. His political satires became a perfect historical source for researchers interested in the People’s Republic of Poland period.

Keywords

PL

inteligencja w PRL; literatura polska; kultura PRL

EN

intelligence in PRL; polish literature; culture in PRL

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Przegląd Zachodniopomorski
• Year: 2014
• Issue: 1
• Pages: 23-51

Contributors

author

Kaźmierczak Artur

References

• Burczyk D., Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku (1946–1955), Gdańsk 2012. Dekret z dnia 13 czerwca 1946 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa, DzU 1946, nr 30, poz. 192. Encyklopedia polskiej emigracji i Polonii, red. K. Dopierała, Toruń 2005. Fengler B., List do pana prokuratora w Szczecinie, „Ingremio” 2006, nr 4 (24). Hemar M., Adolf Wielki. Pamflet i dygresje, Londyn 1943. Hemar M., Liryki, satyry, fraszki, oprac. W. Majewska, Londyn 1990. Hemar M., List do pana prokuratora w Szczecinie, „Na Antenie” nr 44 z 27.11.1966. Hemar M., Marchewka. Pamiętnik satyryczny, Londyn 1943. Komunikat o wynikach konferencji w Poczdamie, 2 sierpnia 1945 r., w: Polska w latach 1944–1948. Dokumenty i materiały, oprac. A. Hutnikiewicz, A. Wątor, Szczecin 1998. Kryska-Karski T., Żurakowski S., Generałowie Polski niepodległej, Warszawa 1991. Lewandowski J., Michała Lisińskiego (1914–2000) ucieczka z łagru, „Archiwum Emigracji: Studia, Szkice, Dokumenty” 2007, z. 1 (9). Na pograniczu groteski i absurdu. Proces T. Lipskiego w Szczecinie okazją do ataku na emigrację, „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1966, nr 235. Mieszkowska A., Ja, kabareciarz. Marian Hemar od Lwowa do Londynu, Warszawa 2006. Mieszkowska A., Włada Majewska (1911–2011), „Archiwum Emigracji: Studia, Szkice, Dokumenty” 2011, z. 1–2 (14–15). Milewski S., Specjalność PRL-u: przemyt, „Palestra” 2008, nr 11–12. Mołdawia T., Ludzie władzy 1944–1991: władze państwowe i polityczne Polski według stanu na dzień 21 II 1991, Warszawa 1991. Musiał F., Skazani na karę śmierci przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie 1946–1955, Kraków 2005. Nowakowski T., My, z Polski, 400 not biograficznych imigrantów polskich w Szwecji, Sztokholm 1997. Nowakowski T., Polacy w Szwecji. Słownik biograficzny emigracji polskiej w Szwecji, Sztokholm 1992. Nie przyznaję się... Pierwszy dzień procesu Tadeusza Lipskiego, „Kurier Szczeciński” nr 209 (6862) z 6.09.1966. Ósmy dzień procesu T. Lipskiego. „Patriotyzm” i pornografia..., „Głos Szczeciński” nr 218 (6336) z 14.09.1966. Pięć lat więzienia, 550.000 złotych grzywny. Wyrok w procesie T. Lipskiego w Szczecinie. Prokurator: dywersja ideologiczna emigracji, „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1966, nr 247. Przed sądem odpowie za przemyt i szkalowanie PRL, „Kurier Szczeciński” nr 165 (6818) z 15–16.07.1966. Przestępstwa sędziów i prokuratorów w Polsce lat 1944–1956, red. W. Kulesza, A. Rzepliński, Warszawa 2001. Proces księdza biskupa Kaczmarka i innych członków ośrodka antypaństwowego i antyludowego. Stenogram procesu odbytego przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Warszawie w dniach 14 IX–21 IX 1953 r. w Warszawie, Warszawa 1953. Przed Sądem Wojewódzkim. Pierwszy dzień rozprawy przeciw T. Lipskiemu, „Głos Szczeciński” nr 211 (6329) z 6.09.1966. Przemyt i dywersja, „Prawo i Życie” 1966, nr 21 (273). Przemyt i dywersja. Szlak: Lwów – Teheran – Tel-Aviv – Sztokholm – Szczecin, „Prawo i Życie” 1966, nr 22 (274). Ptaszyński R., Sędzia ppłk Kazimierz Stojanowski, „Ingremio” 2007, nr 7–8. Ptaszyński R., Sędziowie Wojskowego Sądu Rejonowego w Szczecinie i ich wyroki. Studia i materiały, Szczecin 2008. Ptaszyński R., Wojskowy Sąd Rejonowy i Wojskowa Prokuratura Rejonowa w Szczecinie w latach 1946–1955, Szczecin 2010. Reżym rusza do ataku na emigrację, „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1966, nr 247. Rzepliński A., Sądownictwo w Polsce Ludowej: między dyspozycyjnością a niezawisłością, Warszawa 1989. Szósty dzień procesu T. Lipskiego. Polacy i „Polacy”..., „Głos Szczeciński” nr 216 (6334) z 12.09.1966. Śledzianowski J., Ksiądz Czesław Kaczmarek Biskup Kielecki 1895–1963, Kielce 2009. Teczka akt osobowych Marka Lipskiego nr 4349, Prokuratura Generalna, Departament Kadr i S zkolenia. Uchwała Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 25 lutego 1958 r. w sprawie obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego, Monitor Polski 1958, nr 16, poz. 98. Układ między Rzecząpospolitą Polską a N iemiecką Republiką Demokratyczną o wytyczeniu ustalonej i istniejącej polsko-niemieckiej granicy państwowej, 6 lipca 1950 r., DzU 1951, nr 14, poz. 106. Umowa o wytyczeniu granicy polsko-radzieckiej, 16 sierpnia 1945 r., w: Polska w latach 1944–1948. Dokumenty i materiały, oprac. A. Hutnikiewicz, A. Wątor, Szczecin 1998. Ustawa dewizowa z dnia 28 marca 1952 r., DzU 1952, nr 21, poz. 133. Ustawa karna skarbowa z 13 kwietnia 1960 r., DzU 1960, nr 21, poz. 123. Wroga propaganda, przemyt, handel dewizami. Proces Tadeusza Lipskiego, „Kurier Szczeciński” nr 207 (6860) z 4.09.1966. Wituszko D., Skazani przez wymiar niesprawiedliwości, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2002, nr 1 (12). Wróbel J., Żelazko J. (red.), Wojskowy Sąd Rejonowy w Łodzi, Warszawa 2004. Wyrok w procesie Tadeusza Lipskiego, „Kurier Szczeciński” nr 231 (6884) z 2.10.1966. Wyrok w procesie Tadeusza Lipskiego, „Trybuna Ludu” nr 271 (6380) z 2.10.1966. Wznowienie procesu przeciwko T. Lipskiemu. Głos ma prokurator i obrońcy, „Głos Szczeciński” nr 229 (6347) z 27.09.1966. Zakończenie procesu przeciwko T. Lipskiemu. Wyrok: 4 lata więzienia, „Głos Szczeciński” nr 233 (6351) z 1–2.10.1966. Za szkalowanie Polski i przestępstwa dewizowe. Proces T. Lipskiego w Szczecinie, „Trybuna Ludu” nr 246 (6355) z 7.09.1966. Zieliński J., Leksykon polskiej literatury emigracyjnej, Lublin 1989. Z procesu Tadeusza Lipskiego. Mały przyczynek obyczajowy..., „Kurier Szczeciński” nr 216 (6869) z 14.09.1966. Z procesu Tadeusza Lipskiego. Oskarżenie i obrona, „Kurier Szczeciński” nr 227 (6880) z 27.09.1966. Z procesu Tadeusza Lipskiego. Wszyscy się boją Tokarzewskiego..., „Kurier Szczeciński” nr 214 (6867) z 12.09.1966. Żelazko J., „Ludowa” sprawiedliwość. Skazani przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Łodzi (1946–1955), Łódź 2007.